
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,910 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,366 |
تپه قزانچی، سکونتگاهی از اوایل نوسنگی تا عصر مفرغ در دشت کرمانشاه | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 13، شماره 36، خرداد 1402، صفحه 7-33 اصل مقاله (2.63 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2021.25051.2394 | ||
نویسندگان | ||
مرجان مشکور* 1؛ حسین داودی2؛ مرتضی جمالی3؛ سونیا شیدرنگ4؛ مارگارتا تنگبرگ1؛ پانتلیتزا میلونا5؛ فرهاد خرمالی6؛ مرتضی رحمتی7؛ ساناز بیضائی دوست2؛ بابک مرادی7؛ رویا خزائلی2؛ هما فتحی2 | ||
1آزمایشگاه باستانجانورشناسی و باستانگیاهشناسی، جوامع، عملکردهای سنتی و محیط زیست در موزۀ ملی تاریخ طبیعی پاریس و مرکز ملی پژوهشهای علمی فرانسه، پاریس، فرانسه | ||
2آزمایشگاه بیوباستانشناسی، آزمایشگاه مرکزی دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
3مؤسسه بومشناسی و دیرین بومشناسی مدیترانهای اکس مارسی، مرکز ملی پژوهشهای علمی فرانسه، اکس-آن-پرووانس، فرانسه. | ||
4بخش پارینهسنگی، موزه ملی ایران، تهران، ایران. | ||
5بخش زمینباستانشناسی، گروه تاریخ و باستانشناسی، دانشگاه قبرس، نیکوزیا، قبرس. | ||
6استاد گروه علوم خاک، دانشکدۀ مهندسی آب و خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران. | ||
7کارشناسی باستانشناسی، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران. | ||
چکیده | ||
دانستههای موجود از محوطههای اوایل نوسنگی و فرآیند نوسنگیشدن در شرق هلال حاصلخیزی باوجود بازنگری در کاوشهای گذشته همچنان با پرسشهای زیادی مواجه است. محوطۀ قزانچی در شمالغرب کرمانشاه و در ارتفاع 1323 متری بالاتر از سطح دریا، کنار رودخانۀ رازآور، بهدلیل وجود نهشتههای متوالی دورۀ نوسنگی انتخاب شد. از اهداف مهم این پروژه، مستندسازی دقیق یافتههای زیستباستانشناختی برای روشن ساختن ویژگیهای فرهنگ مادی جوامع اولیۀ نوسنگی، الگوهای سکونتی، معیشت و زیستمحیط پیرامون محوطه بود. فرضیۀ وجود استقرارهای نوسنگی بدونسفال در این بخش از زاگرس با توجه به محوطههایی مانند گنجدره و شیخیآباد نیازمند بررسی در تپه قزانچی بود. همچنین آسیبهای زیادی که بر اثر فعالیت کشاورزی در ۵۰ سال گذشته به تپه وارد شده سبب ایجاد دیوارهای بهطول حدود 100 متر از توالی فرهنگی هولوسن و پدیدارشدن نهشتههای باستانی بر ضرورت انجام عملیات کاوش و نجاتبخشی و مطالعۀ این محوطه میافزود. تپه قزانچی در زمستان 1397 با هدف شناسایی دقیق توالی دورهای و تعیین عرصه و حریم گمانهزنی و کاوش شد و وسعت عرصۀ محوطه حدود دو هکتار تخمین زده میشود. عملیات لایهنگاری در برش دیوارۀ شمالی در سه ترانشه انجام شد. در نتیجۀ لایهنگاری و گاهنگاری نسبی و مطلق معلوم شد که لایههای فوقانی محوطه به دورۀ مفرغ میانی و مسوسنگ جدید و لایههای تحتانی به دورۀ نوسنگی بیسفال تعلق دارد. نتایج بررسیهای باستانگیاهشناسی، باستانجانورشناسی، ریزریختشناسی خاک و دیرین اقلیمشناسی، نشان از وجود محیط مرطوب پیرامون محوطه طی دورۀ هولوسن دارند. تپه قزانچی طی دورۀ مفرغ میانی با مراحل فوقانی چقاماران و مرحلۀ سوم گودینتپه و در دورۀ مسوسنگ با چقاماران و مراحل میانه و متأخر سیاهبید و مرحلۀ نهم گودینتپه در منطقۀ زاگرسمرکزی همزمان بوده است. در دورۀ نوسنگی بیسفال نیز با محوطههایی نظیر: شیخیآباد، چیاسبزشرقی، کلک اسدمراد و چغاگلان، تقریباً همزمان بوده و جزو نخستین سکونتگاههای اوایل هولوسن در شرق هلال حاصلخیزی محسوب میشود. | ||
کلیدواژهها | ||
زاگرسمرکزی؛ فناوری سنگ و سفال؛ زیستباستانشناسی؛ ریزریختشناسی خاک؛ دیرین محیط | ||
مراجع | ||
- بیگلری، فریدون، 1391، «تاریخچۀ پژوهشهای پارینهسنگی ایران از آغاز تا اواخر دهۀ هفتاد». بهکوشش: یوسف حسنزاده، مجموعه مقالات هشتاد سال باستانشناسی ایران، جلد 2، نشر پازینه با همکاری موزۀ ملی ایران و پژوهشکدۀ باستانشناسی، تهران: 48-7. - مشکور، مرجان؛ داودی، حسین؛ جمالی، مرتضی؛ بیضایی دوست، ساناز؛ مرادی، بابک؛ و خزائلی، رویا، 1397، «گزارش گمانهزنی بهمنظور لایهنگاری، تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تپه قرانچی کرمانشاه». مرکز اسناد پژوهشکدۀ باستانشناسی (منتشر نشده). - مشکور، مرجان؛ داودی، حسین؛ جمالی، مرتضی؛ بیضاییدوست، ساناز؛ مرادی، بابک؛ و خزائلی، رویا، 1398، «گمانهزنی بهمنظور لایهنگاری، تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تپه قزانچی کرمانشاه، زمستان 1397». گزارشهای هفدهمین گردهمایی سالانۀ باستانشناسی ایران (مجموعه مقالات کوتاه 1397)، جلد دوم، پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری، تهران: موزۀ ملی ایران: 1241-1237. - سیدسجادی، سیدمنصور؛ و سامانی، نوروزعلی، 1378، «گزارش یک فصل کاوش در تپه نورآباد، لرستان». بهکوشش: عباس علیزاده، یوسف مجیدزاده و صادق ملکشهمیرزادی، باستانشناسی و هنر ایران (32 مقاله در بزرگداشت عزتالله نگهبان)، تهران: نشر دانشگاهی: 130-85. - Alibaigi, S., 2013, “Tappeh Sarab-e Yavari: a Neolithic site with Tadpole Ware on the Kermanshah Plain, west Central Zagros”. In: R. Matthews and H. Fazeli Nashli (eds.), The Neolithisation of Iran: the Formation of New Societies, Oxbow Books, Oxford, UK: 48-54. - Braidwood, R. J., 1960, “Seeking the World’s First Farmers In Persian Kurdistan”. Illustrated London News, 237: 695-697. - Braidwood, R. J., 1961, “The Iranian prehistoric project 1959–1960”. Iranica Antiqua, 1: 3. - Braidwood, R. J.; Howe, B.; Reed, C. A., 1961, “The Iranian Prehistoric Project New problems arise as more is learned of the first attempts at food production and settled village life”. Science, 133 (3469): 2008-2010. - Carter, E., 1980, “Excavation in Ville Royale at Susa: the third millennium B.C. occupation”. DAFI, 11: 1-134. - Contenau, G. & Ghirshman, R., 1935, Fouilles du Tepe-Giyan pre de Nehavend 1931 et 1932. Paris: Librairie Orientaliste Paul Geuthner. - Daly, K. G.; Delser, P. M., Mullin, V. E.; Scheu, A.; Mattiangeli, V.; Teasdale, M. D.; Hare, A. J.; Burger, J.; Verdugo, M. P.; Collins, M. J.; Kehati, R.; Erek, C. M.; Bar-Oz, G.; Pompanon, F.; Cumer, T.; Çakırlar, C.; Mohaseb, F. A.; Decruyenaere, D.; Davoudi, H.; Çevik, Ö.; Rollefson, G.; Vigne, J.-D.; Khazaeli, R.; Fathi, H.; Beizaee Doost, S.; Rahimi Sorkhani, R.; Vahdati, A. A.; Sauer, E. W.; Azizi Kharanaghi, M. H.; Maziar, S.; Gasparian, B.; Pinhasi, R.; Martin, L.; Orton, D.; Arbuckle, B. S.; Benecke, N.; Manica, A.; Horwitz, L. K.; Mashkour, M. & Bradley, D. G., 2018, “Ancient goat genomes reveal mosaic domestication in the Fertile Crescent”. Science, 361 (6397): 85-88. - Daly, K. G.; Mattiangeli, V.; Hare, A. J.; Davoudi, H.; Fathi, H.; Beizaee Doost, S.; Amiri, S.; Khazaeli, R.; Decruyeare, D.; Nokandeh, J.; Richter, T.; Darabi, H.; Mortensen, P.; Pantos, A.; Yeomans, L.; Bangsgaard, P.; Mashkour, M.; Zeder, M. A. & Bradley, D. G., 2021, “Herded and hunted goat genomes from the dawn of domestication in the Zagros Mountains”. PNAS, 118 (25): e2100901118. - Darabi, H.; Fazeli, H.; Naseri, R.; Young, R. & Riehl, S., 2013, “The Neolithization process in the Seimareh Valley: Excavations at East Chia Sabz, Central Zagros”. In: R. Matthews and H. Fazeli Nashli (eds.), The Neolithisation of Iran: the Formation of New Societies, Oxbow Books, Oxford, UK: 55-75. - Darabi, H.; Richter, T. & Mortensen, P., 2019, “Neolithisation process in the central Zagros: Asiab and Ganj Dareh revisited”. Documenta Praehistorica, 46: 44-56. - Henrickson, E. F. F., 1983, “Ceramic Styles and Cultural Interaction in the Early and Middle Chalcolithic of the Central Zagros, Iran”. Ph.D. Dissertation, Department of Anthropology, University of Toronto, Toronto. - Henrickson, E. F. F., 1985, “An Updated Chronology of the Early and Middle Chalcolithic of the Central Zagros Highlands, Western Iran”. Iran, 23: 63-108. - Henrickson, R. C., 1985, “The Chronology of Central Western Iran 2600-1400 B.C.”. American Journal of Archaeology, 89 (4): 569-581. - Henrickson, R. C., 1986, “A Regional Perspective on Godin III: Cultural Development in Central Western Iran”. Iran, 24: 1-55. - Levine, L. D., 1974, “Archaeological Investigations in the Mahidasht Western Iran-1975”. Paléorient, 2(2), 487-490. - Levine, L. D. & McDonald, M. M., 1977, “The Neolithic and Chalcolithic periods in the Mahidasht”. Iran, 15(1): 39-50. - Levine, L. D. & Young, T. C. Jr., 1987, “A summary of the ceramic assemblages of the Central Western Zagros from the Middle Neolithic to the late third millennium BC”. Préhistoire de la Mésopotamie, CNRS: 15-53. - Matthews, R.; Matthews, W. & Mohammadifar, Y., 2013, The Earliest Neolithic of Iran: 2008 Excavations at Sheikh-e Abad and Jani. British Institute of Persian Studies Archaeological Monograph Series, Vol. 4, Oxbow Books. - Maziar, S., 2019, “Iran and the Kura-Araxes cultural tradition; so near and yet so far”. In: J. W. Meyer, E. Vila, M. Mashkour, M. Casanova, R. Valle (eds.), The Iranian Plateau During the Bronze Age. Development of Urbanisation, Production And Trade. (Archeologie(s) 1, Lyon: MOM Editions: 51-74. - Moradi, B.; Mashkour, M.; Eghbal, H.; Mohaseb, F. A. & Tengberg, M., 2016, “A short account on Kelek Asad Morad, Pre-Pottery Neolithic site in Pol-e Dokhtar, Luristan”. In: K. Roustaei and M. Mashkour (eds.), The Neolithic of the Iranian Plateau, Recent Research and Prospects, Studies in Early Near Eastern Production, Subsistence, and Environments (SENEPSE series), ex-oriente, Berlin: 108-136. - Renette, S. & Mohammadi Ghasrian, S., 2020, “The central and northern Zagros during the Late Chalcolithic: An updated ceramic chronology based on recent fieldwork results in western Iran”. Paléorient, 46 (1): 109-132. - Richter, T.; Darabi, H.; Alibaigi, S.; Arranz-Otaegui, A.; Bangsgaard, P.; Khosravi, S.; Maher, L.; Mortensen, P.; Pedersen, P.; Roe, J. & Yeomans, L., 2021, “The formation of Early Neolithic communities in the Central Zagros: an 11,500 year-old communal structure at Asiab”. Oxford Journal of Archaeology, 40 (1): 2-22. - Riehl, S.; Benz, M.; Conard, N. J.; Darabi, H.; Deckers, K.; Fazeli Nashli, H. & Zeidi-Kulehparcheh, M., 2012, “Plant use in three Pre-Pottery Neolithic sites of the northern and eastern Fertile Crescent: a preliminary report”. Vegetation History and Archaeobotany, 21 (2): 95-106. - Riehl, S.; Zeidi, M. & Conard, N. J., 2013, “Emergence of Agriculture in the Foothills of the Zagros Mountains of Iran”. Science, 341 (6141): 65-67. - Rothman, M., 2011. “Migration and Resettlement: Godin Period IV”. In Gopnik, H., and Rothman, M.S.(eds.), On the High Road: The History of Godin Tepe, Iran, Costa Mesa, CA: Mazda Publishers in association with the Royal Ontario Museum: 139-208. - Weide, A.; Riehl, S.; Zeidi, M. & Conard, N. J., 2017, “Reconstructing subsistence practices: taphonomic constraints and the interpretation of wild plant remains at aceramic Neolithic Chogha Golan, Iran”. Vegetation History and Archaeobotany, 26: 487-504. - Whitlam, J.; Bogaard, A.; Matthews, R.; Matthews, W.; Mohammadifar, Y.; Ilkhani, H. & Charles, M., 2018, “Pre-agricultural plant management in the uplands of the Central Zagros: the archaeobotanical evidence from Sheikh-e Abad”. Vegetation History and Archaeobotany, 27: 817-831. - Zeidi, M.; Riehl, S.; Napierala, H. & Conard, N. J., 2012, “Chogha Golan: a PPN site in the foothills of the Zagros Mountains, Ilam Province, Iran (report on the first season of excavation in 2009)”. In: R. Matthews and J. Curtis (eds.), Proceedings of the 7th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East, 3, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden, Germany: 259-275. - Zeder, M. A. & Hesse, B., 2000, “The initial domestication of goats (Capra hircus) in the Zagros mountains 10,000 years ago”. Science, 287, (5461): 2254-2257. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 771 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 512 |