آمار
| تعداد نشریات | 22 |
| تعداد شماره‌ها | 485 |
| تعداد مقالات | 5,045 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,290,917 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,369 |
آغاز امارت اسحاق‌بن‌احمد سامانی (301ه.ق.) در سمرقند با استناد بر شواهد سکه‌شناسی | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| دوره 10، شماره 27، اسفند 1399، صفحه 173-188 اصل مقاله (701.29 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2020.21034.2084 | ||
| نویسندگان | ||
| محمدامین سعادت مهر* 1؛ حسین کوهستانی اندرزی2؛ حسن هاشمی زرج آباد3؛ زهره جوزی4 | ||
| 1دانشجوی دکتری باستان شناسی، گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران . | ||
| 2استادیار گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران. | ||
| 3دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران. | ||
| 4استادیار گروه باستان شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان وبلوچستان، زاهدان، ایران. | ||
| چکیده | ||
| پس از کشته‌شدن «احمدبن‌اسماعیل» (295-301 ه.ق.)، هم‌زمان «اسحاق‌بن‌احمد»، بزرگ خاندان «سامانی» و «نصربن‌احمد» (301-331 ه.ق.)، فرزند خردسال «امیراحمد» به ادعای امارت برخاستند که درنهایت به نزاع و پیروزی نصر خردسال انجامید. از آنجایی‌که کتب تاریخی مطالب پراکنده و متفاوتی در این باب داشته، علم سکه‌شناسی می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را برای رفع این تفاقضات در اختیار محققین قرار دهد؛ پس پایه و مبنای اصلی این مقاله را داده‌های سکه‌شناختی، به‌ویژه فَلسی شاخص از «امیراسحاق» تشکیل می‌دهد که نام امیر درگذشته، «اسماعیل‌بن‌احمد» (279-295ه.ق.) را نیز بر خود جای داده و به تاریخ 301ه.ق. در شهر سمرقند به ضرب رسیده است. پرسش‌های اصلی این پژوهش عبارتنداز: 1. چگونه می‌توان با استفاده از سکه مسین امیراسحاق (ضرب سمرقند به سال 301ه.ق.) بخشی از تاریخ آن عصر را بازسازی نمود؟ 2. نام امیر درگذشته، اسماعیل به چه علت بر این نوع سکه نقر گردیده و در مشروعیت‌یافتن اسحاق چه نقشی داشته است؟ این مقاله بر آن است تا علاوه‌بر معرفی این سکۀ شاخص که برای نخستین‌بار انجام می‌گردد، با رویکرد باستان‌شناسی ادراکی و رهیافت تاریخی به بازسازی و مشخص ساختن علل برخی از حوادث با همراهی داده‌های سکه‌شناختی در کنار متون تاریخی بپردازد. برآیند اصلی این پژوهش، مسألۀ مشروعیت یافتن امیراسحاق از جانب خلافت بغداد بود که می‌توان نتیجه یافت، این سکه در خلال فرآیند مشروعیت‌یابی امارت اسحاق از جانب خلافت عباسی، به ضرب رسیده و از آنجا که ضرب سکه نشانی از قدرت‌یافتن محسوب می‌شده و مشروعیت وی برای امارت نیز در دست اقدام بوده، آوردن نام امیر ماضی بر سکه‌ها، می‌توانسته مشروعیت اسحاق را در آن مدت تضمین سازد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اسحاق بن احمد؛ سمرقند؛ سکه شناسی؛ سامانیان؛ نصربن احمد | ||
| مراجع | ||
|
- ابن‌اثیر، عزالدین علی، 1382، تاریخ کامل. جلد دهم و یازدهم، ترجمۀ حمیدرضا آژیر، تهران: اساطیر. - ابن‌اسفندیار، بهاءالدین محمد، 1320، تاریخ طبرستان. جلد اول، تصحیح: عباس اقبال؛ به کوشش: محمد رمضانی، تهران: کلاله خاور. - ابن‌العمادالحنبلی، شهاب‌الدین عبدالحی، 1410ق، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، الجزء الرابع. تصحیح: عبدالقادر الارناووط و محمود الارناووط، دمشق و بیروت: دار ابن‌کثیر. - ابن‌الوردی، زین‌الدین عمر، 1417ق.، تاریخ ابن‌الوردی (تتمه المختصر فی اخبار البشر). الجزء الاول، بیروت: دارالکتب العلمیه. - ابن‌تغری‌بردی، جمال‌الدین یوسف، 1383ق.، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره. الجزء الثالث، تصحیح: احمد زکی العدوی، قاهره: المؤسسه المصریه العامه. - ابن‌جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن، 1412ق.، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم. الجزء الثانی عشر و الثالث عشر، تصحیح: نعیم زرزور؛ تحقیق: محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه. - ابن‌خلدون، ابوزید عبدالرحمن، 1383، العبر (تاریخ ابن‌خلدون). جلد سوم، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - ابن‌فندق، ابوالحسن علی، 1317، تاریخ بیهق. تصحیح: احمد بهمنیار، تهران: بنگاه دانش. - ابوالفداء، عمادالدین اسماعیل، بی‌تا، المختصر فی اخبار البشر. الجزء الثانی، قاهره: مطبعه الحسینیه المصریه. - اصفهانی، ابوعبدالله حمزه، 1346، تاریخ پیامبران و شاهان (سنی ملوک و الارض و الانبیاء). ترجمۀ جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - البناکتی، فخرالدین داود، 1348، تاریخ بناکتی (روضه الاولی الالباب فی معرفه التواریخ و الانساب). تصحیح: جعفر شعار، تهران: انجمن آثار ملی. - بیهقی، ابوالفضل محمد، 1383، تاریخ بیهقی. تصحیح: علی‌اکبر فیاض؛ به کوشش: محمدجعفر یاحقی، چاپ چهارم، مشهد: موسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. - تاریخ سیستان، 1314، تصحیح: محمدتقی بهار؛ به‌کوشش: محمد رمضانی، تهران: کلاله خاور. - حاجی‌خلیفه، مصطفی‌بن‌عبدالله، 1384، ترجمۀ تقویم التواریخ. از مترجمی ناشناخته؛ تصحیح: میرهاشم محدث، چاپ دوم، تهران: میراث مکتوب. - حاکم‌نیشابوری، ابوعبدالله محمد، 1375، تاریخ نیشابور. ترجمۀ محمدبن‌حسین خلیفه‌نیشابوری؛ به‌تصحیح: محمدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: آگه. - الحسینی‌القزوینی، یحیی‌بن‌عبدالطیف، 1314، لب التواریخ. تصحیح: سیدجلال‌الدین طهرانی، تهران: کلاله خاور. - حکیمیان، ابوالفتح، 1368، علویان طبرستان. چاپ دوم، تهران: الهام. - خواندمیر، غیاث‌الدین‌بن‌همام‌الدین، 1372، مآثر الملوک به ضمیمه خلاصه الاخبار و قانون همایونی. تصحیح: میرهاشم محدث، تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا. - خواندمیر، غیاث‌الدین‌بن‌همام‌الدین، 1380، حبیب السیر فی اخبار افراد بشر. جلد دوم، با مقدمۀ جلال‌الدین همایی؛ تصحیح: محمد دبیرسیاقی، چاپ چهارم، تهران: اساطیر. - الذهبی، شمس‌الدین محمد، 1413ق.، تاریخ اسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام. الجزء الثالث و العشرون، تصحیح: عمر عبدالسلام تدمری، بیروت: دارالکتاب العربی. - رایگانی، سیدابراهیم؛ و سعادت‌مهر، محمدامین، 1398، «پژوهشی بر سکه‌هایی شاخص از نصربن‌احمد سامانی (ضرب شده به سال 301ه.ق. در سمرقند)، با خوانشی نو از تاریخ سیاسی آن دوره». پژوهش‌های علوم تاریخی، شمارۀ 19، صص: 73-92. - رضایی‌باغ‌بیدی، حسن، 1393، سکه‌های ایران در دوره اسلامی: از آغاز تا برآمدن سلجوقیان. تهران: سمت. - رنفریو، کالین؛ و بان، پل، 1390، مفاهیم بنیادی در باستان‌شناسی. ترجمۀ اکبر پورفرج و سمیه عدیلی، تهران: سمیرا. - السمعانی، ابی‌سعد عبدالکریم، 1408ق.، الانساب. الجزء الثالث، تصحیح: عبدالله عمر البارودی، بیروت: دارالجنان. - الصفدی، صلاح‌الدین خلیل، 1420ق.، الوافی بالوفیات. الجزء السادس، تصحیح: احمد الارناووط و تزکی مصطفی، بیروت: دار احیا التراث العربی. - طبری، ابوجعفر محمد، 1369، تاریخ طبری (تاریخ الرسل و الملوک). ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، جلد پانزدهم، چاپ سوم، تهران: اساطیر. - العظیمی‌الحلبی، ابوعبدالله محمد، 1404ق.، تاریخ حلب. تصحیح: ابراهیم زعرور، دمشق: بی‌جا. - العیون و الحدائق فی اخبار الحقائق، 1391ق.، الجزء الرابع القسم الاول، تصحیح: عمر سعیدی، دمشق: المعهد الفرنسی بدمشق للدراسات العربیه. - غفاری، احمدبن‌محمد، 1343، تاریخ جهان آرا. تصحیح: حسن نراقی، تهران: کتابفروشی حافظ. - غفاری، احمدبن‌محمد، 1404ق.، تاریخ نگارستان. تصحیح: مرتضی مدرس‌گیلانی، تهران: کتابفروشی حافظ. - فصیح‌خوافی، احمدبن‌محمد، 1386، مجمل فصیحی. جلد دوم، تصحیح: سیدمحسن ناجی‌نصرآبادی، تهران: اساطیر. - قرطبی، عریب‌بن‌سعد، 1369، دنبالۀ تاریخ طبری. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، چاپ سوم، تهران: اساطیر. - القلقشندی، ابی‌العباس احمد، بی‌تا، مآثر الانافه فی معالم الخلافه. الجزء الاول، تصحیح: عبدالستار احمد فراج، بیروت: عام الکتب. - قهرمانی، ابوالفضل، 1349، «سکه، نشان قومیت و آزادگی (1)». هنر و مردم، شمارۀ 92، صص: 21-35. - کیان‌زادگان، سوسن؛ رجایی، سیدجلال؛ مسجدی‌خاک، پرستو؛ و سعادت‌مهر، محمدامین، 1398، «تجزیه‌ی عنصری سکه‌های پیروز ساسانی به روش پیکسی (PIXE)، مطالعۀ موردی: سکه‌های گنجینه‌ی پیروزگت کشف‌شده از روستای تیس چابهار». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شمارۀ 22، صص: 181-196. - گردیزی، ابوسعید عبدالحی، 1315، زین الاخبار (تاریخ گردیزی). تصحیح: محمد قزوینی، تهران: کتابخانه ادب. - مجدی‌الحسینی، مجدالدین محمد، 1342، زینت المجالس. تصحیح: احمد احمدی، تهران: کتابفروشی سنایی. - مجمل التواریخ و القصص، 1318، تصحیح: محمدتقی بهار؛ به‌کوشش: محمد رمضانی، تهران: کلاله خاور. - مستوفی‌قزوینی، حمدالله‌بن‌ابی‌بکر، 1339، تاریخ گزیده. تصحیح: عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر. - مستوفی‌قزوینی، حمدالله‌بن‌ابی‌بکر، 1387، ظفرنامه (قسم احکامیه). جلد چهارم، تصحیح: روح‌انگیز کراچی؛ زیر نظر: مهدی مدائنی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - مسکویه‌الرازی، ابوعلی احمد، 1377، تجارب الامم و تعاقب الهمم. الجزء الخامس، تصحیح: ابوالقاسم امامی، تهران: سروش. - معین‌الفقراء، احمدبن‌محمود، 1339، تاریخ ملازاده (مزارات بخارا). تصحیح: احمد گلچین‌معانی، تهران: کتابفروشی ابن‌سینا. - منهاج‌سراج‌جوزجانی، منهاج‌الدین عثمان، 1342، طبقات ناصری. جلد اول، تصحیح: عبدالحی حبیبی، چاپ دوم، کابل: انجمن تاریخ افغانستان. - موسوی‌حاجی، سیدرسول؛ شریفی، مصطفی؛ و شفیعی‌فر، فرزاد، 1391، «رویکردی باستان‌شناسانه به بازشناسی مفاهیم کاربردی و معنوی عناصر معماری دوران اسلامی ایران بر پایۀ دیوان اشعار حافظ شیرازی». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شمارۀ 3، صص: 45-60. - میرخواند، محمدبن‌خاوندشاه، 1380، روضة الصفا فی سیرة الانبیاء و الملوک و الخلفاء. جلد ششم، تصحیح: جمشید کیانفر، تهران: اساطیر. - ناطق‌بالحق، ابوطالب یحیی، 1387، الافادة فی تاریخ الائمة الساده. تصحیح: محمدکاظم رحمتی، تهران: میراث مکتوب. - النرشخی، ابوبکر محمد، 1317، تاریخ بخارا. ترجمۀ ابونصر احمدبن‌محمد القباوی؛ تلخیص: محمدبن‌زفر؛ تصحیح: محمدتقی مدرس‌رضوی، تهران: کتابفروشی سنایی. - النسفی، نجم‌الدین عمر، 1378، القند فی ذکر علماء سمرقند. تصحیح: یوسف الهادی، تهران: میراث مکتوب. - النویری، شهاب‌الدین احمد، 1424ق.، نهایۀ الارب فی فنون الادب. الجزء الخامس و العشرون، تصحیح: عبدالمجید ترحینی، بیروت: دارالکتب علمیه. - هدایت، رضاقلی‌خان، 1373، فهرس التواریخ. تصحیح: عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - هروی، جواد، 1380، تاریخ سامانیان: عصر طلایی ایران بعد از اسلام. تهران: امیرکبیر. - الهمذانی، ابوالحسن محمد، 1377ق.، تکملة تاریخ الطبری، تصحیح: البرت یوسف کنعان، بیروت: المطبعه الکاثولیکیه. - Album, S., 2011, Checklist of Islamic Coins. Third Edition, Santa Rosa, Stephen Album Rare Coins.
- Baldwin’s: Islamic Coins, 10 December 2013, Auction 25, London, A. H. Baldwin & Son Ltd.
- Fedorov, M., 2004, “Farghana under the Samanids (According to the Data of Numismatics)”. Iran, vol. 42, Pp: 119-129.
- Fedorov, M., 2008, “The Date of The Transition of Akhsikat to the Samanid Appanage Ruler Muhammad b. Asad”. Iran, Vol. 46, Pp: 361-364.
- Ibn Zafir al-Azdi, A., 1991, “Akhbar al-Duwal al-Islamiyya”. The Political History of the Samanid State, By W. L. Treadwell, (Ph. D. diss., University of Oxford), Pp: 333-352.
- Shams Eshragh, A., 2010, Silver Coinage of the Caliphs. Second Edition, London, Spink & Son LTD.
- Stephen Album Rare Coin, 18-19 January 2013, Auction 15, Santa Rosa, Stephen Album Rare Coins.
- Stephen Album Rare Coin, 19-21 September 2013, Auction 17, Santa Rosa, Stephen Album Rare Coins.
- Stephen Album Rare Coins, 16-18 January 2014, Auction 18, Santa Rosa, Stephen Album Rare Coins.
- Добровольский, И. Г., 1967, “Фельсы саманидов Асада ибн Ахмада”, Труды Государственного Эрмитажа, том ІХ (Нумизматика 3), Pp: 87-88.
- http://db.stevealbum.com/php/rarity.php
- https://www.davidmus.dk/en/collections/islamic/dynasties/samanids/geography. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 576 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 522 |
||