
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,946 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,384 |
سیر تحول بالهای گشودۀ ساسانی تا شکلگیری اسلیمی (مطالعۀ موردی آرایههای گچبریهای ساسانی تا قرون میانی اسلامی) | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 2، دوره 14، شماره 42، آذر 1403، صفحه 39-71 اصل مقاله (5.98 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2023.27432.2555 | ||
نویسندگان | ||
مرتضی افشاری1؛ نفیسه حیدری* 2 | ||
1دانشیار گروه هنر اسلامی، دانشکدۀ هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران | ||
2دانشجوی دکترای تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، گروه هنر اسلامی، دانشکدۀ هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول) | ||
چکیده | ||
توالی یک نقش در دورههای پیشازتاریخ و تاریخی در ملتها، نشانگر اهمیت آن نقش در فرهنگ و تمدن آنان است. گاهی نقشها در دورههای تاریخی چنان تطور، تحول و یا تکامل مییابند که با ساختار اولیۀ خود هیچ شباهت ظاهری ندارند، اما اغلب عناصر حیاتی خود را حفظ میکنند. برای حفظ این عناصر، نقوش که غالباً از نمادها و نشانهها تشکیلشدهاند، با یکدیگر تلفیق و ترکیبشده و با زبانی نو در دورۀ تاریخی جدید بازآفرینی میشوند. بالهای گشوده نقشی پرتکرار است که از تلفیق سه نماد ارزشمند شاخهای بز، درختان زندگی و بالها (پرندگان)، در ایران باستان تشکیلشده و از پیشازتاریخ تا انتهای دورۀ ساسانی به انحای مختلف در آثار هنر ایران بهکار رفتهاست. توالی این نقش در دوران اسلامی بهصورت عینی موردتوجه پژوهشگران بوده و تحول و تکامل آن بررسی و تحلیل نشده است. ازسوی دیگر، بهمرور نقش اسلیمی در هنرهای اسلامی ظهور نموده، تکرار و تناوب مییابد. مباحث بیشماری در رابطه با ریشههای اسلیمی در هنر ایران باستان و اعراب (آرابسک)، آناتولی و حتی آسیای شرقی و یا ابداع آن در دوران اسلامی مطرحشده، اما به چگونگی شکلگیری آن بهعنوان یکی از مهمترین نقوش اسلامی اشارهای نشده است. پاسخ به پرسشهایی در ارتباط با نقش (نماد) بالهای گشوده که چگونه در دورۀ ساسانی پرورانده شده و پس از ورود اسلام به تحول و تکامل خود ادامه داده است و آیا سیر این توالی در هنر اسلامی منجر به ظهور نقش اسلیمی شده است؛ مسائل مهمی است که در جریان این نوشتار به آن پاسخ داده میشود. هدف از این پژوهش، بررسی سیر تحول و تکامل نقش بالهای گشودۀ ساسانی تا قرون میانی اسلامی است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و براساس تطبیق نقوش از ابتدای دورۀ ساسانی تا صدر اسلام و سپس تا اواسط دوران اسلامی انجامشده و نتایج حاصل از این بررسی، تحلیل و ترسیم روند شکلگیری اسلیمی از تطور و تکامل نقش بالهای گشوده در دورۀ ساسانی تا اواسط دوران اسلامی است. | ||
کلیدواژهها | ||
بالهای گشودۀ ساسانی؛ سیر تحول؛ اسلیمی؛ هنر اسلامی | ||
مراجع | ||
- اتینگهاوزن، ریچارد؛ و گرابر، والگ، (۱۳۹۶). هنر و معماری اسلامی (۱). ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: انتشارات سمت. - اعظمی، زهرا؛ شیخالحکمایی، محمدعلی؛ و شیخالحکمایی، طاهر، (1312). «مطالعه تطبیقی نقوش گچبریهای کاخ تیسفون با اولین مساجد ایران». هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، ۱۸ (۴): 15-24. https://doi.org/ 10.22059/jfava.2014.36422 - الیاده، میرچا، (۱۳۹۶). اسطوره، رؤیا، راز. ترجمۀ رؤیا منجم، تهران: مهارت. - انصاری، جمال، (۱۳۶۵). «گچبری دوران ساسانی و تأثیر آن بر هنرهای اسلامی». هنر، ۱۳: ۳۷۳-۳۱۸. http://noo.rs/5c4Wj - برمکی، فاطمه، (۱۳۹۳). «بررسی سیر تکاملی نقشمایۀ اسلیمی و تحلیل محتوایی آن در هنر اسلامی». اولین کنگرۀ ملی تفکر و پژوهش دینی: ۶۷۰-۶۶۰. https://civilica.com/doc/370324 - بوکهارت، تیتوس، (۱۳۹۹). هنر مقدس. ترجمۀ جلال ستاری، تهران: نشر سروش. - پارسازاده، عبدالعلی، (1394). نمادهای ایران باستان. تهران: نشر آروَن. - پارو، آندره، (1391). سومر و اکد. ترجمۀ محمدرحیم صراف و منیژه ابکائی خاوری، تهران: نشر سمت. - پوپ، آرتور؛ و اکرمن، فیلیپس، (1390). سیری در هنر ایران. ترجمۀ زیر نظر سیروس پرهام، تهران: انتشارات علمی. - پوپ، آرتور، (1338). شاهکارهای هنر ایران. ترجمۀ پرویز ناتل خانلری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. - پوپ، آرتور، (۱۳۹۱). معماری ایران. ترجمۀ غلامحسین صدری افشار، تهران: نشر فرهنگان. - حیدرنتاج، وحید؛ و مقصودی، میترا، (1398). «مقایسه تطبیقی مضامین مشترک گیاهان مقدس در نقشمایههای گیاهی معماری پیش از اسلام ایران و آرایههای معماری دوران اسلامی (با تأکید بر دورۀ امویان و عباسیان)». باغ نظر، ۱۶ (۷۱): ۵۰-۳۵. https://doi.org/10.22034/bagh.2019.86872 - خالدیان، ستار، (1387). «تأثیر هنر ساسانی بر سفال دورۀ اسلامی». باستانشناسی، (16): ۳۰-۱۹. https://www.magiran.com/p533770 - خزایی، محمد، (1385). نقش تزئینات هنر ساسانی در شکلگیری هنر اسلامی در سدههای سوم تا پنجم هجری». نگره، 2(2): 41-52. http://noo.rs/cpvhE - خزایی، محمد، (1382). «نمادگرایی در هنر اسلامی، هنر اسلامی». مجموعه مقالات اولین همایش هنر اسلامی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات هنر اسلامی. - خزایی، محمد، (1400). هنر طراحی ایرانی اسلامی. تهران: انتشارات سمت. - دیماند، موریس اسون، (۱۳8۹). راهنمای صنایع اسلامی. ترجمۀ عبدالله فریار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. - رایس، دیوید تالبوت، (۱۳۹۷). هنر اسلامی. ترجمۀ ماهملک بهار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، - رید، جولین، (۱۳۹۲). بینالنهرین. ترجمۀ آذر بصیر، تهران: نشر امیرکبیر. - زمانی، عباس، (۱۳۹۰). تأثیر هنر ساسانی در هنر اسلامی. تهران: انتشارات اساطیر. - سجادی، علی، (۱۳۸۳). «هنر گچبری در معماری اسلامی». مجلۀ دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۲۵: ۲۱۴-۱۹۴. http://journal.richt.ir/athar/article-1-126-fa.html - سرافراز، علیاکبر؛ جوادی، شهره؛ و علیا، علمدار، (۱۳۹۱). «نقوش سردر جورجیر و تأثیرپذیری آن از هنر ساسانی». باغ نظر، ۲۲: ۱۰-۳. https://www.bagh-sj.com/article_1880.html - سمسار، محمدحسن، (۱۳۷۷). «اسلیمی». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 8. - شافعی، آزاده؛ و مبینی، مهتاب، (۱۳۹۴). «نقش گیاهان اساطیری و مقدس در هنر ساسانی با تأکید بر نقوش برجسته، فلزکاری و گچبری». جلوه هنر، 14: ۶۳-۴۵. https://doi.org/10.22051/jjh.2016.2126 - شوالیه، ژان؛ و گربران، آلن، (۱۳۸۸). فرهنگ نمادها و نشانهها. ترجمۀ سودابه فضایلی، تهران: نشر جیحون. - طاهری، صدرالدین، (139۶). نشانهشناسی کهنالگوها در هنر ایران و سرزمینهای همجوار. تهران: نشر شورآفرین. - کرافورد، هریت، (۱۳۸۷). سومر و سومریان. ترجمۀ زهرا باستی، تهران: انتشارات سمت. - کرسول، کی. ای. ســی.، (۱۳۹۳). گذری بر معماری متقدم مســلمانان. ترجمۀ مهدی گلچین عارفی، تهران: نشر فرهنگستان هنر. - کروگر، ینس، (۱۳۹۶). تزئینات گچبری ساسانی. ترجمۀ فرامرز نجد سمیعی، تهران: انتشارات سمت،. - کونل، ارنست، (۱۳۵۵). هنر اسلامی. مترجم: مهندس هوشنگ طاهری، تهران: انتشارات توس. - گیرشمن، رومن، (۱۳۷۸). بیشاپور. ترجمۀ اصغر کریمی، تهران: سازمان میراثفرهنگی کشور. - گیرشمن، رومن، (1390). هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی. ترجمۀ بهرام فرهوشی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. - گیرشمن، رومن، (۱۳۹۰). هنر ایران در دوران ماد و هخامنشی. ترجمۀ عیسی بهنام، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. - مبینی، مهتاب؛ شاکرمی، طیبه؛ و شفیعینیا، اکبر، (۱۳۹۷). «بررسی تطبیقی تزئینات گچبری سیمره با مسجد نه گنبد بلخ و سامرا در دوره عباسی». نشریه هنرهای زیبا، هنرهای تجسمی، ۲۳ (۱): 61-72. https://doi.org/10.22059/jfava.2017.240895.665729 - مجیدزاده، یوسف، (۱۳۸۲). جیرفت کهنترین تمدن شرق. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. - محمدخانی، کورش، (۱۳۸۹). «بررسی باستانشناسانۀ تزئینات کهن دژ کوه خواجه سیستان (نقاشیها، گچبریها و نقوش برجستۀ گلین). مجلۀ باستانشناسی دانشگاه تربیت مدرس، 3: ۱۳۵-۱۱۰. https://www.academia.edu/2166380 - مشبکیاصفهانی، علیرضا؛ صفایی، نرگس، (1397). «سیر پیدایش نقوش گیاهی در صدر اسلام (با رویکرد ویژه به نقوش اسلیمی و ختایی)». نگارینه، 10: ۴۰-۳۲. https://doi.org/10.22077/nia.2018.1279.1087 - مورگات، آنتون، (۱۳۹۲). هنر بینالنهرین باستان (هنر کلاسیک خاور نزدیک). ترجمۀ زهرا باستی، محمدرحیم صراف، تهران: انتشارات سمت. - میرزایی، عبدالله، (۱۳۹۱). «بررسی تکامل اسلیمی در هنر ایران (دورۀ ساسانی تا قرن هفتم ه.ق.)». مجلۀ هنر، ۱۶۴: ۵۷-۵۴. https://www.magiran.com/p984634 - نوایی، کامبیـز، (۱۳۷4). «نکاتی پیرامون نقوش اسـلامی». مجموعه مقالات سـومین کنگرۀ تاریـخ معماری و شهرسـازی ایران، جلد دوم، سازمان میراثفرهنگی کشور، تهران: ۲80-۲۷. DOR: 20.1001.1.1683870.1374.5.3.6.6 - هرتسفلد، ارنست، (۱۳۷۷). ایران در شرق باستان. ترجمۀ همایون صنعتیزاده، تهران: نشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - هرمان، جورجینا، (1370). تجدید حیات فرهنگ و تمدن ایران باستان. ترجمۀ مهرداد وحدتی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - هزاوهای، هادی، (۱۳۶۳). «اسلیمی زبان ازیادرفته». هنر، 6: ۱۱۷-۹۰. https://ensani.ir/fa/article/author/94287 - هلینبراند، روبرت، (۱۳۹۵). معماری اسلامی. ترجمۀ باقر آیتاللهزادۀ شیرازی، تهران: نشر روزنه. - هیــل، درک؛ و گرابــار، الــگ، (۱۳86). معمــاری و تزئینات اســلامی. مهــرداد وحدتیدانشمند، تهران: علمی و فرهنگی. - ویلسون، اوا، (۱۳۹۴). طرحهای اسلامی. ترجمۀ محمدرضا ریاضی، تهران: انتشارات سمت، - ویلکینسون، چارلز، (۱۳۹۱). نیشابور. ترجمۀ هادی بکائیان، تهران: نشر مرندی. - یونگ، کارلگوستاو، (۱۴۰۰). ناخودآگاه جمعی و کهنالگو. ترجمۀ فرناز گنجی، محمدباقر اسماعیلپور، تهران: انتشارات جامی. - Al-Janabi, T., (1983). “Islamie Archaeology in lraq: Recent Excavations at Samarra,World Archaeology”. Islamic Archaeology, 14 (3): 305-327. (in Persian). https://doi.org/10.1080/00438243.1983.9979871 - Al-Kazwini, B. M., (1969). “The Abbasid palace an analytical study of its wall-ornaments”. Durham theses, Durham University, Available at Durham E-Theses. - Ansari, J., (2016). “Sassanid Period Plastering and Its Influence on Islamic Arts”. Noor Specialized Magazines Database, 13: 318-373. (in Persian). http://noo.rs/5c4Wj - Azami, Z., Sheikh Al-Hikmaei, M. & Sheikh Al-Hikmaei, T., (2013). “A Comparative Study of Stucco Design and plants Motifs in Ctesiphon Palace and Early Iranian Mosques (Mosque of Naien, Mosque of Ardestan, Mosque of Isfahan)”. Fine Arts -Visual Arts, 18(4): 15-24. (in Persian). https://doi.org/ 10.22059/jfava.2014.36422 - Barmaki, F., (2014). “A Study of the Evolution of the Islamic Role and Analysis of Its Content in Islamic Art”. First National Congress of Religious Thought and Research: 670-660. (in Persian). https://civilica.com/doc/370324 - Berlin Museum of islamic Art, Department of Ancient Near Eastern Art. “Animals in Ancient Near Eastern Art.” (February 2014) - Bier, L., (1993). The Smithsonian Institution Ars Orientalis. The Sasanian Palaces and Their Influence in Early Islam Lionel Bier Ars Orientalis Vol. 23, Pre-Modern Islamic Palaces: 57-66. - Bokhardt, T., (2019). Sacred Art in East and West. Translated by: Jalal Sattari, Tehran: Soroush Publications. (in Persian). - Chevalier, J. & Garberan, A., (2010). Dictionnaire des symboles: mythes, reves, coutumes. Translated by: Sodabeh Fadaili, Tehran: Cihoun Publishing House. (in Persian). - Crawford, H., (2010). Sumer and Sumerians. Translated, by: Zahra Basti, Tehran: Samat Publishing House. (in Persian). - Cresswell, K. A. C., (2014). A Short Account of Early Muslim Architecture. Translated by: Mehdi Golchin-Arafi, Tehran: Farhangestan Honar Publishing House. (in Persian). - David-Weill, J., (1952). “Ernst Herzfeld.-Geschichte der Stadt Samarra”. Syria. Archéologie, Art et histoire, 29(1): 162-163. - Demand, M., (2009). A handbook of Muhammadan art. Translated by: Abdullah Faryar, Tehran. (in Persian). - Ettinghausen, R. & Graber, W., (2017). The and Art and Architecture of Islam (1). Translated by: Yaqoob Ajhand, Tehran: Samit Publications. (in Persian). - Grabar, O., (1973). The formation of Islamic art. Paperback – September 10, by Yale University Press. - Grishman, R., (1996). Tchoga-Zanbil, (Dur-Untash), Translated by: Asghar Karimi, Tehran: National Cultural Heritage Organization. (in Persian). - Grishman, R., (1999). Bichapour. Translated by: Asghar Karimi, Tehran: National Cultural Heritage Organization. (in Persian). - Grishman, R., (2001). L’ Art de I’iran, Parthian et Sassanides. Translated by: Bahram Farahoshi, Tehran: Scientific and Cultural Publications. (in Persian). - Harper, P., Aruz, J. & Tallon, F., (1993). The Royal City of Susa. New York: The Metropolitan Museum of Art. - Hattstein, M., (2015). Islam: Art and Architecture de. by: Markus and Peter Delius (Editor). - Hazaveh, H., (1984). “Islamic Language in the Middle Ages”. Art, 6: 117-90. (in Persian). https://ensani.ir/fa/article/author/94287 - Helen Brand, R., (2016). Islamic Architecture: from Function, and Meaning. Translated by: Baqer Ayatollahzadeh Shirazi, (8nd ed), Tehran: Rozena Publishing. (in Persian). - Herman, G., (1991). The Iranian Revival. Translated by: Mehrdad Vahdati, Tehran: University Press. (in Persian). - Hertzfeld, E., (2002). Iran in the Ancient East. Translated by: Homayoun Sanatizadeh, Tehran, Bahonar University and the Institute for Humanities and Cultural Studies. (in Persian). - Heydarnataq, V. & Makhshudi, M., (2019). “Impression of Plant Motifs Common Contents of Iran’s Pre-Islamic Architecture on Islamic Architecture Schemes(Respect to Umayyad and Abbasid Periods)”. Bagh-e-Nazar, 16 (71): 50-35. (in Persian). - Hill, D. & Grabar, E., (2007). The Art and Architecture of Islam(650-1250). Translated by: Mehrdad Vahdati-Daneshmand, (12nd ed), Tehran: Scientific and Cultural Publications. (in Persian). - Jansoz, H. & Sodaei, B., (2021). Influence of Ornamental Motifs of the Sassanid Period on the Ornamentation of the Vegetable-Islamic Painting of the Mosques of Al-e Buya: Case Studies of the Paintings of the Georgiere Mosque. Nain Mosque, and Zawarrah Mosque: 107-128. (in Persian). - Jung, C. G., (1991). Archetypes and the Collective Unconscious. Translated by: Farnaz Ganji, Mohammad Baqir Esmailpour, Tehran: Jami Publications (in Persian). - Khaledian, S., (2008). “The Influence of Sassanid Art on Ceramics of the Islamic Period”. Archaeology, 16: 30-19. (in Persian). https://www.magiran.com/p533770 - Khazaei, M., (2003). “Symbolism in Islamic Art”. Proceedings of the First Islamic Art Conference, institute for Islamic Art studies, Tehran, Research. (in Persian). - Khazaei, M., (2006). “The Role of Sassanid Art Aecorations in the Formation of Islamic Art in the Third to Fifth Centuries AH”. Negreh Quarterly, 2 (2). 41-52. http://noo.rs/cpvhE (in Persian). - Khazaei, M. (2016). The Iranian Islamic art of design. (1nd ed), Tehran: Samt Publications. (in Persian). - Konel, E., (1355). Islamic Art. Translated by: Mohandes Houshang Taheri, Tehran: Toos Publications. (in Persian). - Kruger, J., (2017). Sassanidischer Stuckdekor: Ein Beitrag Zum Reliefdekor Aus Stuck in Sassanidischer. Translated by: Faramarz Najdsamiee, (1nd ed), Tehran: Samat Publishing House. (in Persian). - Majidzadeh, Y., (2001). Encient Mesopotamia History and Civilization. (1nd ed), Tehran: University Publishing Center. (in Persian). - Moshabaki Isfahani, A. & Safaee, N., (2016). “The Genesis of Plant Artifacts in the Art of Islam (Special decoration to the Arabesque and Khatay designs)”. Negarineh Islamic Art, 3(10): 32-40. doi: 10.22077/nia.2018.1279.1087. (in Persian). - Mirzaei, A. (2012). “A Study of Islamic Evolution in Iranian Art (Sassanian Period to the Seventh Century AH)”. Art Magazine, 164: 57-54.(in Persian). https://www.magiran.com/p984634 - Mobini, M., Shakarami, T. & Shafi’inia, A., (1397). “Comparative Study of Stucco Decorations of Seymareh Mosque, Noh Gonbad Mosque of Balkh, and Samarra from Abbasid Period”. Fine Arts Publishing House, Visual Arts, 23 (1): 61-72. (in Persian). https://doi.org/10.22059/jfava.2017.240895.665729 - Mohammadkhani, K., (9 138). “Archaeological study of the ancient decorations of the fortress of Khoja Sistan (paintings, stucco and clay reliefs)”. Archaeological Journal of Madras University, 3: 5 13-110. (in Persian). https://www.academia.edu/2166380 - Murgat, A., (2013). “The Art of Ancient Mesopotamiathe Classical Art of the Near East”. Translated by: Zahra Basti, Mohammad Rahim Saraf, Tehran: Samet Publications. (in Persian). - Navai, K., (1995). “Notes on Islamic Painting”. Collection of Articles of the Third Congress of the History of Architecture and Urban Planning of Iran, Volume 2, Cultural Heritage Organization of the Country, Tehran: 27-80. (in Persian). DOR: 20.1001.1.1683870.1374.5.3.6.6 - Northedge, A. (2004). “Abbasid earth architecture and decoration at Samarra Iraq”. In: The conservation of decorated surface on earthen architecture, Editted by Leslie Rainer and Angelyn Bass Rivera: 5- 14. - Parsazadeh, A., (2015). Symbols of ancient Iran. Tehran: Aron Publications. (in Persian). - Pope, A., (2012). Persian Architecture. Translated by: Gholam Hossein Sadri-Afshar. Tehran: Soroush Publishing House. (in Persian). - Pope, A., (2020). Masterpieces of Persian Arts. Translated by: Parviz Natelkhanleri. Tehran: Scientific and Cultural Publications. (in Persian). - Pope, A. & Ackerman, P., (2011). A Survey of Persian Arts, From Perhistoric Times to the Persent. Translated by: Cyrus Parham. Tehran: Scientific and Cultural Publications. (in Persian). - Reed, J., (2013). Mesopotamia. Translated by: Azar Basir. Tehran: Amir Kabir Publishing House. (in Persian). - Rice, D., (2018). Islamic Art. Translated by: Mahmalek Bahar. Tehran: Scientific and Cultural Publications. (in Persian). - Sajjadi, A., (2004). “Stucco Art in Islamic Architecture”. Athar Magazine, 25: 214-194. (in Persian). http://journal.richt.ir/athar/article-1-126-fa.html - Samsar, M., (2018). “Aslimi”. The Great Islamic Encyclopedia, Vol. 8. (in Persian). - Sarafaraz, A., Javadi, S. & Ali, A., (2012). “The influence of Sassanid art on shapes and inscriptions on façade of Jurjir Mosque”. Bagh-e-Nazar, 22: 10-3. (in Persian). https://www.bagh-sj.com/article_1880.html - Taheri, S., (2017). The Semiotics of Archetypes in the Art of Ancient Iran and Ist Adgacent Cultures. Tehran: Shoor Afarin Publishing House. (in Persian). - Wilkinson, Ch., (2012). Nishapur: some early Islamic buildings and their decoration, c 1986. Tehran: Marandi Publications. (in Persian). - Wilson, E., (2015). Islamic Designs. Translated by: Mohammad Reza Riazi, Tehran: Samt Publishing. (in Persian). - Zamani, A., (2011). The Influence of Sasanian Art on Islamic Art. Tehran: Asatir Publications. (in Persian). - https://www.metmuseum.org/art/collection/search/448171 - https://www.metmuseum.org/art/collection/search/450748 - https://www.metmuseum.org/toah/hd/sass/hd_sass.htm | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 432 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 253 |