دانشگاه بوعلی سینا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات22
تعداد شماره‌ها511
تعداد مقالات5,358
تعداد مشاهده مقاله10,145,983
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,765,704
اسمعیلی, معبود, صیادی نژاد, روح الله, نجفی ایوکی, علی. (1403). تحلیل کاربردشناختی گفتمان حقوقی امام علی (ع) با تکیه بر تلویح گفتار. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 12(47), -. doi: 10.22084/nahj.2025.30679.3168
معبود اسمعیلی; روح الله صیادی نژاد; علی نجفی ایوکی. "تحلیل کاربردشناختی گفتمان حقوقی امام علی (ع) با تکیه بر تلویح گفتار". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 12, 47, 1403, -. doi: 10.22084/nahj.2025.30679.3168
اسمعیلی, معبود, صیادی نژاد, روح الله, نجفی ایوکی, علی. (1403). 'تحلیل کاربردشناختی گفتمان حقوقی امام علی (ع) با تکیه بر تلویح گفتار', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 12(47), pp. -. doi: 10.22084/nahj.2025.30679.3168
اسمعیلی, معبود, صیادی نژاد, روح الله, نجفی ایوکی, علی. تحلیل کاربردشناختی گفتمان حقوقی امام علی (ع) با تکیه بر تلویح گفتار. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1403; 12(47): -. doi: 10.22084/nahj.2025.30679.3168

تحلیل کاربردشناختی گفتمان حقوقی امام علی (ع) با تکیه بر تلویح گفتار

فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه
مقاله 3، دوره 12، شماره 47، آذر 1403
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2025.30679.3168
نویسندگان
معبود اسمعیلی1؛ روح الله صیادی نژاد* 2؛ علی نجفی ایوکی3
1دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
2دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
3دانشیار، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
چکیده
کاربردشناسی یکی از ابزارهای مهم در زبان‌شناسی به طور عام و به‌ویژه در زبان‌شناسی حقوقی است که به بررسی معانی پاره‌گفت‌ها در بافت و کشف مقاصد گوینده یا نویسنده می‌پردازد. یکی از مباحث کلیدی در کاربردشناسی، مسأله «تلویح» است که توسط «پل گرایس» مطرح شد؛ با این باور که که انسان‌ها در گفتگو از مبنایی منطقی با عنوان «اصل همکاری» پیروی می‌کنند که نقض آن موجب پیدایش معنایی تلویحی در گفتار می‌شود. گفتمان حقوقی امام علی (ع) با بهره‌گیری از اسلوب‌های زبانی و بلاغی، بستری غنی برای تحلیل تلویحات گفتاری فراهم می‌آورد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و براساس نظریه گرایس، موارد نقض اصل همکاری در گفتمان حقوقی امام علی (ع) را بررسی و معانی تلویحی نهفته در آن را آشکار می‌سازد تا از این طریق به درکی جامع از این پاره­گفت­ها دست یابد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که امام با استفاده از شگردهای مختلف، اصل همکاری را نقض کرده‌اند. این تخطی‌ها موجب ایجاد تلویحات گفتاری شده که در انتقال پیام‌های بنیادین، نقش اساسی ایفا می‌کنند. این تلویحات نشان می‌دهند که دال مرکزی در این گفتمان، عدالت است که به‌عنوان مفهومی محوری، بر تمامی ابعاد آن سایه گسترده است. در کنار آن، دال‌های شناور مانند حکومت مسئولانه و واقع‌گرایی، ابعاد مختلف عدالت را برجسته ساخته و به‌عنوان عناصری مکمل نقش‌آفرینی می‌کنند. هم­چنین گفتمان حقوقی امام علی (ع)، در مقایسه با گفتمان‌های معاصر خود با ایجاد معانی ضمنی هدفمند، نه‌تنها تمایز و برتری خود را اثبات کرده، بلکه به بسط فراگفتمان اسلامی در حوزه حقوق منجر شده است.
کلیدواژه‌ها
گفتمان حقوقی؛ زبان‌شناسی حقوقی؛ کاربردشناسی؛ تلویح گفتار؛ امام علی (ع)
مراجع
  • قرآن کریم.
  • نهج‌البلاغه.
  • آقاگل‌زاده، فردوس (1392). فرهنگ توصیفی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی. چ 1. تهران: علمی.
  • ------------ (1391). زبان­شناسی حقوقی. چ: 2. تهران: علم.
  • آقایی طوق، مسلم و هادویان، غلامحسین. (1394). حقوق عمومی در نهج‌البلاغه. چ 1. ایران: خرسندی.
  • ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمیدهبة‌الله (1404). شرح نهج‌البلاغة لابن‌أبی‌الحدید. چ 1. قم: مکتبة آیة‌الله المرعشی النجفی.
  • ابن‌میثم بحرانی، میثم‌ابن‌علی (1404). شرح نهج‌البلاغه. چ 2. تهران: دفتر نشرالکتاب.
  • احمدی میانجی، علی (1426). مکاتیب الأئمة. تحقیق مجتبی فرجی. چ 1. قم: دارالحدیث.
  • الوت، نیکولاس (1399). کلیدواژه‌های کاربرد شناسی. ترجمه مهرداد امیری و بهداد امیری. چ 1. تهران: نشر نویسه فارسی.
  • البار، عبدالقادر (2018). الاستلزام الحواری ودینامکیة الخطاب فی مفهوم جرایس. مجلة مقالید. 14، 119-126.
  • البهادلی، محمدقاسم (2021). الإستلزام الحواری فی خطاب المسیرة الحسینیة. چ 1. کربلا: العتبة الحسینیة المقدسة.
  • التفتازانی، مسعود بن عمر (1396). المطول. چ 2. قم: هجرت.
  • عماد طالب، جاسم (2022). کلام الإمام الحسین مقاربة تداولیة. چ 1. نجف: العتبة الحسینیة المقدسة.
  • جبار کاظم، مرتضی (2015). اللسانیات التداولیة فی الخطاب القانونی. چ 1. لبنان: منشورات ضفاف.
  • چپمن، شیوان (1398). معنی کاربردشناختی. ترجمه محمدرضا بیاتی. چ 1. تهران: علمی.
  • حبنکة المیدانی، عبدالرحمن (1996). البلاغة العربیة، أسسها، وعلومها، و فنونها. چ 1. دمشق: دارالقلم و بیروت: الدار الشامیة.
  • حیدری، سیاوش (1394). زیبایی­شناسی ایجاز و اطناب در نهج‌البلاغه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام‌نور، نورآباد ممسنی.
  • خاقانی، محمد (1376). جلوه‌های بلاغت در نهج‌البلاغه. تهران: بنیاد نهج‌البلاغه.
  • خامنه‌ای، علی (1372). بازگشت به نهج‌البلاغه. تهران: بنیاد نهج‌البلاغه.
  • خضری، فاروق (1401). زبان قانون. چ 1. تهران: نقد فرهنگ.
  • خضیر، باسم خیری (2017). استراتجیات الخطاب عند الإمام علی، مقاربة تداولیة. چ 1. کربلاء: موسسة علوم نهج‌البلاغة.
  • دانش‌پژوه، مصطفی (1392). مقدمه علم حقوق. چ 1. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • زابلی‌زاده، اردشیر؛ گلشاهی، رامین و موسوی، سید ندا (1391). اصل همکاری گرایس در متون خبری بررسی معانی ضمنی دو خبر مشابه در ارتباط با اصل همکاری گرایس. فصلنامه پژوهش­های ارتباطی، 19(70)، 61-90.
  • سبحانی، جعفر (1395). الوسیط فی اصول الفقه. چ 9. قم: موسسه امام صادق (ع).
  • شمیسا، سیروس (1384). بیان و معانی. چ 1. تهران: میترا.
  • ضیاء حسینی، محمد (1391). سخن کاوی گفتمان شناسی (انتقادی) تجزیه و تحلیل کلام. چ 1. تهران: رهنما.
  • عربی­فر، مهدیه (1391). مفهوم و حقوق شهروندی در نهج‌البلاغه. چ 1. قم: بوستان کتاب.
  • عکاشة، محمود (2013). النظریة البراجماتیة اللسانیة (التداولیة). چ 1. قاهره: مکتبة الآداب.
  • قائمی­نیا، علیرضا (1393). بیولوژی نص. چ 2. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • قربانی لاهیجی، زین‌العابدین (1379). حقوق از دیدگاه نهج‌البلاغه. تهران: بنیاد نهج‌البلاغه.
  • کاتوزیان، ناصر (1377). مبانی حقوق عمومی. چ 1. تهران: دادگستر.
  • --------- (1388). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. چ 72. تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • لطفی، فاطمه (1392). بررسی آرایه‌های ادبی (بدیع) در نامه‌های نهج‌البلاغه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین.
  • مغنیه، محمدجواد (1979). فی ظلال نهج‌البلاغه. چ 3. بیروت: دارالعلم للملایین.
  • مکارم شیرازی، ناصر (1386). پیام امام امیرالمؤمنین. چ 1. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  • هاشمی خویی، حبیب‌الله (1400). منهاج‌البراعة فی شرح نهج‌البلاغة. ترجمه حسن حسن‌زاده آملی و محمدباقر کمره‌ای. چ 4. تهران: مکتبة الاسلامیة.
  • یول، جورج (1391). بررسی زبان. ترجمه محمود نورمحمدی. چ 1. قزوین: پرک.
  • -------- (1402). کاربردشناسی زبان. ترجمه محمد عموزاده مهدیرجی و منوچهر توانگر. چ 10. تهران: سمت.
  • Grice, H. P. (1975). Logic and conversation. Syntax and Semantics, 3, 41–58.
  • -----------. (1989). Studies in the way of words. Harvard University Press.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 2


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب