
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,891 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,357 |
بررسی اهمیت شهر استرآباد در دورۀ شاه اسماعیل اول برمبنای سکههای سورشارژ موجود در موزۀ آستان قدس رضوی | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 14، شماره 43، اسفند 1403، صفحه 235-256 اصل مقاله (1.23 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2024.28501.2638 | ||
نویسندگان | ||
مهلا نجاریان طوسی1؛ حسن هاشمی زرج آباد* 2؛ عابد تقوی3 | ||
1دانشجو دکترای باستانشناسی، گروه باستانشناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران. | ||
2دانشیار گروه باستانشناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران (نویسندۀ مسئول). | ||
3استادیار گروه باستانشناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران. | ||
چکیده | ||
«شاه اسماعیل اول» (907-930 ه.ق.) بهمنظور دستیابی به اهداف مذهبی و سیاسی خود، همواره به حفظ مرزهای ایران در نواحی شرقی اهمیت ویژهای میداد و بهمنظور جلوگیری از حملات مجدد ازبکان، حکومت این نواحی را به شاهزادگان خود واگذار کرد و استرآباد نیز بهدلیل وضعیت استراتژیکی و موقعیت جغرافیایی خاص، تحت حکومت شاهزادگان در خراسان بزرگ قرار گرفت. براساس شواهد باستانشناسی، بهویژه سکههای سورشارژ، استرآباد از ضرابخانههای مهم در نواحی شرقی ایران بود و در تجارت و اقتصاد این منطقه نقشداشت. سکههای سورشارژ بهعلت نوع ضرب، بهخصوص در شرایط خاص سیاسی-اقتصادی، گواه وضعیت حاکمبر منطقه است و نقش مهمی در نشاندادن وضعیت اقتصادی- سیاسی یک منطقه را دارند؛ بنابراین پرسش مطرح در این پژوهش این است که، دلیل ضرب مجدد بر روی سکههای شاه اسماعیل در ضرابخانۀ استرآباد در بازۀ زمانی 927ه.ق. چیست و چه تغییرات سیاسی-اقتصادی را بهدنبال داشته است؟ پژوهش حاضر بهمنظور معرفی و تحلیل سکههای سورشارژ موجود در موزۀ آستان قدس رضوی و بررسی جایگاه و اهمیت شهر استرآباد در دورۀ حکومت شاه اسماعیل اول برپایۀ مطالعات تاریخی و سکهشناسی و بررسی 12 سکۀ سورشارژ موجود در موزۀ آستان قدس رضوی صورتگرفته و نویسندگان با بهرهگیری از سکهشناسی بهعنوان یک منبع متقن تاریخی با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و تاریخی، سعی در پاسخگویی به پرسش مطروحه را دارند. براساس نتایج بهدست آمده، ضرب سکۀ سورشارژ در استرآباد صرفاً بر پایۀ منافع سیاسی و کنترل شهرهای مجاور صورتگرفته است و هدف اصلی این عمل، اعلام تغییر حاکم خراسان و جلوگیری از رکود اقتصادی در نواحی تجاری جادۀ ابریشم بود؛ بدینترتیب، این پژوهش نشان میدهد که شهر استرآباد در دوران حکومت شاه اسماعیل اول، نقش مهمی در حفظ مرزهای سیاسی نواحی خراسان بزرگ و تحقق منافع اقتصادی را داشته است. | ||
کلیدواژهها | ||
سکه؛ صفویه؛ شاه اسماعیل؛ استرآباد؛ سورشارژ | ||
مراجع | ||
- اسفزاری، معینالدین محمد، (1338). روضات الجنات فی اوصاف مدینة هرات. ج ۱، تهران: دانشگاه تهران. - آقاجری، سید هاشم ؛و قشقایینژاد، زهرا، (1392). «کاهش ارزش پول در اقتصاد عصر صفوی و عوامل مؤثر بر آن». تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا (س)، 23(18): 1-13. https://doi.org/10.22051/hii.2014.767 - بهشید، بابک، (۱۳۹۸)، «بازنگری بر تاریخ ظهور شاه اسماعیل صفوی در عرصه سیاسی ایران بر طبق سکههای نویافته از وی». باستانشناسی ایران - واحد شوشتر، 10 (1): ۱۹-۱۳. https://sanad.iau.ir/Journal/aoi/Article/1019386 - بیات، اروج بیک، (۱۳۳۸). دونژوان ایرانی. ترجمۀ مسعود رجبنیا، تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب. - تتوی، قاضی احمد؛ و قزوینی، آصفخان، (بی تا). تاریخ الفی (تاریخ هزارساله اسلام). بهتصحیح: غلامرضا طباطباییمجد، جلد (8-1)، ناشر چاپی: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - ترابیطباطبایی، سید جمال، (۱۳۴۷). «سکه اسلامی دورۀ ایلخانی و گورکانی». تبریز: نشریۀ شمارۀ ۳ موزۀ آذربایجان شرقی. - تطیلی، رابی بنیامین؛ تنررو، آنتونیو؛ و ممبره، میگله، (1393). سه سفرنامه: رابی بنیامین تطیلی، آنتونیو تنررو، میکل ممبره (از زمان سلطان سنجر و اوایل صفویه). ترجمۀ حسن جوادی و ویلم فلور، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار. - جعفریان، رسول، (۱۳۸۳). تاریخ تشیع در جرجان و استرآباد. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی. - جعفریان، رسول، (۱۳۸۴). کاوشهای تازه در باب روزگار صفوی. قم: نشر ادیان. - جعفریان، رسول، (۱۳۷۹). صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست (جلد اول). قم: انتشارات پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه، چاپ اول. - دارک، کن. آر، (۱۳۹۳). مبانی نظری باستانشناسی. ترجمۀ کامیار عبدی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - دمشقی، شمسالدین محمد بن ابیطالب انصاری، (۱۳۵۷). نخبة الدهر فی عجایب البر و البحر. ترجمه: سید حمید طبیبیان، بنیاد فرهنگستان ادب و هنر ایران. - رنجبر، احمد، (۱۳۶۳). خراسان بزرگ (بحثی پیرامون چند شهر خراسان). تهران: انتشارات امیرکبیر. - روهرن بورن، میشائیل کلاوس، (۱۳۸۳). نظام ایالات در دورۀ صفویه. ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. - سرفراز، علیاکبر؛ و آورزمانی، فریدون، (۱۳۹۱). سکههای ایران از آغاز تا دوران زندیه. تهران: انتشارات سمت. - سرور، غلام، (۱۳۷۴). تاریخ شاه اسماعیل صفوی. ترجمۀ محمدباقر آرام و عباسقلی غفاریفرد، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - سید خلیل الهی، سارا؛ و ابوالقاسمی، محسن، (1398). «جلوههای تصویری و نوشتاری فرّه یا خورّه بر سکههای ساسانی (224-651 م.)». پژوهشهای باستانشناسی ایران، 9(22): 216-197. https://doi.org/10.22084/nbsh.2019.17189.1802 - سیدی، مهدی، (۱۳۷۸). تاریخ شهر مشهد (از آغاز تا مشروطه). تهران: انتشارات جامی، با همکاری شهرداری مشهد. - سیوری، راجر، (۱۳۹۱). تحقیقاتی در تاریخ ایران عصر صفوی (مجموعه مقالات). ترجمۀ عباسقلی غفاریفرد و محمدباقر آرام، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر. - عقیلی، عبدالله، (۱۳۷۷). دارالضربهای ایران در دوران اسلامی. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. - غفاریفرد، عباسقلی، (۱۳۷۶). روابط صفویه و ازبکان (۱۰۳۱- ۹۱۳ ه.ق). تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه. - فتحی، لیلا، (1385). نقوش سکههای باستانی (حکومت تیموری). تهران: انتشارات پازینه. - فرحبخش، هوشنگ، (۱۳۸۵). راهنمای سکههای ضربی (چکشی) ایران. تهران: نشر فرحبخش. - قورخانچی، محمدعلی، (1360). نخبه سیفیه، منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان. تهران: نشر تاریخ ایران. - کرزن، جرج، (۱۳۷۳). ایران و قضیه ایران. ترجمه: غلامعلی وحید مازندرانی، ج ۱ و ۲، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - کسروی، احمد، (۱۳۵۲). کاروند کسروی مجموعه ۷۸ رساله و گفتار از احمد کسروی. بهکوشش: یحیی ذکاء، تهران: کتابهای جیبی فرانکلین. - لسترنج، گی، (۱۳۷۷). جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی. ترجمۀ محمود عرفان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - مته، رودی؛ فلور، ویلم؛ و کلاوسون، پاتریک، (۱۳۹۶). تاریخ پولی ایران از صفویه تا قاجاریه. ترجمۀ دکتر جواد عباسی، تهران: انتشارات نامک. - محمدتقیخان حکیم، (۱۳۶۶). گنج دانش جغرافیای تاریخی شهرهای ایران. مقدمه: دکتر عبدالحسین نوائی، تهران: انتشارات زرین. - مستوفی قزوینی، حمدالله، (بی تا)، نزهةالقلوب. بی جا. - معطوفی، اسدالله، (۱۳۷۴). استرآباد و گرگان در بستر تاریخ ایران (نگاهی به ۵۰۰۰ سال تاریخ منطقه). مشهد: انتشارات درخشش. - ناشناخته، (۱۳۳۲)، تذکرة الملوک، تألیف در سالهای ۱۱۳۷ تا ۱۱۴۲ هجریقمری. بهکوشش: محمد دبیرسیاقی، تهران: انتشارات کتابفروشی طهوری. - Aghajari, S. H. & Qashqaienejad, Z., (2013). “Decline of Money Value in Safavid Era and Its Main Reasons”. History of Islam and Iran, Al-Zahra University, 23(18): 1-13. https://doi.10.22051/HII.2014.767 (in pesian with English abstract). - Aghili, A., (1998). Dar al-Zarb of Iran in the Islamic era. Tehran: Dr. Mahmoud Afshar Endowment Foundation (in Persian). - ANṢĀRĪ dIMASHQĪ, SH. M. I. (1978). Nukhbat al-dahr fī ʿajāʾib al-barr wa-al-baḥr. (S. H. Tabibian). Tehran: Iran Academy of Literature and Art Foundation. (in Persian). - Bayāt, O. B., (1959). Don Juan of Persia. (M. Rajabnia). Tehran: B.T.N.K. (in Persian). - Behshid, B., (2019). “A review of the history of Shah Ismail Safavi's emergence in the political arena of Iran based on the new coins found of him”. The specialized scientific quarterly of Iranian archeology - Shushtar unit, 13-19. Retrieved from: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1745866 (in Persian). - Curzon. G. N., (1994). Persia and the Persian question, (GH. W. Mazandarani) Vol 1-2. Tehran: Scientific & cultural publications company. (in Persian). - Dark. K. R., (2000). Theoretical Archaeology. (K. Abdi(, Tehran: Academic Publishing Center. (Orgirinal work published 1995) - Esfazari, M. M., (1959). Ruzat al-Janat fi Usaf Medina Herat. Vol. 1, Tehran: University of Tehran. (in Persian). - Farahbakhsh, H., (2006). Iranian hammered coinage 1500-1879 AD. Tehran: Farahbakhsh. (in Persian). - Fathi, L., (2022). Motifs Ancient Coins (Timurid period). Tehran: pazineh. (in Persian). - Ghafari Fard, A. Q., (1997). Safavid & Uzbeks relations (913- 1031 H.G.). Tehran: Publishing Institute of the Ministry of Foreign Affairs. (in Persian). - Ghorkhanchi, M. A., (1981). Nokhbeh Sifieh, in Estarabad Nameh. (M. Etehadiyeh & S. Saadovandian). Tehran: Tarikh Iran Publishing House. (in Persian). - Jafarian, R., (2000). The Safavids in the Arenas of Religion, Culture and Politics. Vol1. Qom: Hoza and University Research Institute Publications. (in Persian). - Jafarian. R., (2004). History of Shiism in Jurjan and Astarabad. Mashhad: Islamic research foundation Astan Quds Razavi. (in Persian). - Jafarian. R., (2005). Fresh Findings About the Safavid era. Qom: religions. (in Persian). - Kasravī, A., (1973). A collection of 78 treatises and speeches by Ahmad Kasravi. (Y. Zaka). Tehran: Shirkat-i Sahāmī-i Kitābhā-yi Jībī. (in Persian). - Le Strange, G., (1998). The lands of the eastern caliphate. (M. Erfan). Tehran: Scientific and cultural publications. - Matoofi, A., (1995). Estrabad and Gorgan in the background of Iranian history (a look at 5000 years of the region's history). Mashhad: Derakhsh Publications. (in Persian). - Matthee, R., Floor, W. & Clawson, P., (2013). The monetary history of iran: from the Safavids to the Qajars. (J. Abbasi). Tehran: Naamak. (Orgirinal work published 1953). - MT Khan, H., (1987). The treasure of historical geography in Iranian cities. (A. Navayee). Tehran: Zarrin publication. (in Persian). - Mustawfi Qazvini, H., (Bita). Nuzhat al-Qulub. Bija. (in Persian). - Ranjbar, A., (1984). Great Khorasan (A discussion about several cities of Khorasan). Tehran: Amir Kabir. (in Persian). - Rohrborn, K. M., (1970). Provinzen und zentralgewalt persiens im 16. Und 17, Jahrhundert, (K. Djahandari), Tehran: B.T.N.K. (in Persian). - Sarfaraz, A. & Avarzamani, F., (2012). Iranian Coins: From the Early Beginning to Zand Dynasty. Tehran: samt. (in Persian). - Sarwar, GH., (1995). History of Shah Ismail Safawi. (M. B. Aram & A. Q. Ghafari Fard). Tehran: Academic Publishing Center. (Orgirinal work published 1939) - Savory, R. M., (2012). Studies on the History of Safawid Iran. (A.Ghafari Fard & M. B. Aram), Tehran: Amir Kabir. (Orgirinal work published 1987) - Seyed Khalilollahi, S. & Abolghasemi, M., (2019). “Figurative and Written Aspects of Farrah on Sasanian Coins)224-651 CE)”. Pazhoheshha-ye Bastan Shenasi Iran, 9(22): 197-216. https://doi.org/10.22084/nbsh.2019.17189.1802 - Seyedi, M., (1999). History of the city of Mashhad (from the beginning to the constitution). Tehran: Jami Publications, in cooperation with Mashhad Municipality. (in Persian). - Tatili, R. B., Antonio Tenrero, A. & Membre, M., (2013). Three travelogues: Rabi Benyamin Tetili, Antonio Tenrero, Mikel Membre (from the time of Sultan Sanjar and early Safavid period) with two commentaries on Spanish, Portuguese and Italian travelogues, (H. Javadi & W. Flor), Tehran: Dr. Mahmoud Afshar Publications. (in Persian). - Tattavi, A. & Qazvini, A. Kh., (1999). Tarix ealfi(The thousand-year history of Islam). (A. Al Davud). Tehran: Thought of the day - Cottage. (in Persian). - Torabi Tabatabai, S. J., (1968). “Islamic coins of Ilkhani and Gorkani periods”. Tabriz: Publication No. 3 of East Azerbaijan Museum. (in Persian). - Unknown, (1953). Tazkirat al-mulük. (M. Debirsiaghi). Tehran: Tahuri Bookstore Publications. (in Persian). | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 381 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 81 |