
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,999 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,402 |
اهمیت قلاع و استحکامات دورهی قاجارِ منطقه شهداد در برقراری امنیتِ اجتماعی حاشیه غربی کویر لوت | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 11، دوره 4، شماره 6، فروردین 1393، صفحه 195-211 اصل مقاله (2.31 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
محمد ابراهیم زارعی1؛ یداله حیدری باباکمال* 2 | ||
1دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا | ||
2دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا | ||
چکیده | ||
سرزمین ایران با موقعیت خاص جغرافیایی خود، پیوسته دستخوش تهاجمات، جنگها و لشکرکشیها بوده است، چنانچه مطالعهی قلعهها و استحکامات دفاعی ایران در هر دوره و مکانی، اطلاعات ارزشمندی در مورد سیستم تدافعی آن بهدست میدهد. طی بررسی روشمندی که در منطقهی شهداد در سال 1390 هـ.ش انجام گرفت، 19 قلعه در حاشیه کویر لوت شناسایی گردید که تاکنون هیچگونه مطالعهای در خصوص آنها صورت نگرفته است. با توجه به تعداد و تنوع این ساختارها بحث و بررسی پیرامون آنها ضروری بهنظر میرسد. بر این اساس، پژوهش حاضر در تلاش است نقش قلاع فوق را در امور نظامی، تدافعی و امنیتی منطقه ارزیابی کند. نتایج پژوهش نشان میدهد این ساختارها در تحولات سیاسی و اجتماعی منطقه نقش تعیینکنندهای داشتهاند که میتوانسته ارزش آنها را بیش از پیش نمایان کند. چنانچه هستهی شکلگیری خودِ شهر شهداد، قلعه کهنه شهداد بوده است. همچنین بهعلت ناامنی حاشیه غربی کویر لوت، وضعیت استراتژی و سوقالجیشی شهداد و قرارگیری آن بر سر راه ارتباطی کرمان ـ خراسان، پتانسیلهای قابل توجهی در خصوص قلاع و استحکامات دفاعی برای این منطقه میتوان در نظر گرفت. بیشتر قلاع این دوره مربوط به قرون متأخر اسلامی بهخصوص دوره قاجار است که برخی از آنها بر پایه قلاع قدیمیتر ساخته شدهاند. با توجه به عدم امنیت منطقه در این دوره، ساخت قلاع فوق امری منطقی است. روش بهکار رفته در پژوهش حاضر بهمنظور دستیابی به اهداف یاد شده، استفاده از بررسی سیستماتیک و روشمند باستانشناختی در کنار تجزیه و تحلیل دادههای حاصل از آن و بهرهگیری از نتایج انتشارات صورت گرفته در مورد استحکامات تدافعی و قلاع میباشد. | ||
کلیدواژهها | ||
قلاع و استحکامات دفاعی؛ شهداد؛ کویر لوت؛ دوره قاجار | ||
مراجع | ||
اسکندری، نصیر، 1391، " بررسی و شناسایی باستانشناسی بخشهای شهداد و گلباف شهرستان کرمان"، گزارش منتشر نشده بررسی و شناسایی باستانشناسی بخشهای شهداد و گلباف شهرستان کرمان، آرشیو سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری استان کرمان. ـ اصطخری، ابواسحق ابراهیم، 1373، "الممالک و المسالک"، ترجمه محمدبناسعد بن عبدالله تستری، به کوشش ایرج افشار، تهران: مجموعه انتشارات ادبی و تاریخی موقوفات دکتر محمود افشار. ـ افشارفر، ناصر، 1378، "فلکالافلاک و پیوند آن با تاریخ لرستان"، نشریه رشد آموزش تاریخ، شماره 1، صص 52 ـ 55. - باستانی پاریزی، محمدابراهیم، 1366،"کرمان"، شهرهای ایران، ج2، به کوشش محمدیوسف کیانی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صص 195ـ202. - پارسی، فرامرز، 1383،" قلعه رودخان"، مجله معمار، شماره 28، آذر و دی 1383، صص 134ـ139. ـ پازوکی، ناصر، 1367، "قلعه گردکوه یا گنبدان دژ"، نشریه هنر و معماری، شماره 25، صص 233 ـ 244. - پازوکی، ناصر، 1376، "استحکامات دفاعی در دورۀ اسلامی"، تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری. - پازوکی، ناصر، 1378، "شهر و نقش دفاعی شهر"، مجموعه مقالات دومین کنگرۀ تاریخ معماری و شهر سازی ایران جلد دوم، فروردین ماه، سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه) به کوشش باقر آیتاللهزاده شیرازی، صص297ـ314. - پورحسینی، سید ابوالقاسم، 1328، "خبیص ـ شهداد"، مجلۀ یغما، شماره 20، صص 469ـ472 - حاکمی، علی، 1351، "کاوشهای حاشیۀ دشت لوت"، کشف تمدن پیش از تاریخ در خبیص شهداد، هنر و مردم، ش 126، صص 75 ـ83. - حاکمی، علی، 1385، "هشت فصل حفاری در شهداد"، گردآوری شده توسط محمود موسوی، تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی. -خلعتبری، اللهیار، بشری، دلریش، 1382، "کارکردها و نقش سیاسی اجتماعی قلاع در تاریخ میانۀ ایران"، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. - خوشرو، فاطمه، 1387، "آثار تاریخی کرمان"، کرمان: انتشارات ودیعت. - دپلانول، 1358، "مطالعاتی دربارۀ جغرافیای انسانی شمال ایران"، ترجمۀ سیروس سهامی، چ دوم، مشهد: انتشارات مشهد. - ذکاء، یحیی، 1374، "مفهوم دژ و ارگ یا هستۀ مرکزی ایجاد شهرها در ایران،" جلد نخست از مجموعه مقالات کنگرۀ تاریخ معماری و شهر سازی ایران ارگ بم ـ کرمان، سازمان میراث فرهنگی کشور، 7ـ12 اسفند، صص 209 ـ 227. - ستوده، منوچهر، 1340، "استحکامات سرزمین ایران در دورۀ اسلامی"، مجلۀ فلسفه،کلام و عرفان، شماره 6، صص 348 ـ 358. - ستوده، منوچهر، 1362، "قلاع اسماعیلیه"، تهران: انتشارات طهوری. ـ عریان، مرضیه، 1374، "شهرهای اسلامی"، جلد نخست از مجموعه مقالات کنگرۀ تاریخ معماری و شهر سازی ایران ارگ بم – کرمان، سازمان میراث فرهنگی کشور، 7ـ12 اسفند 1374، صص 278ـ 304. ـ فرجامی، محمد، 1389، "قلعه کوه قاین"، مجله مطالعات فرهنگی و اجتماعی خراسان، شماره 17، صص 97 ـ 124. - قزوینی، زکریا بن محمدبن محمود، 1373، "آثار البلاد و اخبار العباد"، ترجمه و اضافات :جهانگیر میرزا قاجار، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران: انتشارات امیر کبیر. - کابلی، میرعابدین، 1368، "شهداد"، جلد سوم از مجموعه مقالات شهرهای ایران، به کوشش محمد یوسف کیانی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صص 66 ـ106. - کابلی، میرعابدین، 1369، "روابط فرهنگی و بازرگانی شهداد و منطقۀ ترکستان در هزارۀ سوم ق.م"، منتشر شده در مجموعه مقالات کرمان شناسی، به کوشش محمد علی گلابزاده، کرمان: انتشارات مرکز کرمان شناسی، صص 206-224. - کردوانی، پرویز، 1350،"کلیات طبیعی بخش شهداد (کرمان)"، مجلۀ پژوهشهای جغرافیایی، شماره 6، صص 3ـ 8. - کیانی، محمدیوسف، کلایس، ولفرام، 1373، "کاروانسراهای ایران"، چ اول، تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی. - مستوفی، احمد، 1348، "لوت زنگی احمد"، مجلۀ پژوهش های جغرافیایی، شمارۀ 1، دی ماه، صص 3ـ27. - مستوفی، احمد، 1351، "شهداد و جغرافیای تاریخی دشت لوت"، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - معماریان، غلامحسین، 1387، "معماری ایرانی"، به تقریر از محمد کریم پیر نیا، تهران: نشر سروش دانش. - مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد، 1361، "احسنالتقاسیم فی معرفهالاقالیم"، بخش دوم (قسمت مربوط به ایران)، (قرن چهارم)، ترجمه علینقی منزوی، تهران: شرکت مترجمان و مؤلفان ایران. - ملازاده، کاظم، و محمدی، مریم، 1385، "قلاع و استحکامات نظامی"، (دایرهالمعارف بناهای تاریخی ایران در دوره اسلامی) تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی. - موسوی، سید محمود، 1369،" مروری کوتاه بر تاریخچهی باستانشناسی استان کرمان"، چاپ مروی، مجموعه مقالات کرمان شناسی ، به کوشش محمد علی گلابزاده، کرمان، انتشارت مرکز کرمان شناسی، 177ـ191. - نعیمی، آتری هاتف، 1389، "گونهشناسی قلاع مسکونی در ایران (باززنده سازی قلعهی مورچهخورت اصفهان)"، شهریورماه، پایاننامه منتشر نشدهی دانشگاه تهران، دانشکدهی هنرهای زیبا، گروه معماری و شهرسازی. - نوربخش، حمید، 1366، "ارگ بم"، تاریخ مختصری از تحول شهرنشینی و شهرسازی در ایران، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی. - ویلی، پیتر، 1386، "آشیانۀ عقاب (قلعه های اسماعیلی در ایران و سوریه)"، ترجمۀ فریدون بدره ای، تهران: نشر و پژوهش فروزان روز. - یاقوت حموی، 1383، "معجمالبلدان"، ج دوم، ترجمه علینقی منزوی، تهران: سازمان میراث فرهنگی. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,679 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4,475 |