
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,892 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,357 |
بازخوانی جامعهشناسی تاریخیِ روایت شریعتی از تشیّع در دورۀ صفویه | ||
پژوهش های جامعه شناسی معاصر | ||
دوره 11، شماره 21، اسفند 1401، صفحه 363-380 اصل مقاله (745.39 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/csr.2022.24518.1983 | ||
نویسنده | ||
سیدجواد میری منیق* | ||
دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
جامعهشناسی تاریخی در حوزۀ مطالعات اجتماعی تاریخ ایران، جایگاه ویژهای دارد و ایران بهعنوان جامعهای با تاریخ درازدامن، یکی از بسترهای مهم این سنخ از مطالعات میباشد. در این مطالعه که به روش تجزیه و تحلیل انتقادی متن انجام شده است، به رویکرد «علی شریعتی» در یکی از مهمترین دورههای تاریخی جامعۀ ایران، یعنی حکومت صفویه پرداخته و تلاش شده است که مفهوم «روضهخوانی» را به مثابه یک نهاد اجتماعی جامعهساز مورد کندوکاو جامعهشناختی قرار دهد. در این پژوهش، از منظر انتقادی، تساهل مذهبی صفویه مورد بازبینی و چشمانداز شریعتی، مورد نقد قرار گرفته است. نتایج تجزیه و تحلیلها در این مطالعه نشان میدهد شریعتی تساهل اجتماعی -که دارای زمینههای دینی هم بوده- را به اشتباه از نقاط ضعف صفویه برمیشمارد و کوچ «مسیحیان گرجی» و «ارمنی» و توسعۀ اقتصادی در این دوران را که مبتنیبر شبکۀ فعال ارمنی/ مسیحی و یهودی بود، به غلط محصول دستهای مرموز میخواند. شاید اگر این شبکهها تقویت میشد و تساهل اجتماعی در امپراتوری صفویان دچار افت و گزند نمیشد، تاریخ ظهور سرمایهداری به گونۀ دیگری نوشته میشد؛ اما در قرائت شریعتی چندصدایی و تنوع دینی و مشربهای متکثر در دورۀ صفویه از نشانههای «روابط بسیار نزدیک و مرموز» صفویه با غرب مسیحی قلمداد میگردد. به سخن دیگر، این مطالعه در پی پیشنهاد این نکته است که با رویکرد جامعهشناسی تاریخی میتوان برخی از مسائل پیچیدۀ تاریخ ایران و مدرنیته را در بستر مفهومی نوین، طرح و مورد بازخوانی قرار داد. | ||
کلیدواژهها | ||
تشیّع؛ صفویه؛ استحمار؛ روضهخوانی؛ جامعهشناسی تاریخی | ||
مراجع | ||
- بشیریه، حسین، (1374). جامعهشناسی سیاسی. تهران: نشر نی. - پوراکبر، محمد، (1375). «فرهنگ و مدنیت غرب در چشم و دل متفکران ایرانى از آغاز تا پایان دورۀ ناصرالدینشاه». کیان، سال 6 (75): 38. - جعفری، علیاکبر، (1391). «جامعهشناسی تاریخی موقعیت و عملکرد اقلیتهای مذهبی در شهر اصفهان دورۀ صفوی (مطالعۀ موردی: ارامنۀ جلفای اصفهان در عصر صفوی)». پژوهشنامۀ تاریخ اجتماعی و اقتصادی، 1 (1): 1-24. - جمالزاده، ناصر؛ و درستی، احمد، (1389). «جامعهشناسی تاریخی دولت: گسست در پیوند نخبگان و ساخت دولت در عصر صفوی». دانش سیاسی، 12: 106-73. - ساداتینژاد، سید مهدی، (1388). «واکنش جریان روشنفکری ایران در برابر لیبرالیسم از دهۀ چهل تا انقلاب اسلامی (با تأکید بر آلاحمد، بازرگان، شریعتی)». فصلنامۀ مطالعات انقلاب اسلامی، 17: 148-119. - شریعتی، علی، (1388). مذهب علیه مذهب. مجموعۀ آثار 22، تهران: انتشارات چاپخش. - شریعتی، علی، (1392). تشیّع علوی و تشیّع صفوی. مجموعۀ آثار 9، تهران: انتشارات چاپخش و بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی. - طباطبایی، سید جواد، (1394). زوال اندیشه سیاسی در ایران: گفتار در مبانی نظری انحطاط ایران. تهران: انتشارات کویر. - عقیلی، سید احمد، (1395). «تحلیل تاریخی عملکرد قزلباشان قبل و بعد از تشکیل دولت صفوی». مجلۀ پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، 18: 162-135. - نراقی، احسان، (1379). نظری به تحقیقات اجتماعی در ایران. با همکاری عطاء آیتی، تهران: انتشارات سخن. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 306 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 212 |