دانشگاه بوعلی سینا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات22
تعداد شماره‌ها485
تعداد مقالات5,045
تعداد مشاهده مقاله9,290,989
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,135,401
مهجور, فیروز, اسلامی نسب, مهتاب. (1393). روند توسعه شهر خرم‌آباد از عصر صفوی تا عصر پهلوی بر اساس تحلیل‌های GIS. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 4(6), 175-194.
فیروز مهجور; مهتاب اسلامی نسب. "روند توسعه شهر خرم‌آباد از عصر صفوی تا عصر پهلوی بر اساس تحلیل‌های GIS". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 4, 6, 1393, 175-194.
مهجور, فیروز, اسلامی نسب, مهتاب. (1393). 'روند توسعه شهر خرم‌آباد از عصر صفوی تا عصر پهلوی بر اساس تحلیل‌های GIS', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 4(6), pp. 175-194.
مهجور, فیروز, اسلامی نسب, مهتاب. روند توسعه شهر خرم‌آباد از عصر صفوی تا عصر پهلوی بر اساس تحلیل‌های GIS. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1393; 4(6): 175-194.

روند توسعه شهر خرم‌آباد از عصر صفوی تا عصر پهلوی بر اساس تحلیل‌های GIS

پژوهش های باستان شناسی ایران
مقاله 10، دوره 4، شماره 6، فروردین 1393، صفحه 175-194    اصل مقاله (1.52 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
فیروز مهجور* 1؛ مهتاب اسلامی نسب2
1عضو هیأت علمی دانشگاه تهران
2دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه تهران
چکیده
تاریخ شکل‌گیری شهر امروزی خرم‌آباد، مرکز استان لرستان، به اواسط دوران اسلامی (احتمالاًًً قرون 5 تا 7 هـ.ق) باز می‌گردد. پیش از آن، شهری به‌نام شاپورخواست که از شهرهای مهم دوره ساسانی و اوایل دوران اسلامی بوده، در جای آن قرار داشته است. شهر شاپورخواست در قرون 7 یا 8 هـ.ق از رونق افتاده و شهر خرم‌آباد در جای آن شکل گرفته و مرکزیت خود را آغاز نموده است. قدیمی‌ترین نقشه‌ موجود از بافت تاریخی این شهر، مربوط به سال 1270 هـ.ق است که به‌وسیله نقشه‌برداران روسی تهیه شده است. با توجه به این نقشه و عکس‌های هوایی سال‌های 1334 و 1347 هـ.ش، مطالعه محدوده اولیه و روند توسعه شهر خرم‌آباد از دوره صفوی تا دوره پهلوی با استفاده از اطلاعات به‌دست آمده از نرم‌افزار GIS و تحلیل آن، از مهم‌ترین اهداف این پژوهش است. هسته اولیه شکل‌گیری شهر و محدوده اولیه آن در دوره صفوی، بر اساس مدارک باستان‌شناختی تعیین شده‌اند. محدوده شهر در دوره قاجار و پهلوی نیز براساس نقشه سال 1270 هـ.ق و عکس‌های هوایی سال‌های 1334 و 1347 هـ.ش مشخص گردیده است. این‌که اوج رونق و توسعه شهری مربوط به چه دوره‌ای بوده و چه عواملی منجر به توسعه فیزیکی آن در جوانب مختلف گردیده، از دیگر اهداف این پژوهش است. پژوهش حاضر بر اساس مطالعه منابع مکتوب و فعالیت‌های میدانی در بافت کهن شهر و بررسی نقشه‌های مرتبط با توسعه شهری صورت گرفته است. بر این اساس، اوج توسعه و رونق خرم‌آباد، در دوره‌ صفوی و به‌ویژه دوره پهلوی بوده است. واقع شدن این شهر بر سر راه خوزستان در مسیر ارتباطی شمال به جنوب و هم‌چنین انتخاب آن به‌عنوان مرکز استان در دوره پهلوی، از مهم‌ترین عوامل توسعه آن شهر بوده است. وجود ارتفاعات زاگرس در جوانب شرقی و غربی شهر به‌عنوان عامل محدود کننده و هم‌چنین اراضی مسطح و مساعد جنوب شهر، منجر به توسعه فیزیکی در جهات شمالی و جنوبی شده است.
کلیدواژه‌ها
شهر؛ توسعه شهری؛ شاپورخواست؛ خرم آباد؛ تحلیل های GIS
مراجع
  1. آریا، محمدحسین (1376)، لرستان در سفرنامه سیاحان،تهران: فکر روز.
  2. ابن­اثیر،عزالدین ابوالحسن علی (1351)، الکامل فی التاریخ، ترجمه علی هاشمی حائری، ج٩، ١٥ و ١٦، تهران: علمی.
  3. ابن­بلخی (١٣63)، فارسنامه، به اهتمام و تصحیح گای لسترنج و رینولد آلن نیکلسون، تهران: دنیای کتاب.
  4. ابن­حوقل، ابوالقاسم محمدبن حوقل (1345)،صورة الارض،ترجمه جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  5. ابن­خلدون (1383)، العبر، تاریخ ابن خلدون، ترجمه عبدالمحمد آیتی، ج 3، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  6. ابن­فقیه همدانی، ابوبکر احمدبن محمدبن اسحاق (1349)،مختصرالبلدان، ترجمه ح. مسعود، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  7. اسکندربیگ ترکمان (1350)،تاریخ عالم آرای عباسی، به تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، ج 1، تهران: امیرکبیر.
  8. اصطخری، ابواسحاق ابراهیم­بن محمد (1373)،ممالک و مسالک، ترجمه محمدبن اسعد تستری و تصحیح ایرج افشار، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
  9. اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1367)، تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، ج 3، تهران: دنیای کتاب.
  10. افشار، حسنعلی(1382)،سفرنامه لرستان و خوزستان (اراک، بروجرد، خرم­آباد، دزفول و شوشتر)، رویدادهای شاه مرد (1264 ه.ق)، ترجمه حمیدرضا دالوند، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  11. ایزدپناه، حمید (1376)، آثار باستانی و تاریخی لرستان،دوره دو جلدی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  12. بیشاپ، ایزابلا لوسی (1376)،«لر کوچک از نگاه یک سیاح»،شقایق، ش 1: صص 222-224.
  13. پرویز، احمد (1380)، پل و تحول آن در قلمرو ابوالنجم بدربن حسنویه (قرن چهارم هجری)، پایان­نامه کارشناسی ارشد در رشته باستان­شناسی، تهران: دانشگاه تهران(منتشر نشده).
  14. پورغلام، معصومه و ناهید خاکباز (1376)،«سکه­های ضرب شاپورخواست»،شقایق، سال اول، ش 3 و4: صص121-126.
  15. جوینی، عطاء ملک­بن محمد (١٣87)، تاریخ جهانگشای جوینی، به تصحیح محمدبن عبدالوهاب قزوینی، تهران: هرمس.
  16. حافظ ابرو، عبدالله­بن لطف­الله (1378)، جغرافیای حافظ ابرو، مقدمه و تصحیح صادق سجادی، ج 2، تهران: دفتر نشر میراث مکتوب.
  17. حبیبی، محسن (1378)، از شار تا شهر (تحلیلی تاریخی از مفهوم شهر و سیمای کالبدی آن تفکر و تأثر)، تهران: دانشگاه تهران.
  18. حدودالعالم من المشرق الی المغرب(1372)، با مقدمه بارتولد، تعلیقات مینورسکی، ترجمه میرحسین شاه، با تصحیح و حواشی مریم میراحمدی و غلامرضا ورهرام، تهران: دانشگاه الزهرا.
  19. حزین لاهیجی، محمدعلی­بن ابوطالب (1350)، دیوان حزین لاهیجی، با مقدمه و تصحیح بیژن ترقی، تهران: خیام.
  20. حمزه اصفهانی، حمزة­بن الحسن (1367)، تاریخ پیامبران و شاهان (تاریخ سنی ملوک­الارض و الانبیاء)، ترجمه جعفر شعار، تهران: امیرکبیر.
  21. خواندمیر، غیاث­الدین­بن همام­الدین حسینی (1333)، تاریخ حبیب­السیر فی اخبار افراد بشر، ج 3، بی­جا: خیام.
  22. خودگو، سعادت (1378)،اتابکان لر کوچک، خرم­آباد: افلاک.
  23. دالوند، حمیدرضا (1388)،تاریخ و معماری دژ شاپورخواست (قلعه فلک­الافلاک)،تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
  24. دوبد، کلمنت اگوستوس بارون(1371)،سفرنامه لرستان و خوزستان، ترجمه محمدحسین آریا لرستانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  25. دوراند، ای. ار.(1346)،سفرنامه دوراند، ترجمه علی محمد ساکی، خرم­آباد: محمدی.
  26. راولینسون، سر هنری(1362)،سفرنامه راولینسون (گذر از زهاب به خوزستان)، ترجمه سکندر امان­اللهی بهاروند، تهران: مؤسسه انتشارات آگاه.
  27. رزم­آرا، علی (١٣٢٠)، جغرافیای نظامی لرستان، بی­جا: بی­نا.
  28. روزنامه وقایع اتفاقیه (1370)، چاپ کتابخانه ملی ایران، 18 شعبان 1272، نمره 273: 2.
  29. ساکی، علی­محمد(١٣٤٣)،جغرافیای تاریخی و تاریخ لرستان، خرم­آباد: محمدی.
  30. سجادی، علی (1384)،«عنصر خشت در دژ شاپورخواست (قلعه فلک­الافلاک)»،مجموعه مقالات سومین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، ج 2، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور: صص197- 228.
  31. شرف­الدین علی یزدی (١٣٣٦)، ظفرنامه، مصحح محمد عباسی، ج 1، تهران: امیرکبیر.
  32. طرح بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهر خرم آباد(1389)، شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران، مطالعات سطح یک، ویرایش نخست، مهندسان مشاور بهاوند مهراز، وزارت مسکن و شهرسازی.
  33. طاهریان، سیدمحمد (1378)،تاریخ تصویری لرستان،خرم­آباد: پیغام.
  34.   عبدلی­فرد، فریدون(1383)،چاپارخانه‌ها و راه‌های چاپاری در ایران، ج 2، تهران: هیرمند.
  35. عیدی، حمید (1387)،یادگار عمر: خاطراتی از خرم­آباد قدیم، خرم­آباد: افلاک.
  36. غفاری قزوینی، قاضی احمد (1343)، تاریخ جهان آرا، تهران: حافظ.
  37. قاسمی، فرید (1382)،تاریخ خرم­آباد،خرم­آباد: افلاک.
  38. قاسمی، فرید (1378)،خرم­آبادشناسی ٢،خرم­آباد: افلاک.
  39. قوچانی، عبدالله (1373)،«قلمرو حکومت ابوالنجم  بدربن حسنویه به استناد سکّه­ها»،باستان­شناسی و تاریخ، ش 16: صص46-65.
  40. کاتالوگ سازمان میراث فرهنگی استان لرستان(1389).
  41. کاظمی، ایرج (1376)، مشاهیر لر، بررسی پیشینه تاریخی، اجتماعی و ساختار شهری خرم­آباد، خرم­آباد: افلاک.
  42. کیانی، مصطفی (1383)، معماری دوره پهلوی اول، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
  43. مجمل­التواریخ و القصص(1318)، به تصحیح ملک­الشعرای بهار و به همت محمد رمضانی، تهران: کلاله خاور.
  44. مستوفی قزوینی، حمدالله (١٣٦٢ الف)، تاریخ گزیده، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
  45. مستوفی قزوینی، حمدالله (1362ب)، نزهة القلوب، به سعی و اهتمام گای لیسترنج، تهران: دنیای کتاب.
  46. مقدسی، ابوعبدالله محمدبن احمد (1361)، احسن­التقاسیم فی معرفة­الاقالیم، ترجمه علینقی منزوی، بخش دوم، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
  47. مورگان، ژاک ژان ماری دو (1338)، هیئت علمی فرانسه در ایران، مطالعات جغرافیایی (جغرافیای غرب ایران)، ترجمه کاظم ودیعی، ج 2، تبریز: چهر.
  48. مهریار، محمد (1378)، اسناد تصویری شهرهای ایران دوره قاجار،تهران: دانشگاه شهید بهشتی و سازمان میراث فرهنگی کشور.
  49. میر، نصرت الله (1388)،تاریخ پانصد ساله لرستان (1006- 506 ه.ق)، خرم­آباد: شاپورخواست.
  50. یاقوت حموی، شهاب­الدین ابوعبدالله یاقوت­ابن عبدالله (1383)، معجم البلدان، ترجمه دکتر علینقی منزوی، ج 2، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
    1. Herzfeld, E. (1929),«Bericht über archäologische Beobachtungen im südlichen Kurdistan und in luristan»,AMI, vol.1: pp. 65-75.
تصویر ماهواره­ای گوگل ارث. http://maps.google.com

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 3,508
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 6,792


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب