دانشگاه بوعلی سینا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات22
تعداد شماره‌ها485
تعداد مقالات5,045
تعداد مشاهده مقاله9,290,919
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,135,370
رفعت, محسن, کمانی, اعظم. (1403). اعتبار سنجی دعای صنمی قریش. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 4(7), 74-99. doi: 10.22084/dua.2025.28938.1056
محسن رفعت; اعظم کمانی. "اعتبار سنجی دعای صنمی قریش". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 4, 7, 1403, 74-99. doi: 10.22084/dua.2025.28938.1056
رفعت, محسن, کمانی, اعظم. (1403). 'اعتبار سنجی دعای صنمی قریش', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 4(7), pp. 74-99. doi: 10.22084/dua.2025.28938.1056
رفعت, محسن, کمانی, اعظم. اعتبار سنجی دعای صنمی قریش. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1403; 4(7): 74-99. doi: 10.22084/dua.2025.28938.1056

اعتبار سنجی دعای صنمی قریش

دوفصلنامه دعاپژوهی
دوره 4، شماره 7، اسفند 1403، صفحه 74-99    اصل مقاله (7.48 M)
نوع مقاله: علمی- پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/dua.2025.28938.1056
نویسندگان
محسن رفعت1؛ اعظم کمانی* 2
1دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه حضرت معصومه سلام الله علیها، قم، ایران
2دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه حضرت معصومه(س)، قم، ایران
چکیده
دعای صَنَمَی قریش دعایی منقول از امیرمؤمنان(علیه‌السلام)‌ است که در سال‌های اخیر در میان طیفی از شیعیان رواج یافته و همواره موافقان و مخالفانی داشته است. گمان می‌رود نرسیدن به‌دیدگاه واحد زمینه‌ساز انشقاق دیگری در میان شیعیان گردد. مضامین خاص دعای مذکور به‌ نظر آن را با دیگر ادعیه مأثور متمایز ساخته‌است، به‌ویژه این‌که تحلیل در ادله موافقان و مخالفان ضرورت بررسی در این دعا را پراهمیت جلوه می‌دهد. پژوهش پیش‌رو با رویکرد تحلیلی ـ انتقادی ضمن منبع‌شناسی به‌اعتبارسنجی سندی و متنی و تحلیل ادله در پذیرش یا عدم پذیرش این دعا پرداخته‌ است. یافته‌ها نشان می‌دهد نخستین منبع این دعا کتاب «رشح الولاء فی شرح الدعاء» اثر «ابوسعادات اسعد‌بن‌عبدالقاهر اصفهانی (م635) ‌است که در منابع معتبر حدیثی کهن، اثری از این دعا یافت نمی‌شود و متن دعا نیز با دیگر ادعیه منقول از امیرالمؤمنین علیه‌السلام شباهتی ندارد. بیان رنج‌ها و مصائب پس از پیامبر(ص) کلیدواژه اصلی این دعا تلقی می‌شود که لحن آن با دیگر ادعیه از ناحیه امام سازوار نیست. ضمن این‌که ارسال در سند و نیز اضطراب در متن از حیث تغییر مکرر ضمایر سبب می‌شود انتساب این حدیث به‌ معصوم را با چالشی جدی مواجه سازد.
کلیدواژه‌ها
اعتبارسنجی روایی؛ نقد سند؛ نقد حدیث؛ نقد متن؛ دعای صَنَمَی قریش
مراجع
  • قرآن کریم.
  • نهج‌البلاغة.(1414ق). محمدبن‌حسین الرضی، قم: هجرت.
  • ‌ابن‌ابی‌الحدید، عزالدین. (1404ق). شرح‌نهج‌البلاغه. قم: مکتبةآیةالله المرعشی‌النجفی.
  • ‌ابن‌حنبل، احمد. (1416ق). المسند، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  • ‌ابن‌سعد، محمد. (1414ق). الطبقات‌الکبری، بیروت: دار صادر.
  • ‌ابن‌طاووس، سیدعلی. (1411ق). مُهَج الدّعوات و منهج العبادات. قم: دارالذخائر.
  • ـ‌ابن‌طاووس، سیدعلی. (1343).فرحةالغری. قم: دارالمرتضی.
  • ‌ابن‌طاووس، سیدعلی. (1413ق).الیقین. قم: دارالکتاب.
  • ‌ابن‌طاووس، سیدعلی. (1411ق). التشریف بالمنن. قم: دار الذخائر.
  • ‌ابن‌فارس، أحمد. ‏(1404ق‏). معجم مقاییس اللغة. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  • ابن‌کثیر دمشقى، أبوالفداءاسماعیل. (1407ق). البدایة و النهایة. بیروت: دارالفکر.
  • ‌ابن‌منظور، محمد‌بن‌مکرم. (1414ق). لسان العرب. دارالکتب العلمیه، بیروت.
  • استرآبادی، محمد جعفر‌بن‌سیف‌الدین. (1388). لب اللباب فی علم الرجال. تهران: اسوه.
  • افندی، عبدالله‌بن‌عیسی. (1389). ریاض العلماءوحیاض الفضلاء. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
  • امام‌حسن‌عسکری. (ع)(1409ق). التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری(ع). تحقیق: مدرسه امام‌مهدى(عج)، قم: مدرسة الإمام المهدی(عج). ‏
  • امام‌رضا(ع). (1406ق). الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا(ع). مشهد: مؤسسة آل‌البیت(ع).
  • امین عاملی، سیدمحسن. (1403ق). أعیان الشیعة. تحقیق: سید حسن امین، بیروت: دارالتعارف.
  • انصاری، اسماعیل. (1428ق). الموسوعةالکبری. قم: دلیل‌ما.
  • انصاری، مرتضی. (بی‌تا). الصلاۀ. تراث الشیخ الاعظم،بی‌جا.
  • بحرانی‌سماهیجی، عبدالله‌بن‌صالح. (1396). الصحیفه العلویة المبارکة. تهران: انتشارات اسلامی.
  • بحرانی، یوسف‌بن‌احمد. (1405ق). الحدائق الناضرة. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • بخاری، محمد‌بن‌إسماعیل. (1422ق). صحیح البخاری. دمشق: دار طوق النجاة.
  • دسترنج، فاطمه وامرایی، فرهاد. (1402). «اعتبارسنجی دعای صَنمی‌قریش با تکیه بر باورهای کلامی». پژوهش‌های حدیثی‌ـ‌کلامی، ش2،ص49ـ63.
  • حرعاملی، محمدبن‌حسن. (1385). امل الآمل. بیروت: مکتبه اندلس.
  • حرعاملی، محمدبن‌حسن. (1427ق). الرجال، قم: دارالحدیث.
  • حسینی‌زبیدی، محمدبن‌محمد. (1414ق). تاج العروس. بیروت: دارالکتب العلمیة.
  • حلی، حسن‌بن‌سلیمان. (1382). المحتضر. قم: المکتبة الحیدریة.
  • حلی، حسن‌بن‌یوسف. (1381). ترتیب خلاصة الاقوال. مشهد: آستان قدس رضوی.
  • حلی، جعفر‌بن‌حسن. (1409ق). شرائع الاسلام، تهران: استقلال.
  • خصیبی، حسین‌بن‌حمدان. (1419ق).‏ الهدایة الکبری. بیروت: البلاغ.‏
  • خویی، سیدابوالقاسم. (1413ق). مصباح الاصول. قم: مکتبة الداوری.
  • دارمی، عبدالله. (1421ق). مسند الدارمی. ریاض: دارالمغنی.
  • دینورى، ابوحنیفه احمد‌بن‌داود. (1368). الأخبار الطّوال. قم: منشورات الرضى.
  • راغب‌اصفهانی، حسین‌بن‌محمد. (1387). المفردات فی غریب القرآن. قم:صادق.
  • رحمتی، محمدکاظم. (1382). «نکاتی درباره آثار قرآنی منسوب به‌ابن‌عباس». کتاب ماه دین، آذر و دی، صص42ـ45.
  • حافظ‌برسى، رجب‌بن‌محمد. (1422ق). مشارق أنوار الیقین فی أسرار أمیرالمؤمنین علیه‌السلام‏. بیروت: أعلمی‏.‏
  • سزگین، فؤاد. (1408ق). تاریخ التراث العربی. ریاض: جامعه الامام محمد‌بن‌سعود الاسلامیة.
  • سیمایی، مهدی. (1400). مشهورات بی‌اعتبار در تاریخ و حدیث. بی‌جا: طه.
  • شفقی‌بیدآبادی، محمدباقر. (1409ق). تحفی الابرار الملتقط من آثار الائمة الاطهار. اصفهان: کتابخانه مسجد سید.
  • شریف‌کاشانی،ملاحبیب الله. (بی‌تا). مستقصی مدارک القواعد و منتهی الضوابط الفوائد. بی‌جا، مکتبۀ آیۀالله‌السبزواری.
  • شهید اول‌، محمدبن‌‌مکی. ‌(1419ق). ذکری‌ الشیعة‌. قم:‌ آل البیت(ع).
  • شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی. (1390). شرح البدایة فی علم الدرایة. تهران: بی‌نا.
  • شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی. (1408ق). الرعایة فی علم الدرایة. قم: مکتبة آیةالله‌المرعشی‌النجفی.
  • صافی، لطف‌الله. (1378ش). مجموعه الرسائل، قم: مؤسسه تبیان.
  • صدوق، محمد‌بن‌على. (1376ش). الأمالی. تهران: کتابچی.
  • صدوق، محمد‌بن‌على. (1413ق). من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى‏.‏
  • طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1427ق). سنن النبی(ص). قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  • طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی.
  • طباطبایی، محمد‌بن‌علی. (1296ق). مفاتیح الاصول، قم: آل‌البیت(ع).
  • طبرسى، احمد‌بن‌على. (1403ق). الإحتجاج. مشهد: نشر مرتضى.
  • طبری، ابوجعفرمحمد‌بن‌جریر. (1387ق). تاریخ ‏الطبری. بیروت: دارالتراث.
  • طبری، ابوجعفرمحمد‌بن‌جریر. (1394). تاریخ طبری.ترجمه: ابوالقاسم پاینده، اساطیر.
  • طهرانی، آغابزرگ. (1408ق). الذریعة. قم: اسماعیلیان.
  • طوسی، محمدبن‌حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن‏. تصحیح: احمد حبیب عاملى، بیروت: دارإحیاء التراث العربی‏.
  • طوسی، محمدبن‌حسن. (1415ق). الرجال. ق‍م‌: م‍وس‍س‍ة ال‍ن‍ش‍ر‌الاس‍لام‍ی‌.
  • طوسی، محمدبن‌حسن. (1411ق). مصباح المتهجد. بیروت: مؤسسة فقه الشیعة.
  • غروی اصفهانی، اسعد‌بن‌عبدالقاهر. (بی‌تا). رشح الولاء فی الدعا. بی‌جا: موسسة الفکر.
  • فراهیدى، خلیل‌بن‌أحمد. (1409ق)‏.کتاب العین.‏ قم: نشر هجرت‏.
  • فیض‌کاشانی، محمد. (1387). سفینة النجاة وکلمات الطریفة. تهران: مدرسه عالی شهید مطهری.
  • فیض‌کاشانی، محمد. (1417ق). المحجةالبیضاء. قم: م‍وس‍س‍ة‌ ال‍ن‍ش‍ر‌الاس‍لام‍ی‌.
  • فیروزآبادی، محمدبن‌یعقوب. (1415ق). قاموس المحیط. بیروت: دارالکتب العلمیة.
  • فرامرز قراملکی، احد. (1383). اصول و فنون پژوهش در گستره دین‌پژوهى. معاونت پژوهشى حوزه علمیه قم.
  • قرشی بنایی، علی‌اکبر. (1387). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  • قزوینی، مهدی. (1378). ذخرالعالمین فی شرح دعا الصنمین. تهران: مکتبةالمحقق الطباطبایی.
  • قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج. (1412ق). ‏صحیح المسلم‏. قاهره: دارالحدیث.
  • قمی، عباس. (1344). سفینة البحار. قم: اسوه.
  • کاشانی، حبیب الله. (بی‌تا). الدرةالفاخرةمنظومة فی علم درایة الحدیث. قم: بی‌نا.
  • کراجکى، محمد‌بن‌على. (1421ق). التعجب. قم: دارالغدیر.
  • کفعمی، ابراهیم‌بن‌علی. (۱۳۴۹). جُنَّةُ الأمانِ الْواقیَة وَجَنَّةُ الإیمان الباقیَة. نجف: دارالکتب العلمیة.
  • کفعمی، ابراهیم‌بن‌علی. (1418ق). البلد الأمین. بیروت: مؤسسةالأعلمی.
  • کشی، محمد‌بن‌عمر. (1363). رجال‌الکشی. قم:آل‌البیت.
  • کلینی، محمد‌بن‌یعقوب. (1379). الکافی. تهران: اسوه.
  • گلدزیهر، ایگناس. (1955م). ترجمه عبدالحلیم نجار. قاهره: مکتبه الخانجی.
  • مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۳ق). بحارالأنوار. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
  • مجلسی، محمدباقر. (1404ق). مرآةالعقول. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  • مجلسی، محمدتقی. (1414ق). لوامع صاحب‌قرانی. قم: اسماعیلیان.
  • مجاهد، سیدمحمد. (1229). مفاتیح الاصول. چاپ سنگی.
  • محرّمی،غلام‌حسن. (۱۳۷۸). تاریخ تشیع از آغاز تا پایان عصر غیبت صغری. قم:مؤسسه آموزشی و پژوهشی­امام‌خمینی(ره).
  • مرعشی، قاضی نورالله. (1409ق). احقاق الحق وازهاق الباطل. بی‌جا.
  • مسائلی، مهدی. (1393). لعن‌های نامقدس. آرما.
  • معین، محمد. (1386). فرهنگ معین. تهران: زرین.
  • مغربى، قاضی نعمان. (1385ق). دعائم الإسلام‏. قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
  • مفید، محمد‌بن‌محمد‌بن‌نعمان. (1413ق). الإرشاد. قم: کنگره­ی شیخ مفید.‏
  • مکارم شیرازی، ناصر. (1367). تفسیر نمونه. قم: دارالکتب الاسلامیة.
  • موسوی­خمینی،سیدروح‌الله.(1414و۱۴۲۷ق).انوارالهدایة فی­التعلیقة علی­الکفایة. تهران:موسسه­تنظیم­ونشرآثار امام‌خمینی(ره).
  • موسوی خمینی، سیدروح‌الله. (بی‌تا). صحیفه امام. موسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(ره).
  • موسوی غروی، محمدجواد. (1377). فقه استدلالی در مسائل خلافی. تهران: اقبال.
  • مؤدب، سیدرضا. (1391). علم الدرایة تطبیقی. قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص).
  • مهریزی، مهدی. (1379). میراث حدیث شیعه. قم: دارالحدیث.
  • میرداماد، محمدباقر. (1380). الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیة. قم: دارالحدیث.
  • نوری، میرزاحسین. (بی‌تا). مستدرک الوسائل. قم: مؤسسة آل البیت.
  • نیل‌ساز، نصرت. (1393). خاورشناسان و ابن‌عباس: تحلیل انتقادی دیدگاه‌های خاورشناسان درباره آثار تفسیری منسوب به‌ابن‌عباس. تهران:انتشارات علمی و فرهنگی.
  • واقدی، محمد‌بن‌عمر. (1409ق).کتاب المغازى. تحقیق: مارسدن جونس. بیروت: مؤسسة الأعلمى.
  • واقدی، محمد‌بن‌عمر. (1410ق). کتاب الردة، تحقیق یحیى الجبورى. بیروت: دار الغرب الاسلامى.
  • هلالى، سلیم‌بن‌قیس. (1405ق). کتاب سلیم‌بن‌قیس الهلالی. قم: مکتبة الهادى.‏
 

  • Rippin, Andrew,)1981("Ibn Abbas's Al_Lughat fil_Quran", Bulletin of the school of oriental and African xliv.

Wansbriugh, John,(1977). Quranic studies: sources and Methods of Scriptural Interpretation, U.S.A 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 98
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 35


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب