
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,946 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,384 |
مطالعۀ تصویری و فنی کاشی های اِزارۀ سرداب خانه های قاجاری تهران | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 12، شماره 35، اسفند 1401، صفحه 341-365 اصل مقاله (1.95 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2022.25314.2424 | ||
نویسندگان | ||
علیرضا شیخی* 1؛ زینب عابدیان جلودار2 | ||
1دانشیار گروه صنایع دستی، دانشکدۀ هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران | ||
2کارشناسی ارشد صنایع دستی، گروه صنایع دستی، دانشکدۀ هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
کاشی از مهمترین مصالح تزئینی وابسته به معماری است که از ادوار مختلف تاریخی همواره موردتوجه بوده است. در دورۀ قاجار، گوناگونی بسیاری در فن ساخت و نقوش کاشی قابل پیجویی است. کاشیهای تابلویی گونهای از کاشی با ابعاد بزرگ و برجسته بوده که در این دوره متداول شد. نقشپردازی و تصاویر منحصربهفرد این کاشیها بازتابدهندۀ تحولات اجتماعی است. در اینراستا، کاشی خانههای (عمارتهای اعیانی) تهران بهسبب منحصربهفرد بودن بهعنوان نمونه انتخاب شدند. هدف پژوهش، مطالعۀ بصری و فنی و محتوایی کاشیهای تابلویی ازارۀ سرداب خانههای قاجاری تهران (خانههای قوامالدوله، اعلمالسلطنه، مشیرالدوله، فاضل عراقی، قوامالسلطنه و تیمورتاش) است؛ از اینرو شناسایی فن ساخت، فرم و نقش و مضامین آنها موردنظر است. این نوشتار بهدنبال پاسخ بدینپرسش است که، ویژگیهای فنی، هنری و محتوایی کاشیهای ازارۀ سرداب در خانههای قاجاری تهران چیست؟ روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی بوده و جمعآوری اطلاعات بر دادههای کتابخانهای و پیمایشهای میدانی استوار است. یافتهها نشان میدهد مهمترین عوامل تأثیرگذار بر نقوش و مضامین اصلی کاشیها عبارتنداز: تأثیر و تلفیق خلاقانه از فرهنگ و هنر و نوآوریهای اروپایی (ثبت مناظر مختلف به مثابه یک عکس و استفاده از صحنههای نمادین اروپایی)؛ باستانگرایی(تأثیر کتاب نامهخسروان؛ نقشبرجستههای ایرانباستان)؛ و بهندرت هنر ایرانی-اسلامی (اسلیمی و گلومرغ) هستند که با نمادپردازی و ترکیببندی بدیع نقاشان (ایجاد بیانهای نمادین با حیوانات و تصویر شاهان و رجال قاجاری) همراه شدهاند. دامنۀ تصویری کاشیها شامل: طبقۀ عوام تا طبقۀ اشراف، نقوش باستان تا نقوش معاصر، تصاویر واقعگرایانه تا تصاویر خیالی است. نقوش جملگی به شیوۀ نقاشیزیررنگی با هاشورهای مشکی و رنگهای محدود برروی کاشیهای قالبی پوشیده شده با گلابۀ سفید ایجاد شدهاند. | ||
کلیدواژهها | ||
هنر قاجار؛ عمارت های تهران؛ تزئینات معماری؛ کاشی زیررنگی | ||
مراجع | ||
- آبراهامیان، یرواند، 1380، ایران بین دو انقلاب. تهران: نشر مرکز. - امانت، عباس، 1377، «پور خاقان و اندیشه بازیابی تاریخ ملی ایران». نشریۀ ایراننامه، 65: 50-54. - بمانیان، محمدرضا؛ مومنی، کوروش؛ و سلطانزاده، حسین، 1390، «بررسی نوآوری و تحولات تزئینات و نقوش کاشیکاری مسجد-مدرسههای دورۀ قاجار». فصلنامۀ نگره، 18: 35-47. - پورتر، ونیتبا، 1389، کاشیهای اسلامی. ترجمۀ مهناز شایستهفر، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات هنر اسلامی. - حسینی، آرزو، 1392، «شربت و شربتخانه در گذرزمان». فصلنامۀ باغ نظر، 10 (25): 58-49. - خاتمی، محمد، 1393، تاریخ اجتماعی معاصر ایران. تهران: انتشارات پایا. - دهخدا، علیاکبر، ۱۳3۹، لغتنامۀ دهخدا. جلد ۲۵، تهران: چاپخانۀ دانشگاه تهران. - ذکاء، یحیی، 1376، تاریخ عکاسی، عکاسان پیشگام در ایران، سیرتحول عکاسی در دوران قاجاریه. تهران: انتشارات علمی فرهنگی. - ذکرگو، امیرحسین، 1388، فیل در شمایلهای هندویی و بودایی. تهران: مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن». - رضائی اول، مریم؛ و استاجر، ابراهیم، 1398، «فیل و بنمایههای اسطورههای حماسی و آئینی آن در منظومههای حماسی ایران». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطورهشناختی، 55: 141-166. - ریاضی، محمدرضا، 1395، کاشیکاری قاجاری. تهران: انتشارات یساولی. - شجاعی، حیدر، 1396، نمادشناسی تطبیقی (2) جانوران. تهران: نشر شهر پدرام. - عمید، حسن، 1379، فرهنگ فارسی عمید. تهران: انتشارات امیرکبیر. - کیانی، مصطفی، 1392، «جایگاه هنر آجرکاری تزئینی در معماری دوره پهلوی اول». نشریۀ هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 18 (1): 28-15. - طاهری، صدرالدین، 1394، «باژگونی مفهوم یک نماد (بررسی کهن الگوی مار در ایران و سرزمی نهای همجوار)». نشریۀ هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، 20 (3): 25-34. - فلور، ویلم؛ و چلکوفسکی، پیتر، 1381، نقاشی و نقاشان دورۀ قاجار. برگردان: یعقوب آژند، تهران: نشر ایل شاهسون بغدادی. - ماهرالنقش، محمود، 1394، کاشی و کاربرد آن. تهران: نشر سمت. - مستوفی، عبدالله، 1377، شرح حال زندگانی من، (تاریخ اجتماعی و اداری دورۀ قاجاریه). تهران: زوار. - مکینژاد، مهدی، 1397، تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی، تزئینات معماری. تهران: نشر سمت. - معین، محمد، 1353، فرهنگ فارسی معین. جلد دوم، تهران: امیرکبیر. - میرعزیزی، سیدمحمود؛ و صادقپور فیروزآباد، ابوالفضل، 1394، «تحلیل تأثیر تصاویر چاپ سنگی کتاب نامۀ خسروان بر تصاویر کاشیهای نقشبرجستۀ کاخ موزۀ گلستان». فصلنامۀ نگره، 37: 73-85. - وحیدزاده، رضا؛ و جلایی، سحر، 1395، «پیدایش و سیر تحول کاشیهای قالبی نقشبرجسته در تزئینات معماری اسلامی ایران». همایش ملی معماری و شهرسازی از نظریه تا عمل: 21-1. - وُنگ، وُسیوس، 1389، اصول فرمو طرح. ترجمۀ آزاده بیدار بخت/ نسترن لواسانی، تهران: نشر نی. - Amanat, A., 1998, “Poor Khaqan and the idea of restoring the national history of Iran”. Iran Name, 65: 50-54. - Amid, H., 2000, Amid dictionary. Tehran: Amirkabir. - Bemanian, M.; Momeni, K. & Soltanzadeh, H., 2011, “Investigating the innovations and developments of the decorations and tile designs of the mosque - schools of the Qajar period”. Negareh, 18: 35-47. - Dehkhoda, A., 1960, Dehkhoda Dictionary. Tehran: Tehran University. - Fehervari, G., 2000, Ceramics of the Islamic world in the Tareq Rajab Museum. I. B. Tauris & Co. Ltd. London. - Floor, W. & Chelkowski, P., 2002, Painters and painters of the Qajar period. Tehran: Eil Shahsavan Baghdadi. - Hosseini, A., 2019, “Iran’s Sherbet and Sherbet Houses in Passage of Time”. Baghe Nazar, 25 (10): 49-58. - Hussain Ahmed, K. & Kumar Pali, P., 2020, “Elephant in the History of Assam During the Medieval Period Up to 1826 CE”. EAS Journal of Humanities and Cultural Studies, Kenya: Published By East African Scholars Publisher, 2 (4): 207-213. - Karamian, G. & Farrokh, K., 2017, “Sassanian stucco decorations from the Ramavand (Barz Qawaleh) excavations in the Lorestan Province of Iran”. HISTORIA I ŚWIAT, 6: 70-91. - Kiyani, M., 2013, “Studying the Status of the Art of Decorative Brickwork In Architecture of Pahlavi IPeriod (Iran)”. Honarhaye Ziba: Memari va shahrsazi, 18(1): 15-28. - Maherolnaghsh, M., 2015, Bricks and their usage. Tehran, Samt. - Makinejad, M., 2018, History of Iranian art in the Islamic period. Tehran: Samt. - Mattison, C., 1999, The Essential Visual Guide to the World of Snakes. London. DK Publishing. - Mirazizi, M. & Sadeghpoor Firoozabad, A., 2015, “Analysis of the effect of lithographic images of Khosravan’s book on the images of embossed tiles of Golestan Museum Palace”. Negareh, 37: 73-85. - Moein, M., 1974, Moin Encyclopedic Dictionary. Tehran: AmiRkabir. - Porter, V., 2010, Islamic Tiles, (translater: ShayesteFar, M.), Tehran: Institute for Islamic Art. - Rezaei Aval, M. & Estajer, E., 2019, “Elephant and its epic and ritual myths in Iranian epic poems”. Mytho-Mystic Literature, 55: 141-166. - Riyazi, M., 2016, Qajar tile work. Tehran: Yasavoli._Shojaei, H., 2017, Comparative Symbolism (2) Animals, Tehran, Shahr Pedram. - Taheri, S., 2015, “The Inversion of a Symbol Concept”. Honarhaye Ziba: Honarhaye Tajasomi, 20(3): 25-34. - Vahidzadeh, R. & Jalaei, S., 2016, “The origin and evolution of molded tiles play a prominent role in the decorations of Islamic architecture in Iran”. National Conference on Architecture and Urban Planning from Theory to Practice: 1-21. - Wong, W., 2010, Principles of form and design. Tehran: Lavasani. - Zaka, Y., 1997, History of Photography, Leading Photographers in Iran, The Evolution of Photography in the Qajar Period. Tehran: Elmi Farhangi. - Zekrgoo, A., 2009, Elephant in Hindu and Buddhist icons. Tehran: Matn. - Hamshahri newspaper is accessible via: - URL 1: https://newspaper.hamshahrionline.ir/id/22777/%D9%81%DB%8C%D9%84-%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4-%D8%AF%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D9%82%D8%AC%D8%B1.html - URL 2: https://www.alamy.com/dante-divina-commedia-hell-xxiv-canto-the-bedlam-of-thieves-viii-circle-illustration-by-gustave-dor-image387240092.html?irclickid=0MU3fBTk2xyOROk0M-0V7wD0UkBXBs2t1WjjVY0&irgwc=1&utm_source=77643&utm_campaign=Shop%20Royalty%20Free%20at%20Alamy&utm_medium=impact - URL 3: https://www.bridgemanimages.com/it/noartistknown/illustration-of-song-24-of-hell-in-la-divine-comedie-la-divina-commedia-by-dante-alighieri-engraving/nomedium/asset/4831862 - URL 4: https://www.wikiwand.com/en/Last_Judgment - Malek National Library & Museum is accessible via: - URL 5: http://malekmuseum.org/saloon/artifact/1276.10.00116/%D9%86%D9%82%D8%B4+%DA%86%D9%87%D8%B1%D9%87+%D9%85%D8%B8%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86+%D8%B4%D8%A7%D9%87+%D9%88%D8%B3%D8%B7+%D8%A8%DB%8C%D8%B6%DB%8C%D8%AA%D9%85%D8%A8%D8%B1++%D9%82%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%B3%D8%B1%DB%8C+%DA%A9%D8%A7%D8%BA%D8%B0+%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF+%D9%85%D8%B8%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86+%D8%B4%D8%A7%D9%87+%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1 - URL 6: http://toptenteh.com/blog/item/191 - URL 7: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/322673 - Original book of Name-ye Khosrowan in national library of Iran is accessible via: - URL 8: http://dl.nlai.ir/UI/9d0feb1f-68cb-4aeb-ac2f-4cc4052b608a/LRRView.aspx?History=true - Matt Livsey Hammond’s archive is accessible via: - matt@mattlivseyhammond.co.uk - URL 9: https://www.instagram.com/mattlivseyhammond/ | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 448 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 436 |