دانشگاه بوعلی سینا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات22
تعداد شماره‌ها512
تعداد مقالات5,389
تعداد مشاهده مقاله10,382,828
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,903,033
عرب, مرتضی. (1404). تلفیق بلاغت اسلامی و زبان‌شناسی مدرن: تحلیل سبک‌شناختی کیفی و کمی دعای مکارم الاخلاق در صحیفه سجادیه. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 5(8), 206-229. doi: 10.22084/dua.2025.30922.1154
مرتضی عرب. "تلفیق بلاغت اسلامی و زبان‌شناسی مدرن: تحلیل سبک‌شناختی کیفی و کمی دعای مکارم الاخلاق در صحیفه سجادیه". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 5, 8, 1404, 206-229. doi: 10.22084/dua.2025.30922.1154
عرب, مرتضی. (1404). 'تلفیق بلاغت اسلامی و زبان‌شناسی مدرن: تحلیل سبک‌شناختی کیفی و کمی دعای مکارم الاخلاق در صحیفه سجادیه', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 5(8), pp. 206-229. doi: 10.22084/dua.2025.30922.1154
عرب, مرتضی. تلفیق بلاغت اسلامی و زبان‌شناسی مدرن: تحلیل سبک‌شناختی کیفی و کمی دعای مکارم الاخلاق در صحیفه سجادیه. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1404; 5(8): 206-229. doi: 10.22084/dua.2025.30922.1154

تلفیق بلاغت اسلامی و زبان‌شناسی مدرن: تحلیل سبک‌شناختی کیفی و کمی دعای مکارم الاخلاق در صحیفه سجادیه

دوفصلنامه دعاپژوهی
دوره 5، شماره 8، شهریور 1404، صفحه 206-229    اصل مقاله (7.13 M)
نوع مقاله: علمی- پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/dua.2025.30922.1154
نویسنده
مرتضی عرب*
استادیار الهیات و معارف اسلامی، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران
چکیده
چکیده
صحیفه سجادیه، مجموعه ادعیه منسوب به امام زین‌العابدین (ع)، به‌دلیل بلاغت ادبی و عمق معنوی، به «زبور آل محمد» شهرت دارد و یکی از برجسته‌ترین متون دینی شیعی محسوب می‌شود. این پژوهش با تلفیق نظریه «نظم» جرجانی از بلاغت اسلامی که بر سازمان‌دهی زبانی برای تقویت معنا و تأثیر عاطفی تأکید دارد و مفاهیم بلاغی مانند استعاره، تشبیه، جناس و موازی‌سازی نحوی، همراه با رویکردهای تحلیل گفتمان فرکلاف، انسجام متنی هالیدی و حسن، و استعاره مفهومی لیکاف و جانسون، به تحلیل سبک‌شناختی دعای مکارم الاخلاق می‌پردازد. این مطالعه ویژگی‌های زبانی، بلاغی و روایی دعا را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه عناصری مانند استعاره «ایمان به‌عنوان نور»، تشبیه «ذکر به‌عنوان جریان مداوم»، جناس «أَکْرِمْ/أَخْلاق»، و تکرار عبارت «اللّهم» در ۸۵٪ بندها، انسجام روایی و اثرگذاری اخلاقی و معنوی دعا را تقویت می‌کنند. تحلیل‌های کمی با استفاده از نرم‌افزارهای AntConc (برای بررسی بسامد واژگان و الگوهای زبانی) و NVivo (برای کدگذاری مضامین و روابط معنایی) نشان داد که ریشه‌های مرتبط با فضایل اخلاقی در ۴۰٪ بندها تکرار شده‌اند که پیوستگی مضمونی و آهنگ کلامی دعا را تأیید می‌کند. این پژوهش بین‌رشته‌ای، با ارائه چارچوبی تلفیقی که بلاغت اسلامی را با تحلیل‌های زبانی پیوند می‌دهد، درک عمیق‌تری از صحیفه سجادیه فراهم می‌نماید و الگویی جامع برای تحلیل سبک‌شناختی متون دینی شیعی ارائه می‌دهد.
کلیدواژه‌ها
صحیفه سجادیه'؛ دعای مکارم الأخلاق'؛ سبک‌شناختی'؛ بلاغت اسلامی'؛ تحلیل گفتمان فرکلاف'؛ انسجام متنی هالیدی'؛ '؛ تحلیل کیفی و کمی'
مراجع
  • صحیفه سجادیه. (۱۳۸۵). (با ترجمه حسین انصاریان). تهران، ایران: انتشارات پیام آزادی.
  • ابن‌میثم، محمد. (۱۳۸۲). شرح صحیفه سجادیه. بیروت، لبنان: دار الهادی.
  • ایزوتسو، توشی‌هیکو. (۱۳۸۱). مفاهیم اخلاقی‌دینی در قرآن. (فریدون بدره‌ای، مترجم). تهران، ایران: نشر فرهنگ اسلامی.
  • جرجانی، عبدالقاهر. (۱۳۸۳). دلائل الاعجاز. تهران، ایران: نشر دانشگاهی.
  • سخاوی، محمد. (۱۳۸۰). مفتاح العلوم. قم، ایران: دار العلم.
  • الشعراوی، محمد متولی. (۱۳۸۴). تفسیر الشعراوی. تهران، ایران: انتشارات دار الاخبار.
  • طباطبایی، محمدحسین. (۱۳۷۶). المیزان فی تفسیر القرآن (جلد ۲). بیروت، لبنان: مؤسسه الاعلمی.
  • کاشانی، فیض. (۱۳۸۰). شرح صحیفه سجادیه. قم، ایران: مؤسسه امام مهدی.
  • نصر، سیدحسین. (۱۳۸۵). فلسفه اسلامی از آغاز تا امروز. (محمد محمدنژاد، مترجم). تهران، ایران: نشر حکمت.
  • هاشمی، احمد. (1421). جواهر البلاغه. قم، ایران: دارالفقه للطباعة و النشر.
 

  • Alter, R. (1985). The art of biblical narrative. New York, NY: Basic Books.
  • Anthony, L. (2020). AntConc (Version 3.5.9) [Computer Software]. Tokyo, Japan: Waseda University.
  • Barthes, R. (1977). Image, music, text (S. Heath, Trans.). New York, NY: Hill and Wang.
  • Chittick, W. C. (1988). The Sufi path of knowledge: Ibn al-‘Arabi’s metaphysics of imagination. Albany, NY: State University of New York Press.
  • Fairclough, N. (1995). Critical discourse analysis: The critical study of language. London, UK: Longman.
  • Jakobson, R. (1960). Closing Statement: Linguistics and Poetics. In T. A. Sebeok (Ed.), Style in Language (p. 357). Cambridge, MA: MIT Press.
  • Halliday, M. A. K., & Hasan, R. (1976). Cohesion in English. London, UK: Longman.
  • Halliday, M. A. K., & Matthiessen, C. (2004). An Introduction to Functional Grammar (3rd ed., p. 90). London: Arnold.
  • Hoey, M. (2001). Textual Interaction: An Introduction to Written Discourse Analysis (p. 123). London: Routledge.
  • Labov, W., & Waletzky, J. (1967). Narrative Analysis: Oral Versions of Personal Experience. In J. Helm (Ed.), Essays on the Verbal and Visual Arts.
  • Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. Chicago, IL: University of Chicago Press.
  • Richards, L. (1999). Using NVivo in qualitative research. London, UK: Sage Publications.
  • Rippin, A. (2001). Muslims: Their religious beliefs and practices (2nd ed.). London, UK: Routledge.
  • Toolan, M. (2001). Narrative: A Critical Linguistic Introduction. Routledge.
  • Underhill, E. (1911). Mysticism: A study in the nature and development of spiritual consciousness. London, UK: Methuen & Co.
  • Van Dijk, T. A. (1997). Discourse as structure and process. London, UK: Sage Publications
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 79
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 18


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب