
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,946 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,384 |
پژوهشی بر هنر آینهکاری در خانههای قاجاری بافت تاریخی شهر یزد | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 10، شماره 27، اسفند 1399، صفحه 235-255 اصل مقاله (2.43 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2019.14829.1658 | ||
نویسندگان | ||
حمید عزیزی بندرآبادی* 1؛ سید فضل اله میردهقان2؛ فیروز مهجور3 | ||
1گروه باستان شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه جیرفت، کرمان، ایران. | ||
2استادیار گروه ایران شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران. | ||
3استادیار بازنشستۀ گروه باستان شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
آینهکاری یکی از هنرهای ظریف و پرکار وابسته به معماری است که از کنار هم گذاشتن قطعات کوچک و بزرگ آینه بهوجود میآید. آینهکاری معمولاً در بخشهای درونی بناهای مختف، ازجمله: اماکن متبرکه، کاخها و همچنین منازل مسکونی مورد استفاده قرار گرفته که علاوهبر بُعد تزئینی دارای جنبههای مهم کاربردی نیز میباشد. اگرچه ردپای استفاده از این هنر را باید در بناهای مختلف دورۀ صفوی و یا حتی قبل از آن، پیگرفت؛ اماتوسعه و اوج این هنر را میتوان در بناهای مختلف دورۀ قاجار مشاهده نمود. یزد یکی از شهرهایی است که بهواسطۀ پابرجایی و ماندگاری بافت تاریخی آن میتواند در ارتباط با جنبههای مختلف هنر آینهکاری در خانههای دورۀ قاجار مورد مطالعه قرار گیرد. این پژوهش بهدنبال آن است، تا به بررسی و شناسایی تکنیکها و نقوش آینهکاری شده در این خانهها پرداخته؛ و همچنین جنبههای کاربردی این هنر در فضاهای مختلف آینهکاری شده را نیز، مورد مطالعه و تجزیه تحلیل قرار دهد. بر ایناساس خانههای آینهکاری شدۀ شهر یزد شناسایی و فضاهای آینهکاری شدۀ آنها مورد مطالعه و تجزیه تحلیل قرار گرفت. بهنظر میرسد فضاهای آینهکاری شدۀ این خانهها علاوهبر تزئینی بودن، دارای جنبههای کاربردی و حتی اجتماعی نیز میباشند. با توجه به نتایج بهدست آمده میتوان اینچنین اذعان نمود که: که درمجموع، استفادۀ همزمان از دو تکنیک گچبری برروی آینه و آینهکاری برروی گچ، با توجه به درصد (58%)، متداولترین تکنیک در خانههای شهر یزد بوده است؛ همچنین در ارتباط با نقوش؛ اشکال منظم هندسی با 90% و نقوش ختایی با 75%، پرکاربردترین؛ و نقش کاسهبشقابی با (3/8%)؛ کمکاربردترین نقوش را در خانههای شهر یزد به خود اختصاص دادهاند. اتاق آینه در 7/91% خانهها در بخشهای زمستاننشین خانه (شمالی و غربی) قرار داشته است که دارای کاربریهای متعددی همچون استفاده از آنها در فصول سرد سال و همچنین اختصاص دادن آنها به افرادی با شأن و منزلت اجتماعی بالا و یا خویشاوندان نزدیک صاحبخانه بههنگام برگزاری مراسمهای مختلف ازقبیل جشن و سرور و یا عزاداری بودهاند. | ||
کلیدواژهها | ||
شهر یزد؛ آینهکاری؛ خانه؛ دورۀ قاجار | ||
مراجع | ||
- افشار، ایرج، 1354، یادگارهای یزد. تهران: انجمن آثار ملی. - الئاریوس، آدام، 1363، سفرنامۀ آدام الئاریوس (بخش ایران). ترجمۀ احمد بهپور، نشر ابتکار. - الوندیان، اله، 1393، روند مرمت منبر کاشی کاری مجموعه سلطان بندرآباد؛ یزد. فصلنامۀ اثر، شمارۀ 67، صص: 15-32 - بمانیان، محمدرضا؛ مؤمنی، کوروش، و سلطانزاده، حسین، 1390، «بررسی تطبیقی نقوش کاشیکاری دو مسجد-مدرسۀ چهارباغ و سید اصفهان». مطالعات تطبیقی هنر، سال 1، شمارۀ 2، صص: 16 - 1. - پاکباز، رویین، 1385، هنر آپآرت در دائرةالمعارف هنر. بهکوشش: رویین پاکباز، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر - پرنیان، موسی؛ و بهمنی، شهرزاد، 1391، «بررسی و تحلیل نمادهای بخش اساطیری شاهنامه». پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی، دورۀ 4، شمارۀ 1 (پیاپی 13)، صص: 110-91. - پورزرین، رضا، 1392، «مطالعۀ تطبیقی نشانههای بصری در آینهکاری ایرانی با نقاشی آپآرت». نگره، شمارۀ 27، صص: 87 - 75. - حاج سیدجوادی، احمد صدر؛ خرمشاهی، بهاءالدین؛ فانی، کامران، 1380، دایرةالمعارف تشیع. جلد اول، نشر شهید سعید محبی. - حسنزاده، آمنه، 1386، «جایگاه اعداد در فرهنگ مردم ایران با تأکید بر اعداد هفتوچهل». فرهنگ مردم ایران، شمارۀ 10، صص: 190-165. - حسینیمطلق، سیده ملیحه، 1392، «نگرشی پیرامون نقاشی گل و مرغ با تأکید بر آثار آقالطفعلی صورتگر شیرازی». نقشمایه، دورۀ 7، شمارۀ 17، صص: 35-23. - خزاعیمسک، سمیه؛ پایدارفرد، آرزو، 1392، «تزئینات گچبری و آینهکاری عمارت باغ رحیمآباد بیرجند». نگره، شمارۀ 27، صص: 59-49. - حشمتی، احمدرضا، 1386، «مرمت عمارت بادگیر (مجموعۀ کاخ گلستان)». فصلنامۀ اثر، شمارۀ 42 و 43، صص: 78-88. - ذبیحنیا عمران، آسیه؛ قیومیزاده، فریبا، 1396، «بررسی کاربرد اعداد یک تا پنج در افسانههای مکتوب ایرانی». پژوهشهای ادبی و بلاغی، شمارۀ 19، صص: 36-24. - زارعی، محمدابراهیم، 1391، «نگاهی به معماری و تأکید بر نقش پردازی در آرایههای حمام خان سنندج». هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، شمارۀ 49، صص: 85-73. - سمسار، محمدحسن، 1342، «آینه و سرگذشت آن». هنر و مردم، دورۀ 2، شمارۀ 14، انتشارات هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، صص: 35-23. - سمسار، محمدحسن؛ ذکاء، یحیی، 1367، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. جلد دوم، زیرنظر: کاظم موسوی بجنوردی، انتشارات مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. - سمسار، محمدحسن، 1376، آینهکاری در تزئینات وابسته به معماری دوران اسلامی ایران. بهکوشش: محمدیوسف کیانی، سازمان میراثفرهنگی کشور. - شوالیه، ژان، 1382، فرهنگ نمادها. ترجمۀ سودابه فضایلی، تهران: جیحون. - صالحیکاخکی، احمد؛ و اصلانی، حسام، 1390، «معرفی دوازده گونه از آرایههای گچی در تزئینات معماری دوران اسلامی ایران براساس شگردهای فنّی و جزئیات اجرایی». مطالعات باستانشناسی، دورۀ 3، شمارۀ 1، صص: 89-69. - عزیزی، حمید؛ کریمیان، حسن، 1394، «نقش بازرگانان در بافت تاریخی شهر یزد در عصر قاجار». تاریخ اسلام، دورۀ 16، شمارۀ 1، صص: 261-231. - علیآبادی، محمد؛ جمالیان، سمیه، 1391، «بازشناسی الگوهای آینهکاری در بناهای قاجاری شیراز؛ نگره، شمارۀ 23، صص: 29-17. - مختارانی، پانتهآ؛ مختارانی، سحر، 1376، آرایههای معماری ایران. نشر توکا. - مصطفوی، سیدمحمدتقی، 1356، دانشنامۀ ایران و اسلام. زیرنظر: احسان یارشاطر. - مقیمپوربیژنی، طاهره، 1387، «آینهکاری در معماری دورۀ قاجار (نگاهی مختصر بر پیشینه آینه و کاربرد آن در تاریخ هنر ایران)». کتاب ماه هنر، شمارۀ 119، صص: 77-70. - مقیمپوربیژنی، طاهره، 1389، «آینه و قاب آینه در تاریخ هنر ایران». کتاب ماه هنر، شمارۀ 140، صص: 103-98 . - مکینژاد، مهدی، 1387، تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی (تزئینات معماری). تهران: انتشارات سمت. - میرحسینی، محمدحسن، 1380، «بازرگانی یزد در دوره ناصرالدینشاه». رساله برای دریافت درجۀ دکتری، رشتۀ تاریخ، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. - میشمستنهی، مسلم؛ عابداصفهانی، عباس، 1386، «بررسی تکنیک ساخت آینه و آینهکاری در تزئینات معماری ایران (با نگاهی ویژه به اصفهان دورۀ صفوی)». مرمت و پژوهش، سال 1، شمارۀ 2، صص: 63-43. - ویلبر، دونالد، 1348، باغهای ایران و کوشکهای آن. ترجمۀ مهیندخت صبا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- Clouston, R. S., 1906, “Eighteenth-Century Mirrors”. The Burlington Magazine for Connoisseurs, No. 9(37), Pp: 39-47.
- Islami, S. G.; Dehghan, D., & Naeini, H. S., 2016, “Classification and Analyze Stucco Decorations in Qajar Houses, Tehran, Iran”. Architecture Research, No. 6(2), Pp: 45-50.
- Jowers, I.; Prats, M.; Eissa, H. & Lee, J. H., 2010, A study of emergence in the generation of Islamic geometric patterns’. CAADRIA.
- Mahdavi, Sh., 2007, Amusements in Qajar Iran, Iranian studies, 40 (4), pp.483-499.
- Mahdizadeh, S., 2014, Historical gardens in transition in 20th century Iran: a critical analysis of garden conservation (Doctoral dissertation, University of Sheffield).
- Mohammadi, H. A. F.; Fahimifar, A. A. & Pourmand, H., 2013, “Comparative Analysis of Baroque and Rococo in Interior Decoration of the Masudieh Complex & Qavam Al-Saltaneh Building”. Armanshahr Architecture & Urban Development, No. 5(10), Pp: 77-92
- Pendergrast, M., 2003. “Mirror Mirror: A Historical and Psychological Overview”. Ed. M. Anderson, The Book of the Mirror: An Interdisciplinary Collection exploring the Cultural Story of the Mirror. Cambridge Scholars Publishing, Pp: 1-15.
- Sims, E. G., 2014, “Aina-Kari,” Encyclopædia Iranica, I/7, Pp: 692-694; an updated version is available online at http://www.iranicaonline.org/articles/aina-kari-mosaic-of-mirror-glass (accessed on 28 March 2014). | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 746 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 873 |