
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,917 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,369 |
بررسی نقشمایۀ گاو بر روی سنگنگارههای تیمرۀ گلپایگان | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 13، شماره 36، خرداد 1402، صفحه 87-112 اصل مقاله (1.39 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2022.24824.2373 | ||
نویسنده | ||
محسن جمالی* | ||
کارشناسی ارشد باستان شناسی، گروه باستان شناسی، دانشکدۀ حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران. | ||
چکیده | ||
گلپایگان، نام سرزمینی است در شمالغربی استان اصفهان که تقریباً در مرکز ایران واقع شده است. رودخانۀ گلپایگان بهعنوان عاملی مهم در شکلگیری فرهنگهای باستانی در این منطقه محسوب میشود. محوطههای باستانی (چغاحسن و لُهرامش) نشان میدهد که حداقل از هزار پنجم پیشازمیلاد این منطقه زیستگاه گروههای انسانی بوده است و همچنین وجود تعداد بسیار زیادی نقش کند (سنگنگاره) که طی دورههای گوناگون، برروی صخرههایی از جنس سنگ شیست ایجاد شدهاند؛ در سراسر این حوزه، نشانی از تمدنی کهن در این منطقه دارد. ازنظر موضوعی نقشمایههای این صخرهها شامل نقوش: حیوانی، انسانی، گیاهی، نمادین، ابزارها، خطوط و... است. در اینمیان نقوش حیوانی دارای بیشترین فراوانی است و در بین نقشهای حیوانی نقش بزکوهی بیش از همۀ نقوش تکرار شده است. یکی از نقشهای کمیاب حیوانی در اینمیان، نقش گاو است که در دو حالت مختلف که ظاهراً نشانی از اهلی بودن و وحشی بودن است، تصویر شدهاند. نشانههای استفاده از نیروی این حیوان در حالت اهلی و در امر کشاورزی با نقشمایههای گاوآهن نیز قابل بررسی است. در این پژوهش به بررسی و تحلیل محتوای این نقش با تکیهبر آثار شناسایی شده در این حوزۀ جغرافیایی و بررسی تاریخی نشانههای زیست این حیوان در فلات ایران و مقایسۀ این نقش برروی سنگنگارههای دیگر مناطق ایران و سایر هنرهای تزئینی پیشازتاریخ ایران، پرداخته شده است. در پایان براساس نوع نقوش گاو سعی شده است به یکی از پرسشهای این پژوهش که با تکیه بر نقشهای گوناگون گاو، میتوان به گاهنگاری نسبی چنین نقوشی دستیافت، پاسخ داده شود. براساس این نقوش این نتیجه حاصل شد که آغاز دورۀ مسوسنگ میتواند مرز بین دو گاهنگاری نقوش گاو وحشی و اهلی باشد؛ یعنی کمترین گاهنگاری نقوش گاوهای وحشی و بیشترین گاهنگاری برای نقوش گاوهای اهلی احتمالاً آغاز دورۀ مسوسنگ است؛ همچنین کمترین گاهنگاری برای برخی از نقوش گاوهای اهلی نیز دوران تاریخی و اوایل دوران اسلامی است. دیگر پرسش این پژوهش، چگونگی ویژگیهای سبکی و گونهشناسی نقش گاو است که در حالت کلی این نقوش هم به سبک واقعگرایانه و هم به سبک تجریدی بهنمایش درآمدهاند و دو گونه گاو کوهاندار و بدون کوهان با شباهتهایی به گونۀ گاو نژاد گلپایگانی شناسایی گردید. | ||
کلیدواژهها | ||
سنگنگاره؛ گلپایگان؛ تیمره؛ گاو؛ گاوآهن | ||
مراجع | ||
- آمیه، پیر، 1381، تاریخ عیلام. ترجمۀ دکتر شیرین بیانی، انتشارات دانشگاه تهران.
- برشان، محمد، 1395، تپه یحی صوغان نشانه تمدن. دومین همایش ملی فرهنگ و هویت شهری: 1-12.
- توکلیان، جواد، 1378، نگرشی بر ذخائر ژنتیکی دام و طیور بومی ایران. کرج: مؤسسۀ تحقیقات علوم دامی کشور.
- جاوری، محسن؛ و حاجیمحمدعلیان، علمدار، 1390، «لهرامش، محوطهای مربوط به عصر مفرغ قدیم در دشت گلپایگان». باستانشناسی ایران، 2: 62-73.
- جمالی، محسن، 1394، سنگنگارههای ایران (جلد1)، سنگنگارههای گلپایگان گذرگاه تاریخ. ائمه، چاپ اول.
- دهپهلوان، مصطفی؛ و قنواتی هندیجانی، محمد، 1394، «تأملی در برخی نقشمایههای نمادی حیوانی بر مهرها و گِل مهرهای ساسانی». مطالعات باستانشناسی، 7 (2): 47-67.
- سید سجادی، سید منصور، 1398، باستانشناسی شبه قارۀ هند. انتشارات سمت، چاپ پنجم.
- شعلیبر، سعید، «بررسی و مطالعه سنگنگارههای شهرستان خاش». پایاننامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه سیستان و بلوچستان (منتشر نشده).
- صادقی، سارا، 1393، «نگرشی نو به صخرهنگاریهای شرق ایران، مطالعۀ موردی: نقوش جانوری 12 سنگنگاره منتخب در خراسان جنوبی». پایاننامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه بیرجند (منتشر نشده).
- طلایی، حسن، 1398، ایران پیشازتاریخ: عصر مسوسنگ. تهران: انتشارات سمت، چاپ پنجم.
- فاضلینشلی، حسن، 1386، تغییرات سیاسی و اجتماعی دشت قزوین، کاوشهای باستانشناسی تپه قبرستان (فصل سوم). پژوهشکدۀ باستانشناسی.
- فرهادی، مرتضی، 1377، موزههایی در باد. انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
- علی بیگی، سجاد؛ و خسروی، شکوه، 1387، «نگاره کشاورزی عصر آهن بر قطعه سفالی از رباط کریم». باستان پژوهی، 5: 142-143.
- فلانری، کنت، 1370، «آغاز روستانشینی: مقایسه ای بین ساختار معماری روستاهای آغازین در خاور نزدیک و آمریکای مرکزی». ترجمۀ کامیار عبدی. اثر، 31 و 32: 130-157
- گلمحمدی، حیدرعلی، 1393، شناسایی نژاد و تعیین پتانسیلهای تولیدی گاو بومی استان اصفهان (نژاد گلپایگانی). مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان.
- دوما، موریس، 1362، تاریخ صنعت و اختراع، مبانی تمدن صنعتی. ترجمۀ عبدالله ارگانی، انتشارات امیر کبیر.
- ولیپور، حمیدرضا؛ فاضلینشلی، حسن؛ و عزیزیخرانقی، حسین، 1388، «گونهشناسی سفال دورۀ نوسنگی جدید و مسوسنگ دست تهران (مطالعۀ موردی تپه پردیس ورامین)». پیام باستانشناس، 6 (12): 13-35.
- هال، جیمز، 1392، فرهنگ نگارهای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمۀ رقیه بهزادی، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
- Ali Beigi, S. & Khosravi, Sh., 2007, “Iron Age agricultural image on a piece of pottery from Rabat Karim”. Ancient Research Journal, 5: 142-143.
- Amieh, P., 2002, History of Elam. translated by: Dr. Shirin Bayani, University of Tehran.
- Barshan, M., 2015, Tepe Yahya Soghan, a sign of civilization. the second national conference on culture and urban identity.
- Bednarik, R. G., 2002, “The Dating of Rock Art: a Critique”. Journal of Archaeological Science, 29:.
- Casabonne, O., 2006, “Buffles et zébus au Proche-Orient ancient”.Colloquium Anatolicum V, 78.
- Dehpehlvan, M. & Qanavati Handijani, M., 2014, “A reflection on the motif of animal symbols on Sasanian seals and mud seals”. Journal of Archaeological Studies, 7, (2): 47-67.
- Farhadi, M., 1998, Museums in the wind. Tehran: Allameh Tabatabai University
- Fazli Nashli, H., 2006, Political and social changes of Qazvin plain, archaeological excavations of cemetery hill. (third chapter), archaeological research institute.
- Flannery, K., “The beginning of rural settlement: a comparison between the architectural structure of the early villages in the Near East and Central America, translated by Kamiyar Abdi”. Asar, 31 & 32: 130-157.
- Golmohammadi, H. A., 2013, Identifying the breed and determining the production potential of native cattle of Isfahan province (Golpaygani breed). Agricultural and Natural Resources Research Center of Isfahan province.
- Hall, J., 2013, Pictorial Dictionary of Symbols in Eastern and Western Art. translated by: Roghieh Behzadi, Tehran, Contemporary Culture.
- Jamali, M., 2015, Petroglyphs of Iran, Golpayegan Petroglyphs; The passage for the histioy. Qom, Aemmeh, first edition
- Javari, M. & Haji Mohammad Alian, A., 2011, “Lohramesh, a site related to the Old Bronze Age in Golpayegan Plain”. Iranian Journal of Archeology, No. 2.
- Matthews, R., 2002, “Zebu: harbingers of doom in bronze age western asia?”. Antiquity, 76: 292; ProQuest, 438-448.
- Maurice, D., 1362, History of Industry and Invention, Basics of Industrial Civilization. Translated by: Abdullah Organi, Tehran: Amir Kabir.
- Sadeghi, S., 2013, “A new approach to petroglyphs of eastern Iran, case study: animal motifs of 12 selected petroglyphs in South Khorasan”, Birjand University master's thesis
- Semenenko, A., 2019, “THE SPREAD OF ZEBU CATTLE FROM SOUTH ASIA TO THE EAST, MEDITERRANEAN REGION AS A MARKER OF INDO-EUROPEAN POPULATION DISPERSAL”. Bulletin Social-Economic and Humanitarian Research, 2: 3-22
- Seyed Sajjadi, S. M., 2018, Archeology of the Indian subcontinent. Samt, fifth edition
- Shirazi, R. & Soltani, M., 2015, “The Evidence of Rock Art in Iranian Makran: Aps-E Goalm and Kouhbodan-E Jor Petroglyphs, Qasr-E Qand”. Archeology Ethnology & Anthropology of Eurasia, 43/2: 23-33.
- Sholibar, S., 2016, “Investigation and study of the petroglyphs of Khash city”. Master thesis of Sistan and Baluchistan University
- Talai, H., 2018, Prehistoric Iran: Chalcolithic. Tehran: Samt, 5th edition
- Tavakolian, J., 2018, A perspective on the genetic reserves of native livestock and poultry in Iran. Karaj, Iran Animal Science Research Institute
- Valipour, H.; Fazli Nashli, H. & Azizi Kharanghi, H., 2008, “Typology of New Neolithic pottery and stone copper from Tehran (a case study of Pardis Varamin Hill)”. Payam Archeologist Magazine, 6 (12): 13-35: | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 489 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 380 |