دانشگاه بوعلی سینا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات22
تعداد شماره‌ها485
تعداد مقالات5,045
تعداد مشاهده مقاله9,290,970
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,135,394
امینی, فریده, محقق, امینه, حبیبی, فاطمه. (1403). نقش طرح‌واره‌های تصوری در مفهوم‌سازی شیطان در نهج‌البلاغه. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 12(45), 49-73. doi: 10.22084/nahj.2024.29259.3050
فریده امینی; امینه محقق; فاطمه حبیبی. "نقش طرح‌واره‌های تصوری در مفهوم‌سازی شیطان در نهج‌البلاغه". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 12, 45, 1403, 49-73. doi: 10.22084/nahj.2024.29259.3050
امینی, فریده, محقق, امینه, حبیبی, فاطمه. (1403). 'نقش طرح‌واره‌های تصوری در مفهوم‌سازی شیطان در نهج‌البلاغه', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 12(45), pp. 49-73. doi: 10.22084/nahj.2024.29259.3050
امینی, فریده, محقق, امینه, حبیبی, فاطمه. نقش طرح‌واره‌های تصوری در مفهوم‌سازی شیطان در نهج‌البلاغه. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1403; 12(45): 49-73. doi: 10.22084/nahj.2024.29259.3050

نقش طرح‌واره‌های تصوری در مفهوم‌سازی شیطان در نهج‌البلاغه

فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
مقاله 3، دوره 12، شماره 45، خرداد 1403، صفحه 49-73    اصل مقاله (702.35 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2024.29259.3050
نویسندگان
فریده امینی* 1؛ امینه محقق2؛ فاطمه حبیبی3
1استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
2دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
3دانش‌آموخته دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
چکیده
کلام امیر مؤمنان(ع) در نهج‌البلاغه از زوایای مختلفی بررسی‌شده است، اما جنبه‌های زبانی آن کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. مفهوم «شیطان» به‌عنوان یکی از مضامین کلیدی در بیانات حضرت، یک حوزه انتزاعی است که درک ابعاد آن به شناخت بهتر شیطان و عملکرد او می‌انجامد. طرح‌واره‌های تصوری در زبان‌شناسی‌شناختی، به‌عنوان ابزاری بنیادین برای فهم مفاهیم انتزاعی، نقش مهمی ایفا می‌کنند. با توجه به بلاغت و لایه‌های معنایی متعدد نهج‌البلاغه، به‌کارگیری این ابزار برای درک عمیق‌تر آن ضروری می‌نماید. این پژوهش تلاش دارد تا با رویکرد طرح‌واره محور در زبان‌شناسی‌شناختی، طرح‌واره‌های به‌کار رفته در متن را تحلیل کند. در این راستا، ۲۲ خطبه، ۱۳ نامه و دو حکمت استخراج و نقش شیطان به‌عنوان عامل گمراهی انسان بررسی شد. یافته‌ها نشان می‌دهند که طرح‌واره‌هایی نظیر نیرو و اقسام آن، تعادل، حجم و حرکت در مفهوم‌سازی شیطان تأثیرگذارند. طرح‌واره نیرو شیطان را از دو منظر مفهوم‌سازی کرده است، نخست نیرویی قدرتمند در نابودی انسان با هدف کشاندن انسان به‌سوی هلاکت و دیگر نیرویی بی‌اثر در برابر انسان‌هایی که از مطیع امر الهی‌اند، طرح‌واره تعادل بیانگر نقش شیطان در برهم زدن تعادلِ زندگی فردی و اجتماعی می‌باشد، طرح‌واره حجم بر نفوذ تدریجی شیطان در جان انسان و تسلط بر قوای ادراکی انسان اشاره دارد و در نهایت بر مبنای مقوله حرکت، عملکرد شیطان در انحراف انسان از مسیر بندگی، گمراهی و دور شدن از مقصد یا گم کردن مقصد مفهوم‌سازی می‌شود.
کلیدواژه‌ها
نهج‌البلاغه؛ مفهوم‌سازی شیطان؛ تحلیل‌شناختی؛ طرح‌واره‌های تصوری
مراجع
  • قرآن کریم.
  • آبادی، فاطمه و فتاحی‌زاده، فتحیه (1400). کاربست معناشناسی تاریخی در تحلیل معنای شیطان و ابلیس در قرآن و نقد آرای لغت‌شناسان کلاسیک. فصلنامه علمی جستارهای زبانی، شماره 6، 533-565. http://dx.doi.org/10.52547/LRR.12.6.17
  • آبادی، فاطمه، فتاحی‌زاده، فتحیه و افراشی، آزیتا (1400). مفهوم‌سازی تأثیر شیطان/ ابلیس در نظام هدایت/ ضلالت بر مبنای مقوله حرکت در قرآن کریم: رویکرد شناختی. فصلنامه علمی زبان‌پژوهی دانشگاه الزهرا(س)، شماره 40، ۲۵۷-۲۸۵. https://doi.org/10.22051/jlr.2020.32384.1897
  • آبادی، فاطمه، فتاحی‌زاده، فتحیه و افراشی، آزیتا (1401). تحلیل تأثیر طرح‌واره نیرو در مفهوم‌سازی شیطان در قرآن کریم: رویکرد شناختی. فصلنامه علمی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، شماره 1، 89-115. https://doi.org/1022034/isqs.2022.38709.1852
  • ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید (1404ق). شرح نهج‌البلاغة. مصحح: محمدابوالفضل ابراهیم. قم: آیة‌الله مرعشی نجفی.
  • ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1410). لسان العرب. چاپ سوم، بیروت: دار صادر.
  • ابن‌میثم، میثم‌بن‌علی (1379ق). اختیارمصباح‌السالکین یا شرح نهج‌البلاغه. تهران: دفتر نشر.
  • ابن هشام الانصاری، عبدالله (1378 ق). مغنی البیب. طهران: موسسه الصادق.
  • ازهرى، محمدبن‌احمد (1421ق). تهذیب اللغة. چاپ اول. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  • افراشی، آزیتا (1395). مبانی معناشناسی شناختی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • بستانى، فوادافرام (1375ش). فرهنگ ابجدى. چاپ دوم. تهران: اسلامی.
  • جانسون، مارک (1397). بدن در ذهن: مبنای جسمانی معنا، تخیل و استدلال. ترجمه جهانشاه میرزایی. تهران: نشر آگاه.
  • جوادی‌آملی، عبدالله (1388). تسنیم. محقق: محمدحسین الهی‌زاده، قم: اسراء.
  • جوهرى، اسماعیل‌بن‌حماد (1376). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة. تصحیح: احمد عبد الغفور عطار. بیروت: دارالعلم للملایین‏.
  • راغب‌اصفهانی، حسین‌بن‌محمد (1412ق.). مفردات الفاظ القرآن. تصحیح: صفوان‌عدنان داوودی. دمشق: دارالقلم.
  • زمخشرى، محمودبن‌عمر (1386ش). مقدمه الادب. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
  • شرقی، محمدعلی (1336ش). قاموس نهج‌البلاغه. چاپ اول. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • شهبازی, علی اصغر و شیخی, علیرضا . (1400). تحلیل شناختی اقسام طرحواره‌های تصوّری امثال در نهج‌البلاغه. فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه, 9(35), 19-35. https://doi.org/10.22084/nahj.2021.23986.2643
  • طریحی، فخرالدین‌بن‌محمد (1085ق). مجمع البحرین. تحقیق: احمد حسینی‌اشکوری. تهران: مرتضوی.
  • فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد (1409ق). العین. چاپ دوم. قم: هجرت.
  • فیروزآبادی، محمدبن یعقوب (1415). قاموس المحیط. چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  • قرشی، سید علی‌اکبر (1371ش). قاموس قرآن. چاپ ششم. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  • کوچش، زولتان (1395). زبان، ذهن، فرهنگ. ترجمه: جهانشاه میرزابیگی. تهران: نشر آگاه.
  • لیکاف، جرج و جانسون، مارک (1396). استعاره‌هایی که با آن زندگی می‌کنیم. ترجمه: هاجر آقاابراهیمی. تهران: علم.
  • مرادیان قبادی، على‌اکبر (1400). تحلیل مفهوم شیطان در خطبۀ هفتم نهج‌البلاغه براساس نظریۀ آمیختگی مفهومی. فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، 9(34)، 21-51. https://doi.org/10.22084/nahj.2021.24033.2654
  • مصطفوی، حسن (1430ش). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. بی‌جا: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
  • مکارم شیرازى، ناصر (1386). پیام امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  • Saeed, J. I. (2013). Semantics, 3rd. Wiley–Blackwell: Oxford.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 271
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 22


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب