آمار
| تعداد نشریات | 22 |
| تعداد شماره‌ها | 485 |
| تعداد مقالات | 5,045 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,290,874 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,348 |
مطالعه عوامل مؤثر بر شکل‌گیری و توزیع مکانی دستکندهای زیرسطحی تیمره علیا، شهرستان خمین | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 اردیبهشت 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2025.28849.2651 | ||
| نویسندگان | ||
| فائزه هادی1؛ سعید امیرحاجلو* 2؛ مجید منتظرظهوری3؛ آرکادیوش سولتیشیاک4 | ||
| 1دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس | ||
| 2عضو هیأت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس. | ||
| 3دانشگاه تهران | ||
| 4گروه باستان شناسی زیستی، موسسه باستان شناسی، دانشگاه ورشو لهستان | ||
| چکیده | ||
| تیمره علیا به عنوان بخشی از ناحیه تاریخی تیمره، در جغرافیای سیاسی امروزی با شهرستان خمین مطابقت دارد. در بررسی‌های پیشینِ باستان‌شناسی در این شهرستان، شماری از دستکندهای زیرسطحی شامل دستکندهای تهیق، دانیان، کند‌ه‌ها، فرنق، رباط آغاج، نازی، چغاگرگ و آشناخور شناسایی شده است. یافته‌های حاصل از کاوش باستان‌شناسی در دو دستکند تهیق و رباط آغاج مؤید استفاده از این فضاها در سده‌های میانی اسلامی است و کاوشگران، نظراتی را درباره کارکردها و علل حفر دو دستکند رباط آغاج و تهیق ارائه کرده‌اند. اما با وجود تعداد قابل توجه دستکندهای زیرسطحیِ شناسایی‌شده در شهرستان خمین، تاکنون مطالعاتی تحلیلی درباره علل شکل‌گیری، کارکردها، دلایل فراوانی آنها در این ناحیه و رابطة توزیع فضایی آنها با چشم انداز و زمین سیمای منطقه صورت نگرفته است. بنابراین، در مقاله حاضر تلاش شده است به این پرسش پاسخ داده شود که توزیع مکانی دستکندهای زیرسطحی در ناحیه تیمره علیا در ارتباط با زمین‌سیمای منطقه چگونه است و دلایل و عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آنها چیست؟ در این مقاله، تحلیل مواد فرهنگیِ مکشوف از دو دستکند کاوش‌شدة تهیق و رباط آغاج و مقایسه آنها با سایر دستکندهای زیرسطحی منطقه صورت گرفته است. همچنین، بستر شکل‌گیری و مؤلفه‌های مؤثر بر توزیع مکانی دستکندها در پیوند با زمین‌سیمای منطقه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و بر پایة مؤلفه‌های دسترسی به منابع و نقش رخدادهای تاریخی مطالعه شده است. یافته‌های حاصل از پژوهش اولاً نشانگر وجود شماری از محوطه‌های استقراری هم‌دوره با دستکندها در مجاورت برخی دستکندها است. ثانیاً توزیع مکانی دستکندها در ارتباط با زمین‌سیمای منطقه، شامل شیب، ارتفاع، رودخانه‌ها و کاربری اراضی نشانگر حفر دستکندها در محل‌های مناسب برای کشت آبی است. بنابراین، می‌توان ساکنان دستکندها را جامعه‌ای با اقتصاد غالب کشاورزی در نظر گرفت که برای نزدیکی به زمین‌های خود در دشت‌ها زندگی می‌کرده‌اند و به دلایل استراتژیکی، دستکندهای پناهگاهی ایجاد کرده بوده‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| دستکند زیرسطحی؛ معماری دستکند؛ تیمره علیا؛ باستان‌شناسی خمین؛ سده‌های میانی اسلامی | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 44 |
||