آمار
| تعداد نشریات | 22 |
| تعداد شماره‌ها | 511 |
| تعداد مقالات | 5,358 |
| تعداد مشاهده مقاله | 10,145,984 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,765,704 |
بازشناسی الگوی انتظام فضایی و ویژگی‌های کالبدی مساجد تاریخی دزفول | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 آذر 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2025.31239.2792 | ||
| نویسندگان | ||
| هانی زارعی* 1؛ علی شهابی نژاد2 | ||
| 1عضو هیئت علمی گروه مرمت بناهای تاریخی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول | ||
| 2استادیار، عضو هیئت علمی دانشگاه یزد، گروه معماری، یزد، ایران | ||
| چکیده | ||
| شهر دزفول با برخورداری از مساجد تاریخی متعدد از دوره‌های گوناگون، نمونه‌ای ارزشمند از تداوم و تحول معماری مذهبی در ایران به شمار می‌آید. این مساجد، علی‌رغم تغییرات ناشی از جنگ و مداخلات مرمتی، در بسیاری موارد ساختار کلی خود را حفظ کرده‌اند. مهمترین پرسش پژوهش عبارتست از اینکه: الگوی انتظام فضایی مساجد تاریخی دزفول چه ویژگی‌هایی دارد و چگونه عوامل زمینه‌ای نظیر جهت قبله، شکل زمین، همسایگی‌ها و تناسبات فضایی شبستان و حیاط بر سازماندهی فضایی آن‌ها تأثیر گذاشته‌اند؟ پژوهش حاضر با هدف تحلیل انتظام فضایی این مساجد، از روش توصیفی-تحلیلی و مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی بهره گرفته است. در این راستا، ۱۶ مسجد تاریخی در بافت شهر دزفول شناسایی شد و از میان آن‌ها، ۶ مسجد از دوره‌های مختلف، بر پایه معیارهایی نظیر قدمت، ارزش معماری و موقعیت مکانی، برای تحلیل دقیق‌تر فضایی انتخاب شدند. اهمیت مساجد دزفول در آن است که از صدر اسلام تا پایان دوره قاجار، هیچ‌یک دارای گنبد نبوده و این عنصر تنها به بناهای آرامگاهی اختصاص داشته است؛ از این‌رو، مساجد این شهر بر الگوی شبستانی استوارند. در این مساجد، محور طولی بنا در راستای قبله قرار گرفته و سلسله‌مراتب فضایی در سه بخش ورودی، حیاط و شبستان شکل یافته است. حیاط‌ها عموماً دارای تناسباتی نزدیک به مربع یا مستطیل‌اند و میانگین مساحت آن‌ها ۳۵ تا ۴۰ درصد کل بنا را تشکیل می‌دهد. الگوی انتظام فضایی مساجد دزفول، بیش از هر چیز تحت تأثیر جهت قبله، شکل زمین و همسایگی‌هاست و رابطه‌ای معنادار میان تناسبات حیاط و سامان‌دهی شبستان‌ها مشاهده می‌شود. ساختار درون‌گرا، استمرار نظم هندسی سه‌گانه شبستان در مساجد نخستین و تأکید بر محور قبله، از دیگر ویژگی‌های پایدار و مشترک به شمار می‌رود. در نهایت، سه الگوی غالب در نظم فضایی این مساجد شامل 1- شمال-جنوب، 2- جنوب-غرب و 3- شمال، جنوب و شرق است؛ الگوهایی که بیشترین بخش زمین را به حیاط و شبستان اختصاص داده و ورودی‌ها را در جبهه‌های جانبی جای داده‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مساجد تاریخی دزفول'؛ انتظام فضایی'؛ معماری شبستانی'؛ تناسبات فضایی'؛ ؛'؛ الگوی سازمان فضایی | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1 |
||