دانشگاه بوعلی سینا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات22
تعداد شماره‌ها512
تعداد مقالات5,389
تعداد مشاهده مقاله10,382,826
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,903,031
دژآباد, حامد, دلاوری, حسن, بنی فاطمه, سیده فاطمه. (1404). کاوش در ابعاد معنوی و زیست‌محیطی دعای استسقاء در صحیفه سجادیه. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 5(8), 185-205. doi: 10.22084/dua.2025.30923.1157
حامد دژآباد; حسن دلاوری; سیده فاطمه بنی فاطمه. "کاوش در ابعاد معنوی و زیست‌محیطی دعای استسقاء در صحیفه سجادیه". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 5, 8, 1404, 185-205. doi: 10.22084/dua.2025.30923.1157
دژآباد, حامد, دلاوری, حسن, بنی فاطمه, سیده فاطمه. (1404). 'کاوش در ابعاد معنوی و زیست‌محیطی دعای استسقاء در صحیفه سجادیه', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 5(8), pp. 185-205. doi: 10.22084/dua.2025.30923.1157
دژآباد, حامد, دلاوری, حسن, بنی فاطمه, سیده فاطمه. کاوش در ابعاد معنوی و زیست‌محیطی دعای استسقاء در صحیفه سجادیه. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1404; 5(8): 185-205. doi: 10.22084/dua.2025.30923.1157

کاوش در ابعاد معنوی و زیست‌محیطی دعای استسقاء در صحیفه سجادیه

دوفصلنامه دعاپژوهی
دوره 5، شماره 8، شهریور 1404، صفحه 185-205    اصل مقاله (6.11 M)
نوع مقاله: علمی- پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/dua.2025.30923.1157
نویسندگان
حامد دژآباد1؛ حسن دلاوری* 2؛ سیده فاطمه بنی فاطمه3
1دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران.
2مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم، دانشجوی دکتری دانشگاه قم، ایران
3دانشجوی کارشناسی ارشد، علوم قرآن و حدیث، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران
چکیده
دعای طلب باران در صحیفه سجادیه، به‌عنوان یک متن معنوی و مذهبی، نه‌تنها به درخواست باران و رحمت الهی می‌پردازد، بلکه ابعاد عمیق‌تری از ارتباط انسان با طبیعت و محیط زیست را نیز در بر‌دارد. در دنیای امروز، با توجه به چالش‌های زیست‌محیطی و بحران‌های آب و هوا، تحلیل این دعا می‌تواند به درک بهتر از نیازهای انسانی و اهمیت باران در زندگی و اکوسیستم‌ها کمک کند. این مقاله بر اساس روش تحلیلی‌‑توصیفی با ابزار کتابخانه‌ای به بررسی ابعاد معنوی و زیست‌محیطی دعای طلب باران می‌پردازد و تلاش می‌کند تا نشان دهد چگونه این دعا می‌تواند به‌عنوان یک منبع الهام برای حفظ محیط زیست و منابع آبی در عصر حاضر عمل کند. یافته‌ها و دستاوردهای این تحقیق حاکی از آن است که دعای امام سجاد در ابعاد مختلف، به‌صورت دقیق و کاربردی به موضوعات زیست‌محیطی و معنوی پرداخته است. این دعا به‌طور واضح نیاز حیاتی انسان به باران و تأثیرات آن بر زندگی موجودات، کشاورزی، امنیت غذایی، اقتصاد و حفظ محیط زیست را برجسته می‌نماید. همچنین، جنبه‌های معنوی این دعا از جمله نقش اشهاد ملائکه در دعا و درخواست روزی از برکات آسمان و زمین از خداوند بیانگر نقش اساسی عوامل غیرمادی در طبیعت است.
کلیدواژه‌ها
دعای طلب باران؛ ابعاد معنوی؛ زیست‌محیطی؛ حفظ منابع آبی؛ صحیفه سجادیه
مراجع
  • قرآن کریم. ترجمه‌: حسین انصاریان.
  • نهج البلاغه. الشریف الرضی. (1374ش). تحقیق‌: صبحی صالح. قم‌: مرکز البحوث الاسلامیه.
  • الصحیفة السجادیة. امام علی بن الحسین (ع).
  • آقابزرگ الطهرانی، محمدمحسن. (1408ق). الذّریعة إلى تصانیف الشّیعة. قم: اسماعیلیان.
  • ابن اثیر، مبارک بن محمد. (1367ش). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان‏.
  • ابن درید، محمدبن حسن. (1988م). جمهرة اللغة. بیروت: دار العلم للملایین‏.
  • ابن سیده، علی بن اسماعیل. (1421ق). المحکم و المحیط الأعظم‏. بیروت‌: دار الکتب العلمیة.
  • ابن سینا، حسین بن عبدالله بن علی. (1404ق) . الهیات شفا. قم: مرعشی نجفی.
  • ابن فارس.(1404ق). معجم مقاییس اللغة. بیروت: دارالفکر
  • ابن منظور، محمدبن مکرم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دارصادر.
  • ابوهلال عسکری، حسن بن عبدالله. (1400ق). الفروق فی اللغه. بیروت: دارالافاق الجدیدة.
  • ازهری، محمد بن احمد. (1421ق). تهذیب اللغة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • افشار،ماهرخ؛ دهشیری،محمدرضا.(1398ش).«بحران آب درخاورمیانه».نشریه راهبردسیاسی. شماره 11.صص 99 تا 117.
  • انصاریان، حسین. (1383ش). تفسیر و شرح صحیفه سجادیه. قم: دارالعرفان.
  • ببران، صدیقه؛ هنربخش، نازلی. (1387ش). بحران وضعیت آب در جهان و ایران. نشریه راهبرد. شماره 48. صص 193 تا 212.
  • بحرانی، یوسف. (1405ق). حدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة. بیروت: دارالأضواء.
  • بروجردی، حسین. (1416ق). البدرالزاهرفی صلاة الجمعة و المسافر. مقرر: حسینعلی منتظری. قم: مکتب آیة الله المنتظری.
  • بزرگ حداد، امید. (1395ش). بهینه‌سازی سامانه‌های منابع آب. چاپ دوم. تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
  • پیش بهار، اسماعیل؛ باقری، پریا؛ نصیر شعیبی، سمیرا. (1395ش). «تأثیر کاهش بارندگی بر تولید، واردات و صادرات اقلام اصلی تجارت خارجی محصولات کشاورزی ایران: به‌کارگیری رویکرد شبیه سازی مونت‑ کارلو». اقتصاد کشاورزی. شماره 2. صص 29‑47.
  • الجدیع، حیدر محمود شاکر. (1436ق). التلقی للصحیفة السجادیة. کربلا‌: العتبة الحسینیة المقدسة.
  • جزائری، نعمت الله بن عبد الله‏. (1427ق). نورالأنوار فی شرح الصحیفة السجادیة. قم: آسیانا.
  • جوادی آملی، عبدالله. (1398ش). اسلام و محیط زیست. قم: انتشارات موسسه اسراء.
  • جوادی آملی، عبدالله. (1395ش). تفسیر تسنیم. قم: مرکز نشر إسراء.
  • جوادی آملی، عبدالله. (1391ش). مفاتیح الحیاة. چاپ پانزدهم. قم: نشر اسراء.
  • جوهری، اسماعیل بن حماد. (1376ش). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت‌: دار العلم للملایین‏.
  • حسینی شیرازی، سیدمحمد. (1424ق). شرح الصحیفة السجادیة‌. کربلا‌: مؤلف.
  • حمیری، عبدالله بن جعفر. (1371ش). قرب الاسناد. قم‌: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
  • حمیری، نشوان بن سعید. (1420ق). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم‏. دمشق : دارالفکر.
  • حییم، سلیمان. (1380ش). فرهنگ انگلیسی فارسی. تهران : فرهنگ معاصر.
  • خسروانی، فرهاد؛ نوروزی، جبار؛ پزشکی راد، غلامرضا؛ عباسی، عنایت. (1392ش). راهکارهای سازهای و غیرسازهای در مدیریت منابع آب در بخش کشاورزی. تهران : اولین همایش ملی زهکشی در کشاورزی پایدار.
  • درخور، محمد؛ فرجی‌راد، عبدالرضا؛ میرهاشمی، علی. (1392ش). «بحران آب و نتایج زیست محیطی آن در آسیای مرکزی». نشریه مطالعات اوراسیای مرکزی. دوره ششم .شماره 1. از ص41 تا 54.
  • رادمنش، فریدون؛ جلالی، جمیل. (1394ش). «بررسی اثرات پدیده خشکسالی بر تغییرات منابع آب (سطحی و زیر زمینی) در استان خوزستان». کوالالامپور‌: کنفرانس بین المللی پژوهش‌های نوین در علوم کشاورزی و محیط زیست.
  • راغب اصفهانی، ابوالقاسم الحسین بن محمد. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. دمشق: دارالقلم.
  • زمخشری، محمود بن عمر. (1417ق). الفائق فى غریب الحدیث‏. بیروت‌: دار الکتب العلمیة.
  • زمخشری، محمود بن عمر. (1979م). اساس البلاغه. بیروت‌: دارصادر.
  • شاهی‌دشت، علی‌رضا؛ عباس‌نژاد، احمد. (1390ش). «ارزیابی اثرات زیست محیطی تخلیه سفره آب زیرزمینی دشت جیرفت و پیش‌بینی شرایط در آینده». دوره 7. شماره 1. از ص 77تا 81.
  • صاحب، اسماعیل بن عباد. (1414ق). المحیط فی اللغة. بیروت: عالم الکتب‏.
  • صادقی، سید‌شمس الدین. (1376ش). «هیدروپلیتیک و بحران آب: چالش‌های آینده در خاورمیانه و خلیج فارس». نشریه اطلاعات سیاسی و اقتصادی. شماره 115 و 116
  • صدوق، محمدبن­علی. (1413ق). من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات­اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه­علمیه قم‏.
  • صدر، حسین اسماعیل. (1434ق). المختصر فی شرح الصحیفة السجادیة للأمام زین العابدین (ع). بیروت‌: دارالمحجة البیضاء.
  • طباطبائی، سید محمدحسین. (1412ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: اسماعیلیان.
  • طبرسی، فضل بن حسن. (1415ق). مجمع البیان لعلوم القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  • طریحی، فخرالدین بن محمد. (1414ق). مجمع البحرین و مطلع النیرین. قم: بنیاد بعثت.
  • عبدالسلام، محمدالسید. (1982م). التکنولوجیا الحدیثة و التنمیة الزراعیة فی الوطن العربی. کویت: المجلس الوطنی للثقافة و الفنون و الآداب.
  • عرفان منش، مجید، افیونی، مجید. (1394ش). آلودگی محیط زیست آب، خاک و هوا. چاپ یازدهم. اصفهان: ارکان دانش .
  • علم الهدی، علی بن الحسین. (1998م). أمالی المرتضى‏. قاهره: دارالفکر العربی.
  • عمید، حسن. (1371ش). فرهنگ فارسی. تهران: سپهر.
  • الفراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). کتاب العین. قم: هجرت.
  • فیروزآبادی، محمدبن یعقوب. (1415ق). القاموس المحیط. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  • فیومی، احمدبن محمد. (1414ق). المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى‏. قم: موسسه دار الهجرة.
  • فیض الاسلام اصفهانی، علی‌نقی. (1376ش). الصحیفة السجادیة. ترجمه و شرح فیض الإسلام‏. تهران‌: فقیه.
  • قاسم زاده، فرشته (1372ش). «بارش اسیدی و اثرات اکولوژیکی آن». نشریة تحقیقات جغرافیایی. تابستان 1372. شماره 29. از صص125‑ 
  • قرشی بنابی، علی اکبر. (1412ق). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • قمی، علی بن ابراهیم. (1363ش). تفسیر القمی. قم: دارالکتاب .
  • کرامتی ، یونس. (1399ش). مقاله باران در دائرة المعارف اسلامی. تهران‌: مرکز پژوهش های ایرانی و اسلامی.
  • کشاورز، مرضیه؛ کرمی، عزت اله؛ زمانی، غلام‌حسین. (1389ش). «آسیب‌پذیری خانوارهای کشاورز از خشکسالی‌: مطالعه موردی». علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران. شماره 2. ص 15 تا 32.
  • کلینی، محمدبن یعقوب. (1407ق). الکافی. تهران‌: دار الکتب الإسلامیة.
  • مجلسی، محمدباقربن محمدتقی. (1403ق). بحارالانوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
  • محمدی، حسین. (1384ش). مفاهیم و اصطلاحات آب و هواشناسی. چاپ چهارم. تهران : دانشگاه تهران.
  • مدنی شیرازی، سیدعلی خان. (1368ش). ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین (صلوات الله علیه). قم‌: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. دفتر انتشارات اسلامی.
  • مرتضی زبیدی، محمدبن محمد. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس‏. بیروت‌: دارالفکر.
  • معارف، مجید. (1377ش). تاریخ عمومی حدیث. تهران‌: کویر.
  • مکارم شیرازی، ناصر. (1443ق). العرفان الاسلامی. شرح جامع علی الصحیفة السجادیة. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی.
  • مطرزی، ناصر بن عبد السید. (1979م). المغرب فى ترتیب المعرب‏. حلب‌: مکتبه اسامه بن زید.
  • معلوف، لوئیس. (1373ش). المنجد فی اللغة. بیروت: دارالمشرق.
  • مفضل بن عمر. (1348ش). توحیدالمفضل. قم: کتاب‌فروشی داوری.
  • ملاباشی شیرازی، محمدباقربن محمد. (1383ش). لوامع الانوار العرشیة فی شرح الصحیفة السجادیة. اصفهان: الزهرا.
  • ملاصدرا. (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • ممدوحی، حسن. (1388ش). شهود و شناخت. ترجمه و شرح صحیفه سجادیه. قم: موسسه بوستان کتاب.
  • موسوی بایگی، محمد؛ اشرف، سمانه. (1396ش). هوا و اقلیم‌شناسی در کشاورزی‌. مشهد‌: دانشگاه فردوسی.
  • نراقی، احمدبن محمدمهدی (1415ق). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
  • نصر، سیدحسین فغفوری، محمدحسن. (1389ش). دین و نظام طبیعت. چاپ سوم. تهران: کیمیای حضور.
  • وات کنت ای اف. (1383ش). مبانی محیط زیست. ترجمه: عبدالحسین وهاب‌زاده. چاپ هفتم‌. مشهد‌: جهاد دانشگاهی.
  • وحید بهبهانی، محمدباقر. (1424ق). مصابیح الظلام فی شرح مفاتیح الشرایع. قم‌: موسسه علامه مجدد وحید بهبهانی.
72.Wyman, Bruce C. / Stevenson, L. Harold (2007): The Facts on File Dictionary of Environmental Science, 3rd edn, Facts on FILE Ine., NewYork 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 109
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 23


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب