دانشگاه بوعلی سینا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات22
تعداد شماره‌ها485
تعداد مقالات5,045
تعداد مشاهده مقاله9,290,999
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,135,402
مرتضایی, محمد, میردهقان اشکذری, سید فضل اله. (1393). بازنگری در جایگاه شهر یزد در دوران صدر اسلام با تکیه بر اسناد مکتوب و داده های باستان شناسی. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 4(6), 159-174.
محمد مرتضایی; سید فضل اله میردهقان اشکذری. "بازنگری در جایگاه شهر یزد در دوران صدر اسلام با تکیه بر اسناد مکتوب و داده های باستان شناسی". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 4, 6, 1393, 159-174.
مرتضایی, محمد, میردهقان اشکذری, سید فضل اله. (1393). 'بازنگری در جایگاه شهر یزد در دوران صدر اسلام با تکیه بر اسناد مکتوب و داده های باستان شناسی', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 4(6), pp. 159-174.
مرتضایی, محمد, میردهقان اشکذری, سید فضل اله. بازنگری در جایگاه شهر یزد در دوران صدر اسلام با تکیه بر اسناد مکتوب و داده های باستان شناسی. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1393; 4(6): 159-174.

بازنگری در جایگاه شهر یزد در دوران صدر اسلام با تکیه بر اسناد مکتوب و داده های باستان شناسی

پژوهش های باستان شناسی ایران
مقاله 9، دوره 4، شماره 6، فروردین 1393، صفحه 159-174    اصل مقاله (5.22 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
محمد مرتضایی1؛ سید فضل اله میردهقان اشکذری* 2
1عضو هیأت علمی پژوهشکده باستان شناسی
2دانشجوی دکترای باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا
چکیده
یکی از مهم‌ترین مسائلی که درباره شهر یزد در دوران صدر اسلام وجود دارد، سکوت منابع جغرافیایی و تاریخی درباره این شهر است؛ زیرا زمانی‎که متون به ناحیه یزد می‌پردازند، از شهرهای نایین، کَثه، میبد و فهرج به‌عنوان چهار شهر مهم این ناحیه نام می‌برند که دارای مسجد جامع بوده‌اند، ولی هیچ‌گونه اشاره‌ای به شهر یزد ندارند. همین امر باعث شده است تا اکثر محققین شهر کثه را همان شهر یزد بدانند که به مرور زمان جای خود را به یزد داده است. اولین سؤال مطرح‌شده در این مقاله این است که آیا می‌توان با مطالعه متون جغرافیایی به موجودیت شهر یزد پی برد؟ سؤال دیگر این‌که آیا می‌توان شهر کثه را همان شهر یزد دانست؟ با مطالعه دقیق متون جغرافیایی می‌توانیم به نشانه‌هایی از وجود این شهر در دوران صدر اسلام دست‌یابیم، اگرچه آن‌ها به صراحت به این شهر اشاره نمی‌کنند. در این متون از شهری صحبت می‌کنند که در حومه کثه قرار داشته و از روستایی که موقعیت کوهستانی و معادن سرب داشت، رودی خارج می‌شد و از کنار آن عبور می‌کرد. با تطبیق توصیفات جغرافیدانان با شرایط جغرافیایی دشت یزد ـ اردکان می‌توان شهر توصیف‌شده را شهر یزد و روستای مذکور را شهر امروزی تفت دانست. هم‌چنین متون تاریخ محلی نیز به موجودیت شهر یزد اذعان داشته و شکل‌گیری برخی از محلات آن را به دوران صدر اسلام نسبت می‌دهند. در حفاری‌های باستان‌شناسی صورت‌گرفته نیز آثاری از سفالینه‌های لعاب‌پاشیده و اسگرافیاتو به‌دست آمد که قابل مقایسه با داده‌های برخی از مراکز پیرامونی یزد مانند غبیرا است که به قرون سه تا پنج هـ.ق تاریخ‌گذاری شده‌اند. در نتیجه با توجه به اسناد مکتوب و داده‌های باستان‌شناسی، می‌توان به موجودیت شهر یزد در دوران صدر اسلام پی برد. متون جغرافیایی شهر کثه را نیز متشکل از روستاهای مختلفی می‌دانند که شهر یزد در حومه آن قرار داشت. بنابراین نمی‌توان کثه را همان شهر یزد دانست و شاید بتوان آن را با دهستان امروزی رستاق تطبیق داد که از همان ابتدا از روستاهای گوناگون تشکیل شده بود.
کلیدواژه‌ها
شهر یزد؛ کثه؛ متون محلی؛ متون جغرافیایی؛ داده های باستان شناسی
مراجع
  1. آیتی، عبدالحسین، 1317: تاریخ یزد یا آتشکده یزدان، یزد، چاپخانه گلبهار، چاپ اول
  2. ابن‌حوقل، 1345: صوره‌الارض، ترجمه و تصحیح: دکتر جعفر شعار، تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر
  3. ابن‌خردادبه،1370: مسالک‌وممالک، ترجمه دکتر حسین قره چانلو، چاپ اول
  4. ابویی مهریزی، محمدرضا، 1383: سادات نعمت اللهی یزد در عصر صفوی، ناشر: واحد نشر بنیاد ریحانه الرسول، چاپ اول: بهار
  5. ـــــــــ ، 1388: هزار سال استواری، یزد: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد
  6. اصطخری، ابواسحق1373: مسالک‌و‌ممالک، ترجمه اسعد بن عبدالله تستری، به کوشش ایرج افشار، تهران، مجموعه انتشارات ادبی و تاریخی موقوفات دکتر محمود افشار یزدی
  7. افشار، ایرج، 1374: یادگارهای یزد ج2، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
  8. بارتولد، واسیلی ولادیمیرووى، 1358: تذکره جغرافیایی ایران، ترجمه حمزه سردادور، انتشارات توس، چاپ دوم
  9. البغدادی، یصفی الدین عبدالمؤمن بن عبد الحق، بی‌تا: مراصد الاطلاع علی الامکنه و البقاع الجزء الثالث، تحقیق و تعلیق علی محمد البجاوی، دارالحیاه الکتب العربیه
  10. پیرنیا، محمدکریم، 1370: راه و رباط، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشــور، انتشارات آرمین
  11. توحیدی، فائق، 1379: فن و هنر سفالگری، تهران، انتشارات سمت
  12. جعفری، جعفربن محمد، 1389: تاریخ یزد، به کوشش ایرج افشار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب
  13. حسینی، سید هادی، محمد عطایی، رضا خالوکاکویی، 1388: اولویت بندی بهره برداری از معادن سرب و روی زیرزمینی متروکه استان یزد با استفاده از روش تسلط تقریبی، نشریه علمی-پژوهشی مهندسی معدن، دوره چهارم، شماره هشتم، 67 تا ۷۶
  14. حموی، یاقوت، 1975: معجم‌البلدان ج 4، بیروت
  15. دهخدا، علی‌اکبر: لغت‌نامه دهخدا
  16. سازمان جغرافیایی نیزوهای مسلح 1381: فرهنگ آبادی‌های استان یزد ج 2، انتشارت سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، چاپ اول
  17. شواتس، پاول، 1372: جغرافیای تاریخی فارس، ترجمهٔ جهانداری کیکاوس، چاپ اول، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
  18. کاتب، احمد بن حسین بن علی، 1345: تاریخ جدید یزد، به کوشش ایرج افشار، تهران: فرهنگ ایران زمین
  19. کاظم‌نژند، ابراهیم، 1388: بررسی صنعت سفالگری شهر یزد در دوره اسلامی بر اساس دادههای باستانشناسی شهر یزد، پایاننامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد، به راهنمایی دکتر حمیده چوبک، دانشکده ادبیات و علوم انسانی گروه باستانشناسی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز
  20. لسترنج، گای، 1386: جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هفتم
  21. محمدیفر، یعقوب، و بهزاد بلمکی، 1387: هنر سفالگری در دوره صفویه، بررسی تکنیک و نقشمایههای هنری، نشریه هنرهای زیبا، پاییز 1387، شماره 35، 102-93.
  22. مستوفی، حمدالله، 1364: تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسی نوایی، تهران، انتشارات امیرکبیر
  23. مستوفی بافقی، محمد مفید، 1385: جامع مفیدی ج1، به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات اساطیر
  24. مسرت، حسین، 1376: یزد یادگار تاریخ، یزد: تهران، انجمن کتابخانه‌های عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، چاپ اول
  25. معین، محمد: فرهنگی معین
  26. مقدسی، ابوعبدالله محمد 1361: احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه علی‌نقی منزوی، شرکت مولفان و مترجمان ایران 
  27. میرخلیلی، صفورا، 1361: مطالعه و مستندسازی مسجد فرط، شهرستان یزد، آرشیو اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد
  28. ناشناس، 1373: حدودالعالم من المشرق الی المغرب، به تصحیح منوچهر ستوده، تهران: انشارات کتابخانه طهوری
  29. یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، 2536: البلدان، مترجم: دکتر محمد ابراهیم آیتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  30. Allan, J. W. (1991). Islamic ceramics. Ashmolean Museum Oxford.
  31. Bivar, A. D. H., Fehervari, G., Baker, P. L., Errington, N., Shokoohy, M., Errington, E., & Tyler-Smith, S. (2000). Excavations at Ghubayrā, Iran. School of Oriental & African Studies.
  32.  Bosworth, C. E. (Ed.). (2007). Historic cities of the Islamic world (Vol. 1). Brill.
  33. Jenkins, M. (1983). Islamic pottery: a brief history (Vol. 40, No. 4). Metropolitan Museum of Art.
  34. Lane, A. (1947). Early Islamic Pottery: Mesopotamia. Egypt and Persia, London, 13.
  35. Siroux, Maxime, (1947): La Masjid-e-Djum'a de Yezd, Bulletin de l'InstitutFrançaisd'Archéologie Orientale, vol 44, 119-76.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 3,251
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4,768


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب