آمار
| تعداد نشریات | 22 |
| تعداد شماره‌ها | 490 |
| تعداد مقالات | 5,109 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,394,131 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,205,189 |
مطالعه سیر تحول فضای نیمه‌باز در معماری مساجد تاریخی خراسان | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 تیر 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2025.30768.2764 | ||
| نویسندگان | ||
| هومن پیگان1؛ سیدمحمدحسین ذاکری* 2 | ||
| 1گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران | ||
| 2گروه معماری دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران | ||
| چکیده | ||
| فضاهای نیمه‌باز به‌عنوان عنصری واسط میان فضاهای باز و بسته، نقشی کلیدی در سازمان‌دهی فضایی بسیاری از مساجد ایران دارند. این فضاها به لحاظ اقلیمی و عملکردی حائز اهمیت‌اند و در بیان فرمی و هویت معماری مساجد نیز تأثیر بسزایی داشته‌اند. مطالعات صورت‌گرفته نشان می‌دهند که فضاهای نیمه‌باز در معماری مساجد، افزون بر نقش مؤثر در تعدیل شرایط اقلیمی، با ایجاد سلسله‌مراتب فضایی، کیفیتی منعطف و چندبعدی به بنا می‌دهند. با وجود این، سیر تحول این فضاها در طول تاریخ کمتر به‌صورت جامع مورد تحلیل قرار گرفته است. این پژوهش با هدف بررسی انواع فضاهای نیمه‌باز به‌کاررفته در معماری مساجد تاریخی خراسان، در چارچوب مرزهای کنونی ایران و بر اساس توالی تاریخی، انجام شده است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای است. با توجه به اهمیت موضوع و برای اطمینان از دقت نتایج تحقیق، تمامی مساجد تاریخی ثبت‌شده در سه استان خراسان خراسان شمالی، رضوی و جنوبی، مورد بررسی قرار گرفتند که شامل 151 مسجد تاریخی است و از سده‌های نخستین هجری تا دوران پهلوی را دربر می‌گیرد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تحول فضاهای نیمه‌باز در این نمونه‌ها، یا در قالب تکامل فرم‌های پیشین صورت گرفته است یا به پیدایش گونه‌های نوینی از این فضاها در معماری مساجد منطقه منجر شده است. بدین ترتیب که از نخستین سده‌های هجری تا دوره سلجوقی، این فضاها عمدتاً در قالب رواق‌های پیرامونی تعریف می‌شدند. در دوره خوارزمشاهی، جایگزینی ایوان‌های عمیق و مرتفع با رواق‌ها، نقطه‌عطفی در تحول این فضاها به شمار می‌رود که در دوره‌های بعد، به‌ویژه در تیموری و صفوی، توسعه یافته است. در این میان، ستاوندها در دوره تیموری ظهور می‌کنند و تا دوره پهلوی تداوم می‌یابند. با این حال، از دوره صفوی به بعد، روند حذف فضای نیمه‌باز شدت یافته و در دوره قاجار به اوج خود می‌رسد، به‌گونه‌ای که مساجد شبستانی، خصوصاً با الگوی حیاط‌دار، به نمونه غالب بدل می‌شوند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| روند تحول؛ فضای نیمه‌باز؛ معماری؛ مساجد تاریخی؛ خراسان | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 22 |
||