
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,946 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,384 |
معرفی و بررسی سنگنوشتههای نویافته به خط پهلوی در تیمرۀ گلپایگان | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 4، دوره 14، شماره 42، آذر 1403، صفحه 103-125 اصل مقاله (1.75 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2024.28135.2620 | ||
نویسندگان | ||
محسن جمالی* 1؛ رسول بشاش کنزق2 | ||
1دانشجوی دکتری باستانشناسی، گروه باستانشناسی، دانشکدۀ حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران (نویسندۀ مسئول). | ||
2عضو هیأت علمی پژوهشکدۀ زبانهای باستان، پژوهشگاه میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
سنگنگارههای تیمره، بهعنوان یکی از بزرگترین و مهمترین مجموعۀ سنگنگارههای ایران، محسوب میشود. این نقوشصخرهای بازتابی از محیط طبیعی و انسان و همچنین نحوۀ تعامل دو طرفۀ انسانها با خود و با محیط است. نشانهها و علائم خطی، یکی از موضوعات ویژه برروی سنگنگارههای تیمره است، که سنگنوشتههای پهلوی ازجملۀ این علائم خطی محسوب میشود. در مجموعۀ سنگنگارههای تیمرۀ گلپایگان، تاکنون 15نمونه سنگنوشتۀ پهلوی شناسایی شده است که بیشتر آنها متعلق به اواخر دورۀ ساسانی و اوایل دوران اسلامی است. در این پژوهش برای نخستینبار، به معرفی شش سنگنوشتۀ پهلوی نویافته در تیمره که در بررسیهای میدانی نگارندگان در سالهای اخیر در محوطههای غرقاب، اِسفاجرد و کوچری یافته شدهاند، پرداخته شده است. ضمن بررسی ترجمه و مفهوم اصلی این سنگنوشتهها، دو پرسش مطرح میشود؛ آیا ارتباطی مفهومی میان آنها و سایر سنگنوشتههای پهلوی تیمره وجود دارد؟ و چه همسویی بین مفاهیم این سنگنوشتهها و چشمانداز طبیعی و فرهنگی منطقه وجود دارد؟ در متن این سنگنوشتهها، بیشتر به موضوع «آب» پرداخته شده است و واژۀ «زِهاب» در اغلب آنها دیده میشود. در فرهنگ زبان پهلوی «رودخانه» بهعنوان معنای زِهاب، متداولتر است. این واژه ارتباط مستقیمی با چشمانداز طبیعی منطقه و نزدیکی به منابع آبی و همچنین موقعیت سنگنگارهها در این محوطهها دارد. بهنظر میرسد که این متون میتوانسته نشانهگذاری بر وجود منابع آبی در منطقه، بهویژه برای افراد رهگذر و اقوام کوچرو بوده باشد. موضوع آب و داستانهای تاریخی مرتبط با آن، ریشه در فرهنگ شفاهی مردم منطقه نیز دارد. همۀ این موارد نشان از جایگاه ویژۀ آب درمیان مردم بومی و کوچرو، بهویژه در اواخر دورۀ ساسانی است. این پژوهش کاربردی، به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و با استفاده از بررسیها و مصاحبۀ میدانی و مطالعات کتابخانهای انجامگرفته است. | ||
کلیدواژهها | ||
سنگنگاره؛ سنگنوشتۀ پهلوی؛ تیمره؛ گلپایگان؛ زهاب | ||
مراجع | ||
- اشراقی، فیروز، (1383). گلپایگان در آئینه تاریخ. اصفهان: چهارباغ. - ایزدپناه، حمید، (1348). «نقاشیهای پیشازتاریخ در غارهای لرستان». باستانشناسی و هنر ایران، وزارت فرهنگ و هنر، 2: 6-14. - بشاشکنزق، رسول، (1383). «قرائت کتیبههای خط پهلوی سنگنگارههای رمه کوه نصرآباد تفت». مجلۀ نامۀ پژوهشگاه میراثفرهنگی، 9: 87-90. - بشاشکنزق، رسول، (1381). «کتیبۀ پهلوی سنگ دخمه چم اسبه (دره غرقاب گلپایگان)». کتاب ماه هنر، شمارۀ مهر و آبان: 86-89. - بشاشکنزق، رسول، (1397). آشنایی با خطوط و زبانهای باستانی. چاپ سوم، تهران: سمت. - جاوری، محسن، (1380). «پروندۀ ثبتی تپه غرقاب به شمارۀ 1960». اداره کل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان اصفهان (منتشرنشده). - جاوری، محسن؛ و حاجیمحمدعلیان، علمدار، (1390). «لهرامش، محوطهای مربوط به عصر مفرغ قدیم در دشت گلپایگان». مجلۀ باستانشناسی ایران، 2: 62 - 73 . - جمالی، محسن، (1394). سنگنگارههای ایران (سنگنگارههای گلپایگان، گذرگاه تاریخ). قم: ائمه، چاپ اول. - جمالی، محسن، (1401). «بررسی باستانشناختی سنگنگارهها، در منظر فرهنگی تیمرۀ گلپایگان». پایاننامۀ کارشناسی ارشد، گروه باستانشناسی دانشکدۀ حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان (منتشر نشده) - جمالی، محسن، (1402). «بررسی نقشمایۀ گاو بر روی سنگنگارههای تیمرۀ گلپایگان». پژوهشهای باستانشناسی ایران، 13 (36): 87-112. https://doi.org/10.22084/nb.2022.24824.2373 - جمالی، محسن، (1403الف). «بررسی صحنه روایی بوم سنگی “شانزده انسان” در سنگنگارههای تیمرۀ گلپایگان». جلوه هنر، 16 (2): 65-76. https://doi.org/10.22051/jjh.2023.44758.2036. - جمالی، محسن، (1403ب). «نقش شتر دوکوهانه برروی سنگنگارهها (مطالعۀ موردی تیمرۀ گلپایگان)». اولین کنگرۀ بینالمللی احیاء بومشناختی بر پایۀ طبیعت (با تأکید بر صیانت از شتر دوکوهانه). - قمی، حسن ابن محمد ابن حسن، (1361). تاریخ قم. تهران: توس. - فرهوشی، بهرام، (1358). فرهنگ زبان پهلوی. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. - فرهادی، مرتضی، (1377). موزههایی در باد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی. - مکبورنی، چارلز، (1348). «گزارش مقدماتی بررسی و حفاری در غارهای منطقه کوهدشت برای تعیین تاریخ نقشهای پیشازتاریخ ناحیه لرستان». ترجمۀ ذبیح الله رحمتیان، تهران: باستانشناسی و هنر ایران، وزارت فرهنگ و هنر، 3: 14-16. - ناصریفرد، محمد، (1388). سنگنگارههای ایران (نمادهای اندیشهنگار). خمین: مؤلف. - Bashash Kanzagh, R., (2004). “Reading the Pahlavi inscriptions of the petroglyphs of Rame Kooh Nasrabad Taft”. Journal of Cultural Heritage Research, 9: 87-90. - Bashash Kanzagh, R., (2002). “Pahlavi Inscription of Cham Asbe Tomb (Golpayegan Qargab Valley)”. Ketabe Mahe Honar: 86-89. - Bashash Kanzagh, R., (2017). An Introduction to the Ancient Inscriptions and languages. Third edition, Tehran: Samt. - Eshraghi, F., (2004). Golpayegan in the mirror of history. Isfahan: Chaharbagh. - Farhadi, M., (1998). Museums in the Wind. Tehran: Allameh Tabatabai University. - Izadpanah, H., (1969). “Prehistoric Paintings in Lorestan Caves”. Archeology and Art of Iran, Ministry of Culture and Arts, 2: 6-14. - Jamali, M., (2014). Iran Petroglyphs (Volume 1), Golpayegan Petroglyphs the Passage for the History. Qom: Aemeh Publications, first edition. - Jamali, M., (2022). “Investigating the motifs of cattle on the petroglyphs of Teymareh Golpayegan”. Pazhoheshha-ye Bastan Shenasi Iran, 13 (36): 112-87. https://doi.org/10.22084/nb.2022.24824.2373 - Jamali, M., (2023). “Archaeological Investigartion of Rock Arts within the Cultural Landscape of Teymareh-Golpayegan”. Master's thesis, Department of Archeology, Faculty of Conservation and Restoration, Art University of Isfahan (unpublished). - Jamali, M., (2024a). “Investigation of the Narrative Scene of the Stone Panel”Sixteen Humans” in the Petroglyphs of Teymareh Golpayegan”. Glory of Art (Jelve-y Honar) Alzahra Scientific Quarterly Journal, 16(2): 65-76. https://doi.org/10.22051/jjh.2023.44758.2036. - Jamali, M., (2024b). “The motifs of two-humped camel on petroglyphs (case study of Teymareh Golpayegan)”. 1st International Congress on Nature-Based Ecological Restoration (emphasizing the conservation of the Bactrian camels). - Javari, M., (2008). “The registration file of Tepe Qarqab No 1960”. General Directorate of Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts of Isfahan Province (Unpublished). - Javari, M. & Haji Mohammad Alian, A., (2013). “Lohramesh, a site related to the Old Bronze Age in the Golpayegan Plain”. Iranian Journal of Archeology, 2: 62-73. - Mac Kenzie, D. N., (1971). A Concise Pahlavi Dictionary. London. - McBurney, Ch., (1969). Preliminary report of investigation and excavation in the caves of Kohdasht region to determine the date of prehistoric motifs in Lorestan region. Translated by: Zabihullah Rahmatian, Tehran: Archeology and Art of Iran, No. 3, Ministry of Culture and Art: 14-16. - Naseri Fard, M., (2018). Iranian petroglyphs (Ideogram Symbols). Khomein: Author. - Qomi, H. I. M. I. H., (1982). The history of Qom. Translated by: Hassan Ibn Abdul Malik Qomi, Tehran: Tos Publishing. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 969 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 220 |