دانشگاه بوعلی سینا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات22
تعداد شماره‌ها490
تعداد مقالات5,109
تعداد مشاهده مقاله9,394,080
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,205,182
زودرنج, صدیقه, اربطی مقدم, شیرین. (1401). واکاوی خطبۀ شقشقیه با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 10(37), 115-139. doi: 10.22084/nahj.2021.24901.2708
صدیقه زودرنج; شیرین اربطی مقدم. "واکاوی خطبۀ شقشقیه با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 10, 37, 1401, 115-139. doi: 10.22084/nahj.2021.24901.2708
زودرنج, صدیقه, اربطی مقدم, شیرین. (1401). 'واکاوی خطبۀ شقشقیه با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 10(37), pp. 115-139. doi: 10.22084/nahj.2021.24901.2708
زودرنج, صدیقه, اربطی مقدم, شیرین. واکاوی خطبۀ شقشقیه با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1401; 10(37): 115-139. doi: 10.22084/nahj.2021.24901.2708

واکاوی خطبۀ شقشقیه با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی

فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
مقاله 6، دوره 10، شماره 37، خرداد 1401، صفحه 115-139    اصل مقاله (1.23 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2021.24901.2708
نویسندگان
صدیقه زودرنج* 1؛ شیرین اربطی مقدم2
1استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران
2دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مترجمی زبان عربی دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران
چکیده
تحلیل گفتمان انتقادی با رویکرد نوین و گرایش بین‌رشته‌ای علاوه‌بر ساختار و صورت متن، کارکردهای اجتماعی متن را نیز بررسی می­کند و با نگاهی انتقادی، روابط پنهان قدرت و فرایندهای سیاسی، فرهنگی و ایدئولوژیک موجود در متن را از طریق بلاغت، نحو و بافت موقعیتی و بینامتنی بررسی‌نموده و تقابل‌های گفتمانی را ترسیم‌ می‌کند. خطبه شقشقیه با توجه به دارا بودن نکات مهم تاریخی در مورد خلافت و بیعت، یک گفتمان انتقادی جالب توجه به‌شمار می‌رود. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و براساس الگوی گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف، به گفتمان‌کاوی خطبۀ شقشقیه در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین می‌پردازد تا به چگونگی نقد عملکرد خلفا توسط علی(ع) و روش انتقاد آن حضرت از انحرافات و مصائب جامعه اسلامی پس از رسول خدا و نیز به چگونگی ترسیم بیعت عمومی مردم با امام، در قالب نظریۀ یادشده، پی­ببرد و رابطه قدرت و ایدئولوژی در گفتمان یادشده را آشکار نماید. نتایج پژوهش نشان می‌دهد در سطح توصیف، امام با استفاده از همنشینی واژگان متضاد و مترادف، صنایع بیانی، کنش‌های گفتاری، جملات خبری مؤکّد، جملات کوتاه و پیوندهای واژگانی، سعی در نشان‌دادن تقابل میان گفتمان عدالت‌خواه علوی با گفتمان رقیب دارد؛ چنان‌که در سطح تفسیر نیز با کاربست مستقیم و غیرمستقیم آیات قرآن، سعی در تشریح علم و آگاهی خویش، بی‌علاقگی خود به خلافت ناعادلانه و بیان صفات رذیلۀ ناکثین، قاسطین و مارقین دارد. در سطح تبیین نیز علی(ع) با تبیین مسائل تاریخی خلافت، تلاش می‌کند ضمن جلوگیری از به قدرت رسیدن مجدد ایدئولوژی انحرافی، زمینه بازتولید گفتمان اصیل اسلامی را فراهم نماید. 
کلیدواژه‌ها
نهج‌البلاغه؛ خطبۀ شقشقیه؛ تحلیل گفتمان انتقادی
مراجع
  • قرآن کریم.
  • آقاگل­زاده، فردوس. (1385). تحلیل گفتمان انتقادی: تکوین تحلیل گفتمان در زبان­شناسی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  • امینی، عبدالحسین. (بی­تا). الغدیر. جلد ششم. بی­جا.
  • بحرانی، ابن میثم. (1981). شرح نهج­البلاغه. بیروت: دارالعلم الاسلامی.
  • جرجانی، عبدالقاهر. (1997). دلائل الاعجاز. شرح و تعلیق محمد التنجی. بیروت: دارالکتب العربی.
  • حیدری، حسن و صباغی، علی. (1390). «پرسش بلاغی در شعر مهدی اخوان ثالث». پژوهش­های ادبی، شماره 31 و 32، 80-51.
  • خضیر، باسم خیری. (2017). استراتیجیات الخطاب عند الامام علی؛ مقاربة تداولیة. الطبعة الاولی. کربلاء المقدّسة: مؤسسة علوم نهج البلاغة.
  • ذکائی، عبدالحسین؛ صیادی­نژاد، روح­الله و اقبالی، عباس. (1399). «تحلیل گفتمان­ نامۀ دهم نهج­البلاغه بر اساس الگوی فرکلاف». نشریۀ ادب عربی، دوره 12، شماره 2، 63-83.
  • شهیدی، سید جعفر. (1370). ترجمۀ نهج­البلاغه. چاپ سوم. تهران: نشر انقلاب.
  • شیرازی، احمد امین. (1372). آئین بلاغت؛ شرح فارسی مختصرالمعانی جلد چهارم. چاپ سوم. قم: فروع قرآنی.
  • صالحی، پریسا و نیکو­بخت، ناصر. (1391). «واژه­گزینی شعری قیصر امین­پور از منظر تحلیل گفتمان انتقادی»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 24، 99-75.
  • طباطبایی لطفی، سید عبد­المجید و قاسمی، طاهره. (1393). «بررسی و طبقه­بندی خطبه­های نهج­البلاغه از دیدگاه نظریۀ کنش گفتاری». فصلنامۀ سیاست متعالیه، سال دوم، شماره 6، 30-9.
  • عکاشة، محمود. (2005). لغة الخطاب السیاسی دراسة لغویة تطبیقیة فی ضوء نظریه الاتصال. مصر: دارالنشر للجامعات.
  • عمر، احمد مختار. (1998). علم الدلالة. الطبعة الخامسة. القاهرة: عالم الکتب.
  • فتوحی رود معجنی، محمود. (1390). سبک­شناسی؛ نظریه­ها، رویکردها و روش­ها. تهران: سخن.
  • فرکلاف، نورمن. (1379). تحلیل گفتمان انتقادی. ترجمه فاطمه شایسته­ پیران و دیگران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­ها.
  • فرکلاف، نورمن. (1399). تحلیل گفتمان انتقادی. ترجمه روح­الله قاسمی. چاپ دوم، تهران: اندیشه احسان.
  • قدیمی قیداری، عباس و قانعی زوارق، علی. (1396). «دگراندیشی در سیاست­نامه، تحلیل گفتمان برخورد با مخالف در اندیشۀ خواجه نظام­الملک». فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام. دوره 4، شماره 13، 37-68.
  • قهرمانی، علی و بیدار، فاضل. (1398). «تحلیل گفتمان انتقادی در نهج­البلاغه بر اساس تئوری نورمن فرکلاف، مطالعه موردی؛ خطبه­های علی(ع) در جریان فتنه خوارج». دوفصلنامه پژوهشنامه امامیه، سال 5، شماره 9، 198-175.
  • قهرمانی، علی و بیدار، فاضل. (1399). «تحلیل گفتمان انتقادی خطبه­های علی(ع) در جریان بیعت عمومی». دوفصلنامه پژوهشنامه علوی، سال 11، شماره اول، 25-1.
  • کلانتری، عبدالحسین. (1391). گفتمان از سه منظر زبان­شناسی، فلسفی و جامعه­شناسی. چاپ اول. تهران: نشر جامعه­شناسان.
  • لاک، تری. (1393). تحلیل گفتمان انتقادی. مترجمان: رضا خیرآبادی، سیما بهمنی و سمیرا بهمنی. چاپ اول، تهران: خط سفید.
  • الملائکة، نازک. (1983). قضایا الشعر المعاصر. الطبعة الثامنة. بیروت: دارالعلم للملایین.
  • محمودی، سعیده؛ چراغی­وش، حسین و میرزایی الحسینی، سیدمحمود. (1398). «تحلیل استراتژی گفتمان ادبی خطبۀ شقشقیه». علوم قرآن و حدیث، سال 51، شماره 102، 224-201.
  • محمودی، سعیده؛ چراغی­وش، حسین و میرزایی‌الحسینی، سید محمود. (1395). «تحلیل گفتمان ادبی خطبۀ جهاد». پژوهشنامۀ نهج­البلاغه، سال چهارم، شماره 16، 54-33.
  • مکارم شیرازی، ناصر. با همکاری جمعی از فضلا و دانشمندان. (1390). پیام امیرالمومنین(ع): شرح تازه و جامعی بر نهج­البلاغه. چاپ اول. قم: انتشارات امام علی بن ابیطالب(ع).
  • مک­دانل، دایان. (1380). مقدمه‌ای بر نظریه‌های گفتمان. ترجمه حسین­علی نوذری. تهران: فرهنگ گفتمان.
  • میلز، سارا. (1389). گفتمان. ترجمه مجموعۀ نویسندگان زیر نظر نرگس حسنلی. چاپ سوم. تهران: نشانه.
  • نجفی ایوکی، علی. رسول­ نیا، امیرحسین و کاوه نوش‌آبادی، علیرضا. (1396). «تحلیل متن­شناسی خطبۀ شقشقیه بر اساس نظریۀ کنش گفتاری سرل». پژوهشنامه نهج­البلاغه، سال 5، شماره 19، 1-17.
  • الهاشمی، سید احمد. (1999). جواهرالبلاغة. ضبط و تدقیق: یوسف الصمیلی، بیروت: المکتبة العصریة.
  • هدارة، محمد مصطفی. (1990). فی النقد الحدیث. الطبعة الاولی. بیروت: دارالکتاب.
  • یارمحمدی، لطف­الله. ( 1393). گفتمان­شناسی رایج و انتقادی. چاپ دوم. تهران: انتشارات هرمس.
  • یاسمی، کلثوم و آقاگل­زاده، فردوس. (1395). «تحلیل گفتمان انتقادی کتاب امریکن اینگلیش فایل با استفاده از مدل ون دایک». فصلنامه مطالعات فرهنگ- ارتباطات، دوره 17، شماره 34، 215-191.
  • Al-Faki, I. M. (2014). “Political Speeches of Some African Leaders from Linguistic Perspective (1981-2013)”. International Journal of Humanities and Social Science, Vol. 4, No. 3, 180-198.
 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 602
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 343


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب