
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,887 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,354 |
جایگاه نظریات مارکسیسم در تحلیل آغازشهرنشینی ایران | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 13، شماره 36، خرداد 1402، صفحه 385-411 اصل مقاله (924.48 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2022.25567.2443 | ||
نویسندگان | ||
گودرز حدادی نسب1؛ مهدی مرتضوی* 2؛ فریبا موسی پور نگاری3 | ||
1دانشجوی دکتری باستان شناسی، گروه باستان شناسی، دانشگاه سیستان وبلوچستان، زاهدان، ایران. | ||
2دانشیار گروه باستان شناسی و پژوهشکدۀ علوم باستان شناسی، دانشگاه سیستان وبلوچستان، زاهدان، ایران | ||
3استادیار گروه باستان شناسی و پژوهشکدۀ علوم باستان شناسی، دانشگاه سیستان وبلوچستان، زاهدان، ایران. | ||
چکیده | ||
تأثیر مارکسیسم بر روند تحولات تئوریک باستانشناسی دور از ذهن نیست. اینگونه تأثیرات گاهی در پژوهشهای باستانشناسی اجتماعی ایران نیز قابلپیگیری است؛ هرچند چندان موردمطالعه قرار نگرفتهاند. از اینرو پرسش اصلی پژوهش چنین مطرح گردید؛ کموکیف و تأثیر تفکرات باستانشناسی مارکسیستی بر مطالعات جوامع آغازشهرنشینی ایران چگونه است؟ و هدف آن نیز درک ارتباط تفکرات باستانشناسی مارکسیستی با دیدگاه کارکردگرا در جوامع آغازشهرنشینی ایران است. اما جهت رهنمون یافتن به هدف، از ماهیت و روش توصیفی-تاریخی همراه با رویکردی تحلیلی استفاده شد؛ از اینرو، برخی از تحقیقات محوطههای آغازشهرنشینی ایران، ازجمله محوطههای شوش و چغامیش در جنوبغرب، تپه سفالین پیشوا در فلاتمرکزی، تمدن جیرفت و شهرسوخته در جنوبشرق و محوطۀ چغاآهوان دشت مهران در غرب ایران مورد بررسی قرار گرفت. نتایج گویای این بود که گرچه گاهی تفکرات مارکسیسم در تحلیل جوامع آغازشهرنشینی ایران بهدلایلی، ازجمله پیچیدگیهای اجتماعی قابلیت استنباط و پیگیری دارد؛ اما تاکنون باتوجهبه محبوبیت گرایشات تاریخی-فرهنگی در جامعۀ باستانشناسی ایران نمود نیافته است و بهتبع آن نیروهای درونزای تحولات اجتماعی جوامع آغازشهرنشینی ایران کمتر موردتوجه محققین باستانشناس قرار گرفته است. در اینباره بدیهی است نوع دیدگاه و برخورد با تحلیل دادهها، در کموکیف حصول نتیجه تأثیر داشته باشد؛ به اینمعنی که نتایج منتج از تحلیل دادههای جوامع آغازشهرنشینی ایران به چگونگی رویکرد و رهیافت پژوهشگر، اعماز: کارکردگرا، مارکسیسم و یا رهیافت و تفکر دیگر بستگی دارد. درنهایت رهیافت باستانشناسی مارکسیستی باتوجه به ماهیت سیاسی خویش، تحول جوامع آغازشهرنشینی ایران را میتواند در مدیریت تولید کار پیگیری نماید و رهیافت کارکردگرا نیز شواهد آغازشهرنشینی را از دیدگاه ضرورت و نیاز جامعه مدنظر خواهد داشت. | ||
کلیدواژهها | ||
مارکسیسم؛ کارکردگرا؛ باستانشناسی ایران؛ تحوّل؛ آغازشهرنشینی | ||
مراجع | ||
- آجرلو، بهرام، ۱۳۹۰، «درآمدی بر باستانشناسی و سیاست». مطالعات باستانشناسی، 1: ۱-۱۳. - اشرف، حمید، ۱۳۸۲، جمعبندی سهساله. بیجا، انتشارات ا. ف. خ. ا. - زهتابیان، غلامرضا؛ رفیعیامام، عماد؛ علویپناه، سید کاظم؛ و جعفری، محمد، 1383، «بررسی آب زیرزمینی دشت ورامـین جهـت استفاده از آبیاری اراضی کشاورزی». پژوهشهای جغرافیایی، 48: 91-102. - جوانمردزاده، اردشیر؛ و دارابی، حجت، ۱۳۹۱، «پروژه باستانشناسی دشت مهران: زیستگاههای دوران آغازشهرنشینی و شهرنشینی». باستان پژوهی، 2: ۸۱-۹۶. - حصاری، مرتضی، 1396، «شناخت، بازخوانی و مدلسازی بخشی از معماری هزارۀ سوم پ.م. ایران؛ براساس نقشمایههای سنگ صابونی». پژوهشهای باستانشناسی ایران، 7 (12): 83-98. - حصاری، مرتضی؛ و یوسفیزشک، روحالله، 1388، «پیدایش نهادهای پیش حکومتی در فلاتمرکزی ایران؛ خانسالارهای آغازایلامی در تپه سفالین-پیشوا». مطالعات باستانشناسی، 1 (2): 1-22. - خدیو، طاهر، 1387، «مارکسیسم ایرانی در بستر مارکسیسم سه قارهای». فرهنگ و اندیشه، 26: ۲۲۷-۲۵۳. - دارک، کن. آر، ۱۳87، مبانی نظری باستانشناسی. ترجمۀ کامیار عبدی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - دارک، کن. آر.، 1393، مبانی نظری و عملی در باستانشناسی با فصلهایی در زیستشناسی، تاریخ و معرفتشناسی. بهکوشش: ناهید غفوری، تهران: ایران نگار. - دیانت، محسن، 1395، «تأثیر نظریۀ کارکردگرایی بر شکلگیری بروکراسی و ساختار فرهنگ در ایران». فصلنامۀ پژوهشهای سیاسی جهان اسلام، 6 (2): 125 - 105. - مائو، تسهدون، ۱۹۶۹، منتخب آثار . جلد اول، پکن، ادارۀ نشریات زبانهای خارجی. - مجیدزاده، یوسف، 1382، جیرفت کهنترین تمدن شرق. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان میراثفرهنگی کشور. - مجیدزاده، یوسف، ۱۳۸۹، «نام خلیجفارس و باستانشناسان خارجی». اطلاعات سیاسی - اقتصادی، ۲۷۴: ۶۰-۷۳. - مجیدزاده، یوسف، ۱۳۹۲، "آغازشهرنشینی در ایران. چاپ سوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - سبحانی، جعفر، بیتا، «مارکسیم و نیروی محرک تاریخ». مکتب اسلام، 19 (۵): ۳۱۲-۳۱۷. - سرداریزارچی، علیرضا، 1384، «فن مدیریت اداری و شکلگیری جوامع پیچیده در جنوبغرب ایران در هزارۀ چهـارم پیشازمیلاد». پایاننامۀ کارشناسی ارشد باستانشناسی، دانشگاه تهران (منتشر نشده). - شاطری، میترا، 1395، «تأملی بر کارکردشناسی درفشهای دورۀ صفوی». پژوهشهای باستانشناسی، 6 (11): 163-176. - عسکرپور، وحید، 1388، «باستانشناسی پسافرایندی؛ معرفتشناسی، نظریهپردازی و روششناسی». پژوهشهای باستانشناسی مدرس، 1 (2): 50-63. - علیبیگی، سجاد؛ و خسروی، شکوه، 1388، «شواهدی از نهادهای اقتصادی اجتماعی جوامع عصر آهن در مرکز فلات ایران». مطالعات باستانشناسی، 1(1): 85-108. - علیزاده، عباس، ۱۳۷۲، «پیچیدگی ساختار اجتماعی-اقتصادی و فن مدیریت تجاری در یک جامعۀ پیشازتاریخ». باستانشناسی و تاریخ، 7 (1 و 2)، (یادنامۀ هلن جی. کنتور)، (پیاپی ۱۳ و ۱۴): ۲۶-۴۴. - کولمن، سایمون؛ و هلن واتسون، 1372، درآمدی به انسانشناسی. ترجمـۀ محسن ثلاثی، تهران: نشر سیمرغ. - گراب، ادوارد. جی.، 1373، نابرابری اجتمـاعی، دیدگاههای نظریهپردازان کلاسـیک و معاصـر. ترجمـۀ محمـد سیاهپوش و احمدرضا غرویزاد، تهران: نشر معاصر. - معصومی، غلامرضا، 1389، تاریخچۀ علم باستانشناسی. تهران: انتشارات سمت. - ملکشهمیرزادی، صادق، ۱۳۸۲،ایران در پیشازتاریخ: از آغاز تا سپیدهدم شهرنشینی. چاپ دوم، تهران، سازمان میراثفرهنگی کشور. - ملکزاده، مهرداد؛ و بیانی، شیرین، ۱۳۷۵، تاریخ مهر در ایران از هزارهۀچهارم تا هزارۀ اول. چاپ دوم، تهران: انتشارات یزدان. - موسیپورنگاری، فریبا؛ و مرتضوی، مهدی، 1394، «گفتهها و ناگفتههایی در مورد باستانشناسی روندگرا». پژوهشهای باستانشناسی ایران، 9: 26-7. - وفایی، آرمان؛ و اسماعیلیجلودار، محمداسماعیل، 1396، «تأثیر رویکردهای مردمشناسانۀ انتشارگرایی، کارکردگرایی و ساختارگرایی بر باستانشناسی اسلامی با تحلیلی انتقادی بر تعاریف و روششناسیها». نامۀ انسانشناسی، 15 (27): 149- 180. - ولیپور، حمیدرضا، ۱۳۷۸. «درآمدی بر باستانشناسی اجتماعی». باستان پژوهی، 4: ۱۲-۱۵. - یداللهی، سیما، ۱۳۸۳، «باستانشناسی اجتماعی: نگاهی به شیوههای بازسازی». باستان پژوهی، ۱۲: ۱۶-۲۵. - Ajorloo, B., 2011, “An Introduction to Archaeology and Politics”. Archaeological Studies, 1: 1-13. (In Persian). - Alibeygi, S. & Khosrowi, Sh., 2009, “Evidence of Iron Age Socio-Economic Institutions in the Central Plateau of Iran”. Archaeological Studies, 1(1), 85-108. (In Persian). - Alizadeh, A., 1993, “Social-Economic Complexity, Managerial Techniques, and Trade in a Prehistoric Society”. Journal of Archaeology and History, 7(1-2): 26-44. (In Persian). - Ashraf, H., 2003, Three-Year Summary. Tehran: Publication of the Association of Iranian Writers. (In Persian). - Askarpour, V. (2009). “Post-processual Archaeology: Epistemology, Theory, and Methodology”. Archaeological Researches in Iran, 1(2): 50-63. (In Persian). - Bandović, A., 2012, “Gustaf Kossinna and the Concept of Culture in Archaeology”. Issues in Ethnology and Anthropology, 7 (3): 629-648. - Binford, L. R., 1962, “Archaeology as Anthropology”. American Antiquity, 28 (2): 217–225. - Biscioneh, R., 1974, “Relative chronology and pottery conections between Shahr-I Sokhta and Mondigak, Estern Iran”. IstitutoItaliano di PaleontologiaUmana, II: 131-145. - Childe, V. G., 1950, “The Urban Revolution”. Town Planning Review, 21(1): 3-17. - Clark, G., 1957, Archaeology and Society, Reconstructing the Prehistoric Past Methuen & Co Ltd. Great Britain. - Clarke, D., (ed.), 1972, Models in archaeology. Methuen and co ltd, London. - Coleman, S. & Watson, H., 1993, An Introduction to Anthropology. (M. Salasi, Trans., Tehran: Simorgh Publishing. (In Persian). - Dark, K. A., 2008, “An Introduction to Archaeological Theory”. (K. Abdi, Trans.). Tehran: University Press Center. (In Persian). - Dark, K. A., 2014, Theoretical and Practical Foundations of Archaeology with Chapters on Biology, History, and Epistemology. (N. Ghaffari, Ed.). Tehran: Iran Negar. (In Persian). - Darvill, T., 2008, Marxist archaeology. In: The Concise Oxford Dictionary of Archaeology. Oxford University Press. Retrieved 17 May. 2021, from https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199534043.001.0001/acref-9780199534043-e-2428. - Delougaz, P. & Kantor, H., 1996, Chogha Mish: first five seasons of excavation 1961-1971. Vol I, Part 2: Plates, edited by: Abbas Alizadeh, Chicago, Illinois. - Deyanat, M., 2016, “The Impact of Functionalism Theory on the Formation of Bureaucracy and Cultural Structure in Iran”. Journal of Islamic World Political Studies, 6(2): 105-125. (In Persian). - Difrine, M., 2019, The role of Marxism in the archaeological interpretations of past societies. Munich, Kenyatta University GRIN Verlag, https://www.grin.com/document/508866. - Giddens, A., 1994, The Constitution of Society: Outline of the Theory of Structuration. (M. Siyahpoosh & A. Ghorooye Zad, Trans.). Tehran: Contemporary Publishing. (In Persian). - Hahnel, R., 2002, The ABCs Political Economy, A Modern Approach. London: Pluto Press. - Hegel, G. W. F., 2001, Elements of the Philosophy of Right, Grundlinien der Philosophie des RechtsoderNaturrecht und Staatwissenschaftim Grundrisse. trans. S. W. Dyde, S. W. Dyde (ed.), Ontario: Batoche Books. - Hegel, G. W. F., 2001, Elements of the Philosophy of Right, Grundlinien der Philosophie des RechtsoderNaturrecht und Staatwissenschaftim Grundrisse. trans. S. W.Dyde, S. W. Dyde (ed.), Ontario: Batoche Books. - Hesarai, M., 2017, “Understanding, Reinterpretation, and Modeling a Part of Third Millennium BCE Iranian Architecture Based on Soapstone Seal Impressions”. Archaeological Researches in Iran, 12: 83-98. (In Persian). - Hesari, M. & Yousefizeshk, R., 2009, “Emergence of Pre-state Institutions in the Central Plateau of Iran: The Early Elamite Rulers at Sefid-e-En”. Archaeological Studies, 1(2): 1-22. (In Persian). - Hodder, I., 1991, Archaeological Theory in Europe: The Last Three Decades. Routhledge, London. - Javanmardzadeh, A. & Darabi, H., 2012, “The Archaeological Project of Mehran Plain: Settlements and Urbanization in the Early Periods”. Bastanpazhuhi, 2: 81-96. (In Persian). - Khadiv, T., 2008, “Iranian Marxism in the Context of Three-Continental Marxism”. Farhang va Andisheh, 27: 227-253. (In Persian). - Lamberg-Karlovsky, C. C. & Tosi, M., 1973, “Shahr-iSokhta and Tepe Yahya: tracks on the earliest history of the Iranian Plateau”. East and West, 23 (1/2): 21-57. - Lamberg-Karlovsky, C. C., 1972, “Tepe Yahya 1971: Mesopotamia and the Indo-Iranian Borderlands”. Iran, 10: 89-100. - Lambton, A., 1969, Persian Land Reform 1962-1966. Oxford: Clarendon Press. - Majidzadeh, Y., 2003, “Jiroft: The Oldest Civilization of the East”. Tehran: Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Iran. (In Persian). - Majidzadeh, Y., 2010, “The Persian Gulf Name and Foreign Archaeologists”. Information on Political and Economic Issues, 274: 60-73. (In Persian). - Majidzadeh, Y., 2013, The Beginning of Urbanization in Iran (3rd Edition). Tehran: University Press Center. (In Persian). - Malek Shahmirzadi, S., 2003, Iran in Prehistory: From the Beginning to the Dawn of Urbanism (2nd Edition). Tehran: Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Iran. (In Persian). - Malekzadeh, M. & Shirinbeyani, H., 1996, The History of Mithra in Iran from the Fourth to the First Millennium BCE (2nd Edition). Tehran: Yazdan Publishing. (In Persian). - Mao, T., 1969, Selected Works. Vol. 1. Beijing: Foreign Languages Press. (In Persian). - Masoumi, G., 2010, A History of Archaeology. Tehran: SAMT Publishing. (In Persian). - McGuire, R. H., 1993, 1992, “Archaeology and Marxism”. Archaeological Method and Theory, 5: 101-157. - Miller, M., 1956, Archaeology in the U. S. S. R. New York, Frederick A. Praeger. - Mousapour Negari, F. & Mortazavi, M., 2015, “The Said and Unsaid in Processual Archaeology”. Archaeological Researches in Iran, 9: 7-26. (In Persian). - Redman (ed.), 1978, Archaeology. London: Academic Press, inc. - Rothman, M., 1994, “Sealing as a control Mechanism in Prehistory: tepeGawraXI, X and VII”. In: chifdom and early states in near East,: organizational Dynamics of Complexity, edited by G. Stien and M.S.Rothman.Prehistory Press. Madison, Wisconism. (Orientally published in 1984): 137-144. - Sardari Zarchi, A., 2005, “Administrative Management Techniques and the Formation of Complex Societies in Southwest Iran during the Fourth Millennium BCE”. Unpublished Master’s Thesis, University of Tehran. (In Persian). - Shateri, M., 2016, “A Reflection on the Functionalist Approach in Safavid Seals”. Journal of Archaeological Research, 11: 163-176. - Shennan, S., 1989, “Introduction: Archaeological Approaches to Cultural Identity”. In: Approaches to Cultural Identity, edited. by: Stephen Shennan, One World Archaeology, vol. 10, Unwin Hyman, London: 1-32. - Sobhani, J. (n.d.). “Marxism and the Driving Force of History”. Maktab-e Eslam, 19(5): 312-317. (In Persian). - Soner Akin, A., 2015, “Review on the Roots of Marxist Approach in Archaeology”. Mustafa Kemal University International Journal of Archaeology, 3, (4): 33-38. doi: 10.11648/j.ija.20150304.11. - Spriggs, M., 1984, Marxist Perspectives in Archaeology. Cambridge University Press, USA. - Tosi, M. & Piperno, M., 1973, “Lithic Technology behind the Ancient Lapis – Lazuli Trade”. Expedition, 16: 15 – 23. - Tosi, M. & Piperno, M., 1978, “The development of urban societies in Turan and the Mesopotamian trade with the East: the evidence from Shahr-Sokhta”. Mesopotamien und seine nachbarn: politische und kulturelle Wechselbeziehungen im Alten Vorderasien vom 4.-1. Jht v. Chr. 2 Teile, 1: 57-77. - Trigger, B., 1989, A History of Archaeological Thought. Cambridge University Press. - Vafaei, A. & Esmaili Jalodar, M. I., 2017, “The Impact of Anthropological Approaches of Diffusionism, Functionalism, and Structuralism on Islamic Archaeology: A Critical Analysis of Definitions and Methodologies”. Anthropological Researches, 15(27): 149-180. (In Persian). - Valipour, H. R., 1999, “An Introduction to Social Archaeology”. Bastanpazhuhi, 4: 12-15. (In Persian). - Valipour, H. R.; Davoudi, H.; Mostafapour, I. & Grezak, A., 2013, “Tepe Khaleseh, A Late Neolitic Site in Zanjan Province, The Neolitsaion of Iran The Formation of New Societies”. Themes from the Ancient Near East BANEA Publication Series, Vol. 3, Edited by: Roger Mattews And Hassan FazeliNashli. - Wright, H. T., 1970, Toward An Explaniton of the Origin of the state.Mimeo. - Wright, H., 1981, An Early Town on the Deh Luran Plain: Excavation at Tepe Farukh Abad, Memoirs of the Museum of Anthropology 13. Ann Arbor: University of Michigan. - Yadollahi, S., 2004, “Social Archaeology: An Examination of Reconstruction Methods”. Bastanpazhuhi, 12: 16-25. (In Persian). - Yoffee, N., 1993, Too many chief? (or, safe Text’s for the 90s,). In: Archaeological Theory: Who sets the agenda, Norman Yoffee and Andrew sherrat (eds). Cambridge :combridge university press: 60 – 77. - Young, M., 2002, “The Nazi Archaeology”. Nebraska Anthropologist, 17: 29 – 35. - Zahtabian, G.; Rafiei Emam, E.; Alavi Panah, S. K. & Jafari, M., 2004, “Investigation of groundwater resources in Varamin plain for irrigation use”. Journal of Geographical Researches, (48): 91-102. (In Persian). | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 491 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 394 |