دانشگاه بوعلی سینا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات22
تعداد شماره‌ها490
تعداد مقالات5,109
تعداد مشاهده مقاله9,394,088
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,205,183
مجتهدی, مهدی, ثنائی, حمیدرضا, زهرائی, حنانه سادات. (1400). درنگی تاریخی بر نامۀ ۷۷ نهج البلاغه. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 9(34), 99-117. doi: 10.22084/nahj.2021.23724.2621
مهدی مجتهدی; حمیدرضا ثنائی; حنانه سادات زهرائی. "درنگی تاریخی بر نامۀ ۷۷ نهج البلاغه". پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 9, 34, 1400, 99-117. doi: 10.22084/nahj.2021.23724.2621
مجتهدی, مهدی, ثنائی, حمیدرضا, زهرائی, حنانه سادات. (1400). 'درنگی تاریخی بر نامۀ ۷۷ نهج البلاغه', پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 9(34), pp. 99-117. doi: 10.22084/nahj.2021.23724.2621
مجتهدی, مهدی, ثنائی, حمیدرضا, زهرائی, حنانه سادات. درنگی تاریخی بر نامۀ ۷۷ نهج البلاغه. پژوهش های زبان شناسی تطبیقی, 1400; 9(34): 99-117. doi: 10.22084/nahj.2021.23724.2621

درنگی تاریخی بر نامۀ ۷۷ نهج البلاغه

فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
دوره 9، شماره 34، شهریور 1400، صفحه 99-117    اصل مقاله (1.09 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2021.23724.2621
نویسندگان
مهدی مجتهدی* 1؛ حمیدرضا ثنائی1؛ حنانه سادات زهرائی2
1استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2کارشناس ارشد نهج البلاغه
چکیده
از عبارات پراستناد و مشهور نهج‌البلاغه عباراتی است که به عنوان نامۀ هفتاد و هفتم شناخته می‌شود. بر پایۀ گزارش‌های تاریخی، این متن که خطابش متوجه ابن‌عباس است، باید توصیه‌ای شفاهی باشد که امام علی(ع) در زمان اعزام او برای گفت‌وگو با خوارج مطرح کرده­اند. دو توصیۀ اصلی در این متن عبارت‌اند از عدم استناد به قرآن و نیز به‌کارگیری سنت. توجه به ظواهر قرآن و کم توجهی به احادیث، از ویژگی‌های خوارجی بود که از میان قاریان قرآن برآمدند. پژوهش حاضر با هدف اعتبارسنجی این متن به روش نقد درونی و مقایسه با داده‌های تاریخی سامان یافته است. گزارش‌های متعدد باقیمانده از مناظرات امیرالمؤمنین(ع) و اصحابش با خوارج نهروان، صحت نقل مذکور در نهج‌البلاغه را با چالش مواجه می‌کند. افزون بر تردید موجود در انتساب و استناد این متن، نتایج حاکی از آن است که این شواهد تاریخی نه تنها مؤیدی بر رعایت توصیه‌های مذکور از سوی حضرت علی(ع) و اصحاب ایشان نیست، بلکه از نمونه‌های مهم مناظرات قرآنی در صدر اسلام به‌شمار می‌رود.
کلیدواژه‌ها
علی‌بن‌ابی‌طالب علیه‌السلام؛ عبدالله بن‌عباس؛ نهج‌البلاغه؛ قرآن؛ خوارج
مراجع
  • قرآن کریم.
  • ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید بن هبة الله‏. (1404ق.). شرح نهج‌البلاغه. تحقیق: محمد ابوالفضل‏ ابراهیم. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.
  • ابن‌اثیر، مبارک بن محمد. (1399ق). النهایة فی غریب الحدیث والأثر. تحقیق: طاهر أحمد الزاوی و محمود محمد الطناحی. بیروت: المکتبة العلمیة.
  • ابن‌اعثم کوفی، محمد بن علی. (1411ق). الفتوح. تحقیق: علی شیری. بیروت: دار الأضواء.
  • ابن‌بابویه، محمد بن علی‏. (1378). عیون أخبار الرضا علیه‌السلام‏. تحقیق: مهدی لاجوردی. تهران: جهان.
  • ابن‌مغازلی، علی بن محمد. (1424ق). مناقب أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب رضی‌الله‌عنه. تحقیق: أبو عبد الرحمن ترکی بن عبد الله الوادعی. صنعاء: دار الآثار.
  • ابن‌میثم بحرانی، میثم بن علی. (1362). شرح نهج‌البلاغه. بی جا: دفتر نشر الکتاب.
  • ابوزهره، محمد. (1996م). تاریخ المذاهب الإسلامیة فی السیاسة و العقائد و تاریخ المذاهب الفقهیة. قاهره: دارالفکر.
  • أبویعلی، احمدبن علی. (1404ق). مسند أبی یعلی. محقق: حسین سلیم أسد. دمشق: دار المأمون للتراث.
  • اسکافی، محمدبن عبدالله. (1402ق). المعیار و الموازنة فی فضائل الإمام أمیرالمومنین علی بن أبی طالب (صلوات الله علیه) و بیان أفضلیته علی جمیع العالمین بعد الأنبیاء و المرسلین. بیروت: موسسة المحمودی.
  • امینی، مریم. (1398ش). «تحلیل و بررسی مناظرات و استدلال‌های امام علی علیه‌السلام در برابر گروه خوارج». آموزه‌های حدیثی، شمارۀ 5، 99-122.
  • بسوی، یعقوب بن سفیان. (1401ق). المعرفة و التاریخ. تحقیق اکرم ضیاء العمری. بیروت: مؤسسة الرسالة.
  • بلاذری، احمدبن یحیی (1394ق). انساب الأشراف. تحقیق محمد باقر محمودی. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  • بیهقی کیذری، قطب الدین محمدبن حسین. (1375ش). حدائق الحقائق فی شرح نهج‌البلاغه. تصحیح: عزیزالله عطاردی. قم: بنیاد نهج‌البلاغه، عطارد.
  • پوررستمی، حامد. (1394ش). «بررسی روایت حمال ذووجوه بودن قرآن در نهج‌البلاغه». علوم حدیث. سال بیستم. شمارۀ 1، 135-149.
  • ثنائی، حمیدرضا و مجتهدی، مهدی. (1397ش) «زمینه‌های پیدایش قرآن‌بسندگی در میان قاریان صدر اسلام». سفینه. شماره 59، 47-65.
  • حاجی‌خانی، علی (1435ق). «الشریف الرضی وأسباب إغفاله لأسانید نهج البلاغة و مصادره». آفاق الحضارة الاسلامیة، شمارۀ 32، 49-64.
  • حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله. (1411ق). المستدرک علی الصحیحین. تحقیق: مصطفی عبد القادر عطا. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  • حسین‌پور اصل، اعظم و جعفری، سید محمدمهدی. (1399ش)، «بررسی تحلیلی انتقادی انتساب حکمت 467 نهج‌البلاغه با تأکید بر عبارت (ضرب الدین بجرانه)»، پژوهشنامۀ نهج‌البلاغه. شمارۀ 32، 21-39.
  • حسینی خطیب، سید عبدالزهراء. (1405ق). مصادر نهج‌البلاغه واسانیده. بیروت: دارالزهراء.
  • حسینی شیرازی، سیدمحمد. (بی‌تا). توضیح نهج‌البلاغه. تهران: بی نا.
  • خوئی، حبیب‌الله. (1358ش). منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغة. تصحیح: سید ابراهیم میانجی. تهران: مکتبة الإسلامیة.
  • عشریه، رحمان؛ خاکسار کندر، مهران و نقیب، محمد. (1396ش)، «اعتبارسنجی اصالت خطبۀ 219 نهج‌البلاغه با بررسی چالش‌ها و دیدگاه‌های حدیثی و تاریخی خطبه». پژوهش‌نامۀ علوی. شمارۀ 2، 71-97.
  • دشتی، محمد. (1368ش). روش‌های تحقیق در اسناد و مدارک نهج‌البلاغه. قم: نشر امام علی علیه‌السلام.
  • دشتی، محمد. (1434ق.)، جدول اختلاف النسخ المطبوعة در نهج‌البلاغه. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة.
  • دلشاد تهرانی، مصطفی. (1394ش). دامگه شیطان، تهران: دریا.
  • زمخشری، محمود بن عمر. ( 1412ق). ربیع الأبرار و نصوص الأخیار. بیروت: مؤسسة الأعلمی.
  • ---------------------. (بی‌تا). الفائق فی غریب الحدیث والأثر. تحقیق: علی محمد بجاوی و محمد ابوالفضل ابراهیم. بیروت: دارالمعرفة.
  • شریف رضی، محمد بن حسین‏. (1436ق). نهج‌البلاغه (مع ضبط علی بن محمد بن السَّکون). تحقیق: قیس بهجت العطار. نجف: العتبة العلویة المقدسة و مشهد: المکتبة المتخصصة بأمیرالمؤمنین علی علیه السلام.
  • --------------------------. (1378ش.). نهج‌البلاغه. ترجمه: عبدالمحمد آیتی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  • --------------------------. (1380ق.). المجازات النبویة. قم: دارالحدیث.
  • شوشتری، محمدتقی. (1376ش). بهج الصباغة فی شرح نهج البلاغة. تهران: امیرکبیر.
  • صنعانی، عبدالرزاق بن همام. (1403ق). المصنف. تحقیق: حبیب‌الرحمن الأعظمی. هند: المجلس العلمی.
  • طبری، محمدبن جریر. (1387ق). تاریخ الأمم و الملوک. تحقیق: محمد أبوالفضل ابراهیم. بیروت، دارالتراث.
  • -------------------. (1420ق). جامع البیان فی تأویل القرآن. تحقیق: أحمد محمد شاکر. بی‌جا: مؤسسة الرسالة.
  • فرمانیان، مهدی. (1387ش). «تاریخ و عقاید فرقه‌های خوارج». هفت آسمان. شمارۀ 37، 85-122.
  • کاشانی، ملافتح‌الله. (1378ش). تنبیه الغافلین وتذکرة العارفین. تصحیح: سید محمدجواد ذهنی تهرانی. تهران: پیام حق.
  • کاشف الغطاء، هادی. (1436ق). مدارک نهج‌البلاغة ودفع الشبهات عنه. تحقیق: مصطفی ناجح الصراف. نجف: مؤسسة کاشف الغطاء العامة.
  • کلینی، محمد بن یعقوب‏. (1429ق). الکافی. قم: دارالحدیث.
  • مبرد، محمدبن یزید (1407ق)، الکامل فی اللغة و الأدب. تحقیق: تغارید بیضون و نعیم زرزور. بیروت: دارالکتب العلمیة.
  • مجتهدی، مهدی و زهرائی، حنانه سادات. (1393ش). «بازشناسی مخاطب نامۀ 31 نهج‌البلاغه با تحلیل منابع، متن و تاریخ». پژوهشنامۀ نهج‌البلاغه. شمارۀ 8، 97-121.
  • مجلسی، محمدباقر بن محمد تقى. ‏(1403ق.). بحار الأنوار‏. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • محمدجعفری، رسول. (1397ش). «تحلیل چگونگی استدلال امام علی(علیه ‌‌السلام) به آیۀ 35 سورۀ نساء در مواجهه با خوارج در جریان حکمیت». پژوهشنامۀ امامیه. شمارۀ 7، 27-50.
  • مردانی (گلستانی)، مهدی. (1397ش). «روش‏‌شناسی نقدهای علامه شوشتری بر شرح ابن‌ابی‌الحدید». پژوهشنامۀ نهج‌البلاغه. شمارۀ24، 35-49.
  • مسعودی، عبدالهادی. (1396). وضع و نقد حدیث. تهران: سمت.
  • مغنیه، محمدجواد. (1358ش). فی ‏ظلال‏ نهج‌البلاغة. بیروت: دارالعلم للملایین.
  • نسائی، أحمدبن شعیب. (1406ق). خصائص أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب. تحقیق: أحمد میرین البلوشی. کویت: مکتبة المعلا.
  • نفیسی، شادی و افسردیر، حسین. (1397ش). «کاربست بینامتنیت قرآنی در تصحیح متن روایات: مطالعۀ موردی نهج‌البلاغه». مطالعات فهم حدیث. شمارۀ 9، 129-148.
  • نواب لاهیجی، محمدباقر. (بی‌تا). شرح نهج‌البلاغه، تهران: اخوان کتابچی.
  • هیندز، مارتین. (1381ش). «ریشه‌شناسی جریان‌های سیاسی کوفه در نیمۀ نخست قرن اول هجری»، ترجمۀ محمدعلی رنجبر، تاریخ اسلام. سال سوم. شمارۀ 9، 119-162.
  • یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب. (بی‌تا). تاریخ الیعقوبی. بیروت: دارصادر.
  • Inloes, A. (2015). “Was Imam 'Ali a Misogynist; The Portrayal of Women in Nahj al-Balaghah and Kitab Sulaym ibn Qays”, Journal of Shi'a Islamic Studies, 2015, V 8 Issue 3, 325-365.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 440
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 381


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب