آمار
| تعداد نشریات | 22 |
| تعداد شماره‌ها | 485 |
| تعداد مقالات | 5,045 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,290,908 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,365 |
پژوهشی در تکوین و تحول نگارۀ کهنِ بز در نقوش تزیینی هنر ایران (از دوران باستان تا قرون میانۀ اسلامی) | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 اسفند 1403 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2025.30390.2742 | ||
| نویسندگان | ||
| خشایار قاضی زاده1؛ رضا نظری ارشد2؛ نفیسه حیدری* 1 | ||
| 1گروه هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران. | ||
| 2استادیارگروه باستان شناسی، دانشکده ی علوم انسانی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران. | ||
| چکیده | ||
| نقش‌مایۀ بز کوهی از قدیمی‌ترین نقوش کاربردی در هنر جهان باستان به شمار می‌آید و جایگاه ویژه‌ای نیز در هنر ایران داشته و در بیشتر صخره‌نگاره‌ها و غارنگاره‌های باستانی و آثار پیش‌ازتاریخ در اشکال واقع‌گرا، تلخیص‌یافته و انتزاعی دیده می‌شود. بی‌تردید چنین نقشی که حاوی معانی حیاتی زایندگی، زندگی و حفاظت بوده و تا پایان دورۀ ساسانی هم‌چنان پرتکرار است؛ در دوران اسلامی نیز تداوم می‌یابد. پژوهش‌های بسیاری دربارۀ انواع نقش بز در مناطق مختلف و دوره‌های تاریخی انجام شده، اما در هیچ‌یک روند پیدایی، تحول و یا تطوّر آن بررسی نشده و هنوز نقوش حاصل از تطوّر آن در دوران اسلامی مشخص نیست. این مهم که سیر تکوین و تطور نقش بز و شاخ‌های مؤکد آن در هنر ایران باستان چه روندی داشته و دارای چه مضامینِ هنری بوده و بازآفرینی آن در هنرهای دوران اسلامی چگونه تداوم یافته و دارای چه مفاهیمی بوده است؟ و کدام‌یک از نقوش دوران اسلامی حاصل این تطور و دگردیسی هستند؟ از مهم‌ترین سوالاتی است که در پژوهش حاضر سعی شده به آن‌ها پاسخ داده شود. روش تحقیق توصیفی، تحلیلی و براساس تطبیق نقوش است. نمونه‌های انتخابی از نقش‌های بز و شاخ‌های آن و نقوش تزیینی در هنر ایران باستان تا دوران میانۀ اسلامی مورد مطالعه، ترسیم و تحلیل قرار گرفتند. نتایج به‌دست آمده از تحلیل و تطبیق نقوش نشان می‌دهد نقش بز که همواره در کنار درخت مقدس زندگی(اشاره به منظومۀ درخت آسوریک) قرار دارد، ابتدا در شاخ مارپیچی آن خلاصه شده و سپس با گیاه مقدس زندگی یگانه می‌شود. این تلفیق به مرور با بال‌های پرندگان نیز می‌آمیزد. نقش تلفیقی حاصله از نمادهای سه‌گانۀ شاخ بز، گیاه مقدس و بال‌های پرندگان در دورۀ ساسانی، اسلیمی‌ها و ختایی‌های اولیه را به وجود آورده‌اند. شبه‌اسلیمی‌ها و شبه‌ختایی‌ها با ساختارهای هندسی تقارن چرخشی مارپیچی گردونۀ مهر(چلیپا) تلفیق شده و در دوران اسلامی به صورت اسلیمی و ختایی تکامل می‌یابند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نگارۀ بز کوهی؛ شاخ بز؛ اسلیمی و ختایی؛ نقوش تزیینی؛ ایران باستان | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 91 |
||