دانشگاه بوعلی سینا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات22
تعداد شماره‌ها512
تعداد مقالات5,365
تعداد مشاهده مقاله10,218,073
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,821,813
فریدونی, محمدرضا, حیدری, سهیلا. (1404). قرائتی عرفانی از زیارت جامعه کبیره: بررسی انطباق مقامات امام معصوم(علیه السلام) با انسان کامل. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 5(8), 166-184. doi: 10.22084/dua.2025.31307.1186
محمدرضا فریدونی; سهیلا حیدری. "قرائتی عرفانی از زیارت جامعه کبیره: بررسی انطباق مقامات امام معصوم(علیه السلام) با انسان کامل". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 5, 8, 1404, 166-184. doi: 10.22084/dua.2025.31307.1186
فریدونی, محمدرضا, حیدری, سهیلا. (1404). 'قرائتی عرفانی از زیارت جامعه کبیره: بررسی انطباق مقامات امام معصوم(علیه السلام) با انسان کامل', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 5(8), pp. 166-184. doi: 10.22084/dua.2025.31307.1186
فریدونی, محمدرضا, حیدری, سهیلا. قرائتی عرفانی از زیارت جامعه کبیره: بررسی انطباق مقامات امام معصوم(علیه السلام) با انسان کامل. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1404; 5(8): 166-184. doi: 10.22084/dua.2025.31307.1186

قرائتی عرفانی از زیارت جامعه کبیره: بررسی انطباق مقامات امام معصوم(علیه السلام) با انسان کامل

دوفصلنامه دعاپژوهی
دوره 5، شماره 8، شهریور 1404، صفحه 166-184    اصل مقاله (5.74 M)
نوع مقاله: علمی- پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/dua.2025.31307.1186
نویسندگان
محمدرضا فریدونی* 1؛ سهیلا حیدری2
1استادیار عرفان اسلامی، گروه الهیات، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
2کارشناسی ارشد عرفان اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان ، ایران
چکیده
چکیده
مفهوم محوری «انسان کامل»، به‌ویژه آن‌گونه که در مباحث عرفانی ابن عربی تئوریزه شده، در کنار جایگاه بنیادین «امام معصوم (ع)» در الهیات شیعی، زمینه‌ای برای بحث‌های تفسیری فراهم آورده است. برخی دیدگاه‌ها در سنت شیعی، قائل به ناسازگاری این دو مفهوم بوده و تلقی عرفانی را در تعارض با مقام الهی امام (ع) می‌دانند. این پژوهش، با طرح فرضیه سازگاری عمیق میان شاخصه‌های انسان کامل و اوصاف امام (ع) که در متون اصیل شیعی قابل‌ردیابی است، به تحلیل تطبیقی متن‌محوری «زیارت جامعه کبیره» می‌پردازد تا این تعارض ادعایی را واکاوی کند. به‌همین منظور، با روش توصیفی‌تحلیلی و رویکرد تطبیقی، ابتدا مؤلفه‌های اصلی انسان کامل از منظر مکتب ابن عربی مشخص شده، سپس با تحلیل محتوای زیارت جامعه، تجلی این مؤلفه‌ها در اوصاف امامان (ع) بررسی گردیده است. یافته‌های تحقیق، انطباق و هم‌سویی عمیق و چشمگیری را در ابعاد متعدد نشان می‌دهد. شاخصه‌های کلیدی انسان کامل، شامل مظهریت اتمّ اسماء و صفات الهی و جامعیت وجودی (کون جامع)، برخورداری از علم لدنی و احاطه علمی، عصمت و طهارت مطلقه، نقش محوری در نظام تکوین (وساطت در فیض، ولایت تکوینی و حفظ عالم)، ارتباط وجودی ویژه با حق (معیت و سریان) و برتری مقامی مطلق، همگی به‌روشنی و با تأکید فراوان در عبارات زیارت جامعه کبیره برای ائمه اطهار (ع) یافت می‌شود. نتیجه‌گیری پژوهش، ضمن تأیید فرضیه اصلی نشان می‌دهد: زیارت جامعه کبیره به‌مثابه سندی معتبر، ضمن رد آن تعارض ادعا شده، امکان ارائه قرائتی را فراهم می‌آورد که امام معصوم (ع) را مصداق اتمّ انسان کامل در چارچوب تعالیم شیعی معرفی کند. این تحقیق بر ظرفیت بالای متون حدیثی و زیارتی شیعه برای فهم مباحث عرفانی و پیوند میان عرفان نظری و کلام امامیه تأکید دارد.
کلیدواژه‌ها
انسان کامل؛ امام معصوم؛ زیارت جامعه کبیره؛ عرفان نظری؛ ابن عربی؛ مظهریت
مراجع
  • قرآن کریم.
  • نهج‌البلاغه (صبحی صالح).
  • آشتیانی، سیدجلال‌الدین. (۱۳۸۰). شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم. قم: بوستان کتاب.
  • آملی، سیدحیدر. (1394). انوار الحقیقه و اطوار الطریقه و اسرار الشریعه. تهران: انتشارات اسوه
  • ابن ترکه، صائن‌الدین علی بن محمد. (۱۴۲۰ق). اطوار ثلاثه (ح. داوودی، محقق). [نقل در مجله معارف، ۲۶]. (یادداشت: اطلاعات نشر کامل برای قالب‌بندی دقیق‌تر لازم است).
  • ابن عربی، محی‌الدین. (۱۳۷۰). فصوص الحکم (چاپ ابوالعلاء عفیفی). تهران: انتشارات الزهرا.
  • -------------. (۱۳۸۴). فتوحات مکیه (م. خواجوی، مترجم؛ چاپ سوم). تهران: انتشارات مولی.
  • ------------. (بی‌تا-ب). الفتوحات‌المکیه. بیروت: دار صادر.
  • اصفهانی، راغب. (بی‌تا). مفردات غریب القرآن (مع ملاحظات عاملی). بیروت: دار المعروف.
  • امینی، ابراهیم. (بی‌تا). دادگستر جهان (چاپ قدس). قم: انتشارات شفق.
  • جرجانی، میر سید شریف. (۱۳۹۴). تعریفات (ح. سید‌عرب و س. س. نوربخش، مترجمان). تهران: نشر فرزان.
  • جهانگیری،محسن. (۱۳۶۷). محی‌الدین­بن­عربی: چهره برجسته عرفان­اسلامی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۸۶ش). ادب فنای مقربان. (چاپ پنجم). قم: مرکز نشر اسراء.
  • خانی، حامد. (۱۳۸۸). جامعه، زیارت. درک. موسوی بجنوردی (ویراستار)، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. (یادداشت: برای دقت بیشتر، شماره جلد و صفحات لازم است).
  • خمینی، روح‌الله.(۱۳۸۵). سیمای­معصومین در اندیشه امام­خمینی(ره). تهران: مؤسسه تنظیم­و نشرآثار امام­خمینی.
  • ----------. (۱۳۸۶). چهل حدیث. (چاپ سی و نهم). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • ----------. (۱۳۹۵). شرح دعای سحر. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • رمضانی، حسن. (1400). عرفان در آیینة قرآن و روایات: عرفان نظری. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  • شیخ­طوسی، محمدبن­الحسن. (۱۴۰۷ق). تهذیب الأحکام (ح.الموسوی خرسان، محقق و مصحح). تهران: دارالکتب الإسلامیه.
  • صدوق، محمد بن علی. (۱۳۸۵ق). علل الشرایع. نجف: المکتبة الحیدریة.
  • ------------. (۱۴۱۳ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • ------------. (۱۴۲۶ق). عیون اخبار الرضا (طبعة ثانیه). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  • طبرسی، احمد بن علی. (1403ق). الاحتجاج. مشهد. نشر مرتضی.
  • فناری، حمزه. (۱۳۸۴). مصباح الأنس (شرح مفتاح الغیب صدرالدین قونوی) (م. خواجوی، مصحح). تهران: مولی.
  • قبانچی، سید صدرالدین. (۱۴۲۷ق). فی رحاب الزیارة الجامعة الکبیرة. نجف: بقیة العترة.
  • قونوی، صدرالدین. (۱۳۸۱). إعجاز البیان فی تفسیر أم القرآن (ج. آشتیانی، مصحح). قم: نشر دفتر تبلیغات.
  • قیصری، داوود. (۱۳۸۷). شرح فصوص الحکم (م. خواجوی، مترجم؛ چاپ اول). تهران: انتشارات مولی.
  • کاشانی،عزالدین­محمود. (۱۳۶۷). مصباح­الهدایة و مفتاح­الکفایة (ج.همایی، مصحح،چاپ سوم). تهران:انتشارات هما.
  • کبیر، یحیی. (۱۳۸۴). انسان‌شناسی (انسان کامل) در مکتب فلسفی عرفانی صائن‌الدین ابن ترکه. قم: مطبوعات دینی.
  • کربلایی، شیخ جواد. (۱۴۲۸ق). الأنوار الساطعة فی شرح الزیارة الجامعة. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  • کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۳۹۳). اصول کافی (ح. استادولی، مترجم). تهران: دار الثقلین.
  • -------------. (1407 ق). الکافی. تهران. دارالکتب الاسلامیه
  • مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۴ق). بحار الأنوار. بیروت: مؤسسة الوفاء.
  • مجلسی، محمدتقی. (۱۴۱۶ق). لوامع صاحبقرانی المشتهر بشرح الفقیه. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  • مظفر، محمدحسن. (1422ق). دلائل الصدق لنهج الحق. قم: موسسه آل البیت.
  • نقوی، سید محمدتقی. (۱۳۷۸). شرح زیارت جامعه کبیره. تهران: مؤسسه نشر امام صادق (ع).
یثربی، سید یحیی. (1397). فریب سراب؛ پژوهشی در شناخت. ارزیابی و نقد تصوف و عرفان. قم: فروغ فردا 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 833
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 21


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب