ملکی, ساسان. (1403). استعارههای جهتی «بالا» و «پایین» در فارسی عامیانه: مفاهیم؛ خوشایندی و ناخوشایندی؛ تقابل مفهومی. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 14(27), 157-182. doi: 10.22084/rjhll.2024.28762.2301
ساسان ملکی. "استعارههای جهتی «بالا» و «پایین» در فارسی عامیانه: مفاهیم؛ خوشایندی و ناخوشایندی؛ تقابل مفهومی". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 14, 27, 1403, 157-182. doi: 10.22084/rjhll.2024.28762.2301
ملکی, ساسان. (1403). 'استعارههای جهتی «بالا» و «پایین» در فارسی عامیانه: مفاهیم؛ خوشایندی و ناخوشایندی؛ تقابل مفهومی', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 14(27), pp. 157-182. doi: 10.22084/rjhll.2024.28762.2301
ملکی, ساسان. استعارههای جهتی «بالا» و «پایین» در فارسی عامیانه: مفاهیم؛ خوشایندی و ناخوشایندی؛ تقابل مفهومی. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1403; 14(27): 157-182. doi: 10.22084/rjhll.2024.28762.2301
استعارههای جهتی «بالا» و «پایین» در فارسی عامیانه: مفاهیم؛ خوشایندی و ناخوشایندی؛ تقابل مفهومی
استادیار زبانشناسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران
چکیده
هدف از این پژوهش توصیفی-تحلیلی، بررسی مفاهیم و تبیین خوشایندی، ناخوشایندی و تقابل مفهومی در استعاره های جهتی «بالا» و «پایین» در فارسی عامیانه است. داده های این پژوهش از مداخل «بالا»، «بلند»، «سر»، «روی»، «آسمان»، «پا»، «پایین»، «افتادن»، «انداختن»، «زیر» و «خاک» فرهنگ فارسی عامیانۀ نجفی (1387) استخراج و در چارچوب نظرات لیکاف و جانسون (1980) و کووِچِش (2002) تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که استعاره های جهتی «بالا» و «پایین»، به ترتیب، 26 و 28 حوزۀ مفهومی را صورت بندی می کنند؛ کاربرد هم‌زمان هر دو جهت «بالا و پایین»، بر 8 مفهوم انتزاعی دلالت دارد؛ استعاره های جهتی «بالا»، همیشه مفاهیم «خوشایند» و استعاره های جهتی «پایین»، همیشه مفاهیم «ناخوشایند» را صورت بندی نمی کنند، گرچه استعاره های جهتی «پایین»، تمایل بیشتری به سازمان‌دهی مفاهیم ناخوشایند دارند و استعاره های جهتی «بالا» و «پایین»، لزوماً در «تقابل مفهومی» باهم قرار نمی گیرند. یافته های این پژوهش تا حدود زیادی با نظرات لیکاف و جانسون (1980) و کووِچِش (2002) متفاوت است.
آقابزرگیان معصومخانی، آرش؛ ایرجی، مریم؛ عامری، حیات (1401). «بررسی ابزارهای خلاقیت استعاری در شعر معاصر از منظر معنیشناسی شناختی»، زبانشناخت، سال 13، شماره 1: 3-27.
پورالخاص، شکرالله؛ آلیانی، رقیه (1397). «بررسی استعارههای جهتی در غزلیات شمس»، متنپژوهی ادبی، سال 22، شماره 75: 208-228.
ثقفی، عشرت؛ افراشی، آزیتا؛ عاصی، سیدمصطفی؛ فرزاد، عبدالحسین (1398). «بررسی تحول استعارههای مفهومی شجاعت در زبان فارسی در دو بازه زمانی تاریخی و معاصر». جستارهای زبانی، سال 12، شماره 4: 1-32.
خاتمینیا، میثم؛ حسنزاده نیری، محمدحسن (1398). «استعارههای جهتی در آغاز شاهنامه»، متن پژوهی ادبی، سال 23، شماره 82: 7-33.
راسخمهند، محمد (1390). درآمدی بر زبانشناسی شناختی: نظریهها و مفاهیم. تهران: انتشارات سمت.
راسخمهند، محمد؛ علیزاده صحرایی، مجتبی؛ ایزدیفر، راحله و سلیمیان، رقیه (1397). «خشونت گفتاری در مطبوعات: مطالعه موردی روزنامه‌های فارسی»،مطالعات زبانی و بلاغی، سال 9، شماره 18: 135-164.
سارلی، ناصرقلی (1387)، زبان فارسی معیار. تهران: هرمس.
شکری، یدالله؛ شمسی‌زاده، سمانه (1397). «بررسی استعارۀ زمان در تاریخ بیهقی با رویکرد زبانشناسی شناختی»، مطالعات زبانی و بلاغی، سال 9، شماره 18: 211-232.
صفوی، کوروش (1383). گفتارهایی در زبانشناسی، تهران: هرمس.
صفوی، کوروش (1392). درآمدی بر معنیشناسی، چاپ پنجم، تهران: سوره مهر.
علویمقدم، محمد و اشرفزاده، رضا (1392). معانی و بیان، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات سمت.
عمید، حسن (1388)، فرهنگ فارسی عمید، تهران: امیرکبیر.
گلفام، ارسلان؛ کرد زعفرانلو، عالیه؛ حسندخت فیروز، سیما (1388). «استعاره زمان در شعر فروغ فرخزاد از دیدگاه زبانشناسی شناختی»، نقد ادبی، سال 2، شماره 7: 121-136.
منوچهری، مریم؛ شفق، اسماعیل (1400). «استعاره جهتی در قصاید خاقانی با رویکرد شناختی». پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت، سال 10، شماره 1: 113-131.
موسوی، شایستهسادات؛ رحیمی، محمود (1399). «آسمان و زمین بر محور استعاره (روند استعاری معنابخشی به پدیدههای طبیعی بر پایه استعارههای جهتی)»، مطالعات زبانی و بلاغی، سال 11، شماره 22: 471-496.
مولودی، امیرسعید؛ کریمیدوستان، غلامحسین؛ بیجنخان، محمود (1394). «کاربست رویکرد پیکرهبنیاد تحلیل الگوی استعاری در زبان فارسی: مطالعه حوزه مقصد خشم»، پژوهشهای زبانی، سال 6، شماره 1: 100-118.
نغزگوی‌کهن، مهرداد و راسخمهند، محمد (1391). «دستوری‌شدگی و بسط استعاری»، پژوهشهای زبانی، شماره 1: 117-134.
نوری، زینب؛ روشن، بلقیس؛ گلفام، ارسلان (1401). «انگاره استعاری زمان در زبان فارسی: مطالعهای پیکره بنیاد»، زبانشناخت، شماره 2: 209-233.
وحشی بافقی (1355). دیوان وحشی بافقی، ویراستۀ حسین نخعی، تهران: امیرکبیر. چاپ پنجم.
Kovecses, Z. (2002). Metaphor: A Practical Introduction. Oxford: Oxford University Press.
Lakoff, G. & M. Johnson (1980). Metaphors We Live By. London: The University of Chicago Press.
Saeed, J. (2009). Semantics, 3rd Oxford: Wiley-Blackwell.
Van Dijk, T. A. (2001). Critical Discourse Analysis. In: The Handbook of Discourse Analysis. Massachusetts: Blackwell Publishers: 354-355.
Wittmann, M. & V. Van Wassenhove (2009). “The Experience of Time: Neural Mechanisms and the Interplay of Emotion, Cognition and Embodiment”. Philosophical Transaction and the Royal Society, (364): 1809-1813.
