دانشگاه بوعلی سینا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات22
تعداد شماره‌ها512
تعداد مقالات5,365
تعداد مشاهده مقاله10,217,475
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,821,619
عطائی, یحیی, به‌رقم, نعمت الله. (1403). بررسی استعاره‌های مفهومی بدنمند در حکمت‌های نهج‌البلاغه. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 12(47), 105-128. doi: 10.22084/nahj.2025.30617.3163
یحیی عطائی; نعمت الله به‌رقم. "بررسی استعاره‌های مفهومی بدنمند در حکمت‌های نهج‌البلاغه". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 12, 47, 1403, 105-128. doi: 10.22084/nahj.2025.30617.3163
عطائی, یحیی, به‌رقم, نعمت الله. (1403). 'بررسی استعاره‌های مفهومی بدنمند در حکمت‌های نهج‌البلاغه', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 12(47), pp. 105-128. doi: 10.22084/nahj.2025.30617.3163
عطائی, یحیی, به‌رقم, نعمت الله. بررسی استعاره‌های مفهومی بدنمند در حکمت‌های نهج‌البلاغه. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1403; 12(47): 105-128. doi: 10.22084/nahj.2025.30617.3163

بررسی استعاره‌های مفهومی بدنمند در حکمت‌های نهج‌البلاغه

فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه
مقاله 5، دوره 12، شماره 47، آذر 1403، صفحه 105-128    اصل مقاله (725.96 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2025.30617.3163
نویسندگان
یحیی عطائی* 1؛ نعمت الله به‌رقم2
1استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران
2استادیار ، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
چکیده
استعارة مفهومی، ساختارهای ادراکی را بر پایة ابزارهای زبانی مدل‌سازی می‌کند و ادراکِ مفاهیم انتزاعی از طریق نگاشتِ شناختی را تبیین می‌سازد. نهج‌البلاغه نیز از این سازوکار بهره برده و مفاهیم انتزاعی را با تکیه بر تجارب حسی و بدنمند بازنمایی کرده است. این پژوهش با رویکرد تحلیل کیفی متنی، استعاره‌های مفهومی «قلب»، «زبان» و «دست» را در کلمات قصار نهج‌البلاغه بررسی کرده و ابعاد اجتماعی، فرهنگی آن‌ها را تحلیل نموده است. مسألة اصلی، تبیین نقش این مفاهیم در زبان و بازتاب آن‌ها در تفکر و رفتار اجتماعی است. هدف پژوهش بررسی کارکرد اعضای بدن به‌عنوان نمادهای مفهومی و تحلیل ارتباط میان عواطف انسانی و تصاویر استعاری در سخنان امام علی(ع) است. مبانی نظری برپایة دیدگاه‌های لیکاف و کروز در تصویرسازی شناختی و مباحث کوچش و اونگر دربارة انتقال معنای انتزاعی از عینی است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که استعاره‌های «قلب»، «زبان» و «دست» در نهج‌البلاغه علاوه بر کارکرد زبانی، نقش‌های عمیق روان‌شناختی و اجتماعی ایفا می‌کنند. «قلب» به‌عنوان مرکز عواطف، ایمان و اراده با مفاهیمی چون صداقت و عشق پیوند دارد. «زبان» نمادی از قدرت کلامی، مسئولیت اجتماعی و تأثیرگذاری در روابط انسانی و سیاسی است و «دست» مفاهیمی چون قدرت، عدالت و اراده را بازنمایی می‌کند. تحلیل‌ها نشان می‌دهند که این استعاره‌ها از عینیت به انتزاع حرکت کرده و بازتابی از ژرف‌اندیشی امام علی(ع) درباره ویژگی‌های انسانی‌اند. پژوهش حاضر بر اهمیت طرحواره‌های زبانی در تحلیل متون دینی تأکید دارد و نشان می‌دهد که فهم این استعاره‌ها به درک عمیق‌تر ساختارهای اجتماعی و روان‌شناختی می‌انجامد.
کلیدواژه‌ها
استعارة مفهومی؛ نهج‌البلاغه؛ طرحواره؛ بدنمندی؛ نگاشت
مراجع
  • نهج‌البلاغه (۱۳۷۸). ترجمة سیدجعفر شهیدی. تهران: علمی و فرهنگی.
  • اونگر، فریدریش و اشمیث، هانس یورگ (۱۳۹۷). مقدمه‌ای بر زبان‌شناسی شناختی. ترجمة جهانشاه میرزابیگی. تهران: آگاه.
  • توکل‌نیا، مریم، میرحسینی، یحیی، حسومی، ولی‌اله، و موسوی بفرویی، محمد (1397). کارکرد استعاره‌های مفهومی در تبیین مفهوم«خدا» در نهج‌البلاغه. پژوهش‌های نهج‌البلاغه، 17(58)، 171-189.
  • داوودی، عارفه، و بهارزاده، پروین (1397). استعاره‌های مفهومی «بهشت» در خطبه‌های نهج‌البلاغه(پژوهش موردی از منظر زبان‌شناسی شناختی). پژوهش‌های نهج‌البلاغه، 17(58)، 83-106.
  • سعدی، مصلح‌‌بن‌عبدالله. (138۳). متن کامل دیوان شیخ اجل سعدی شیرازی. به کوشش مظاهر مصفا. تهران: روزنه.
  • سلیمی، سیده‌فاطمه (1398). تحلیل شناختی استعاره در نهج‌البلاغه(بر پایه نظریه ترنر و فوکونیه). پژوهش‌نامه علوی، 10(1(پیاپی 19))، 125-150.
  • عربی، موسی (1397). استعاره مفهومی گناه در سخنان امام علی(ع) با تکیه بر نهج‌البلاغه(رویکرد شناختی). پژوهشهای نهج‌البلاغه، 17(59)، 81-106.
  • کروز، آلن، و کرافت، ویلیام (۱۳۹۸). زبان‌شناسی شناختی. ترجمة جهانشاه میرزابیگی. تهران: آگاه.
  • کوچش، زولتان (۱۳۹۸). استعاره: مقدمه‌ای کاربردی. ترجمة جهانشاه میرزابیگی. تهران: آگاه.
  • موسوی بفروئی، سیدمحمد، و توکل‌نیا، مریم (1398). بررسی استعاره های مفهومی و طرح‌واره‌های تصویری ظرف «فوق» در زبان نهج‌البلاغه. زبان پژوهی(علوم انسانی)، 11(32)، 49-76.
  • نورمحمدی، مهتاب، آقاگل‌زاده، فردوس، و گلفام، ارسلان (1391). عنوان فارسی: تحلیل مفهومی استعاره‌های نهج‌البلاغه(رویکرد زبان‌شناسی شناختی)(عنوان عربی: دراسة مفاهیم الإستعارات فی نهج‌البلاغه(علی أساس منهج اللسانیات المعرفیة). الجمعیة العلمیة الایرانیة للغة العربیة و آدابها، 8(22)، 155-192.
  • Kövecses, Z. (2002). Metaphor: A Practical Introduction. Oxford University Press.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 205
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 146


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب