آمار
| تعداد نشریات | 22 |
| تعداد شماره‌ها | 485 |
| تعداد مقالات | 5,045 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,290,910 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,365 |
مقایسۀ تطبیقی معماری آتشکده و پایه آتشدانِ ساسانی مکشوفه از محوطۀ ویگل و هراسگان با سایر بناهای مذهبی ساسانی | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| دوره 10، شماره 27، اسفند 1399، صفحه 135-150 اصل مقاله (852.12 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nb.2020.22433.2199 | ||
| نویسندگان | ||
| محسن جاوری* 1؛ میلاد باغ شیخی2 | ||
| 1استادیار گروه باستان شناسی، دانشکدۀ معماری و هنر، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران . | ||
| 2دانشجوی دکتری باستان شناسی، گروه باستان شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| بناهای مذهبی از دوران باستان تاکنون نقش مهمی در تشکیل عناصر ساختار فضایی شهر و روستاها ایفا نموده‌اند. کاوش‌های باستان‌شناسی و شواهد موجود تاریخی نشان می‌دهند، اماکن مذهبی در دوره‌های تاریخی -به‌ویژه ساسانی- یکی از مراکز مردم برای انجام مراسمات مذهبی بوده‌اند؛ یکی از یافته‌های اخیر کاوش‌های باستان‌شناسی در استان اصفهان، بنای مذهبی موسوم به آتشکدۀ ویگل است که از کاوش‌های محسن جاوری در سال 1389 هجری شمسی در 10 کیلومتری جنوب‌شرقی شهرستان آران و بیدگل یافت شد. مصالح این بنا برخلاف سایر بناهای هم‌عصر خویش، چینه‌ای و پلانی چلیپایی‌شکل دارد. در بخش میانی آتشکدۀ ویگل پایۀ آتشدانی مرکب از دو سکوی مربع و ساقه ستونی گچی با شیارهایی قاشقی‌شکل از مصالح گچ و قلوه‌سنگ ساخته شده است. در این‌راستا، مقالۀ حاضر با هدف بازشناسی و مقایسۀ وجوه معماری آتشکدۀ ویگل با برخی از آتشکده‌های مناطق مختلف، مورد بحث و تحلیل قرار گرفته است؛ بنابراین پژوهش حاضر، براساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و براساس ماهیت و روش، تحقیقات تاریخی و تحلیلی است؛ اطلاعات مورد نیاز به دو روشِ مطالعات اسنادی و میدانی جمع‌آوری گردیده و در تلاشِ پاسخ به پرسش‌های پیشِ‌روست: 1. چگونه می‌توان بر پایۀ شواهد برجامانده از معماری این بنا، کاربری آن‌را به‌عنوان آتشکده اثبات نمود و این‌که براساس منابع تاریخی کدام گونه از آتش در این آتشکده در فروزش بوده است؟ 2. پلان معماری آتشکدۀ ویگل از چه الگویی پیروی نموده است؟ نتایج پژوهش نشان‌داد تحلیل و مقایسۀ سبک‌شناسی معماری آتشکدۀ ویگل با دیگر نمونه‌های هم‌زمان ساسانی نمایانگر شباهت‌های این اثر، نظیر معماری و یا پایه‌آتشدان در ساخت خود از الگویی مشابه نمونه‌های ساسانی بهره برده است و با وجود بقایای معماری همجوار ازجمله دالان طواف می‌توان کاربری آتشکده برای آن متصور شد؛ هم‌چنین باتوجه به مراتب آتش در این دوره، احتمالاً آتشی که در این مکان پرستش می‌شده از نوع آتش محلی (آدُران) بوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| دورۀ ساسانی؛ آران و بیدگل؛ آتشکدۀ ویگل؛ پایه آتشدان ویگل؛ پلان چلیپایی | ||
| مراجع | ||
|
- آموزگار، ژاله 1374، تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت. - بوریس، مری، 1384، زرتشتیان؛ باورها و آداب دینی آن‌ها. ترجمۀ عسگر بهرامی، تهران: ققنوس - بوریس، مری؛ و گرنز، فرانتز، 1375، تاریخ کیش زرتشت. ترجمۀ همایون صنعتی‌زاده، جلد سوم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - بزنوال، رولان، 1379، فن‌آوری تاق در خاور کهن. ترجمۀ محسن حبیبی، تهران: میراث‌فرهنگی کشور. - پورداوود، ابراهیم، 1386، فرهنگ ایران‌باستان. تهران: اساطیر. - تفضلی، احمد، 1365، مینوی خرد. تهران: توس. - توفیقیان، حسین، 1396، «پژوهشی در پایه‌آتشدان‌های ساسانی نویافته در سواحل خلیج‌فارس». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، دورۀ 7، شمارۀ 12، بهار، صص: 195-210. - جاوری، محسن، 1394، «آتشکدۀ محوطۀ ویگل و هراسگان». مجلۀ پژوهش‌نامه کاشان، شمارۀ ششم، صص: 97-78. - حیدری، احمد؛ ساروخانی، زهرا، 1395، سفال و باستان‌شناسی کاشان. جلد نخست: از دورۀ پارینه سنگی تا ورود اسلام، تهران: پازینه. - خسروزاده، علیرضا، 1393، بررسی تحولی زیستگاهای انسانی دشت فارسان از دوران پیش‌ازتاریخ تا دوران اسلامی. شهرکرد: دانشگاه شهرکرد،. - خسروی، شکوه، 1396، «شواهدی تازه از تدفین دورۀ ساسانی در آتشکده‌ی پلنگ‌گرد کرمانشاه»، باستان‌پژوه، به‌کوشش: مرتضی خانی‌پور و رضا ناصری، تهران: آریارمنا. - خوارزمی، ابوعبدالله، 1347، مفاتیح العلوم. ترجمۀ حسین خدیوجم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - رهبر، مهدی، 1389، «آتشکده بندیان درگز، یک بار دیگر». پژوهش‌های باستان‌شناسی مدرس، سال 2 و 3، شمارۀ 4، صص: 177-168. - رضائی‌نیا، عباسعلی، 1397، «ملاحضاتی دربارۀ ساختار معماری و کاربری چهارتاقی نیاسر». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شمارۀ 17، صص: 141-160. - طبری، محمد بن جریر، 1375، تاریخ طبری یا تاریخ الرسل و الملوک. جلد 2، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - عسگری‌چاوردی، علیرضا، 1389، «مدارکی از جنوب فارس در زمینه‌ی تکریم آتش در ایران‌باستان». مجلۀ باستان‌شناسی و تاریخ، سال 25، شمارۀ 1، صص: 39-27. - علی‌بیگی، سجاد، 1391، «آیا شئ گچی مکشوف از محوطه چم نمشت، نشانی از یک آتشکده دوره ساسانی دارد؟». پژوهش‌های باستان‌شناسی مدرس، سال 4، شمارۀ8، صص: 202-196. - کرمیان، حسن؛ و جاوری، محسن، 1388، «شهرهای ویگل و هراسگان در انتقال از عصر ساسانیان به دوران اسلامی با اتکاء به داده‌های باستان‌شناختی». مطالعات باستان‌شناسی، شمارۀ 2، صص: 83-63. - گدار، آندره، 1365، آثار ایران. ترجمۀ ابوالقاسم سرو مقدم، مشهد: آستان قدس. - گیمن، دوشن، 1375، دین ایران‌باستان. ترجمۀ رویا منجم، تهران: فکر روز. - لباف‌خانیکی، میثم، 1387، «سفال ساسانی شمال شرق ایران (طبقه‌بندی،مقایسه و تحلیل براساس ویژگی‌های شکلی)». مجلۀ علمی‌پژوهشی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دورۀ 59، صص: 177-143. - لباف‌خانیکی، میثم، 1393، «گزارش مقدماتی فصل اول کاوش در عرصه چهارطاقی بازه هور». اثر، شمارۀ 67، صص: 90-85. - محمدی‌فر، یعقوب؛ و امینی، فرهاد، 1394، باستان‌شناسی و هنر ساسانی. تهران: شاپیگان. - محمدی‌فر، یعقوب؛ و طهماسبی، الناز، 1393، «طبقه‌بندی سفال ساسانی دره سیمره، مطالعه موردی: قلعه سیرم‌شاه». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، دورۀ چهارم،شمارۀ 7، صص: 152-133. - محمدی‌فر، یعقوب؛ و مترجم، عباس، 1390، «جولیان: آتشکده نویافته ساسانی در آبدانان ایلام ». باغ‌نظر، شمارۀ 19، صص: 88-77. - محمدی‌فر، یعقوب؛ علیان، علمدار؛ و دینی، عادله، 1391، «گونه‌شناسی تحلیلی چهارطاقی‌های استان اصفهان». شهرهای ایرانی اسلامی، شمارۀ 8، صص: 96-85. - مرادی، یوسف، 1388، «چهارتاقی میل میلگه: آتشکده‌ای از دوره‌ی ساسانی». مطالعات باستان‌شناسی، شمارۀ 1، صص: 155-183. - مرادی‌غیاث‌آبادی، رضا، 1389، چهارتاقی‌های ایران. تهران: ایران‌شناسی. - مرتضائی، محمد، 1384، «گزارش مقدماتی گمانه‌زنی و ساماندهی محوطه تپه قبرستان شرقی روستای کاکا شهرستان گنبد کاووس». گزارش‌های باستان‌شناسی 4، صص: 198-187. - مشهدی‌نوش‌آبادی، محمد، 1396، «آران و بیدگل در منابع تاریخی»، پژوهش‌نامه کاشان، شمارۀ 11، صص: 55-32. - نصراله‌زاده، سیروس، 1385، کتیبه‌های پهلوی کازرون. تهران: کازرونیه - یوسف‌وند، یونس؛ میری، فرشاد، 1398، «کلک تمرخو؛ چهارتاقی نویافته از دورۀ ساسانی در غرب لرستان (طرحان)»، پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شمارۀ 21، صص: 131-150. - Bucharlat, R. & Lecomte, O., 1987, “Fouilles de Tureng Tape”. les Periodes Sassanides et Islamiques, Editions Recherche sur les civilization, Paris.
- Brunner, C. J., 1978, Sasanian stamp seals in the Metropolitan Museum of Art. New York, The Metropolitan Museum of Art.
- Gropp, G., 1969, “Die function des feuertemples der Zoroaster”. Aminf, No. 2, Pp: 166-173.
- Hardy, A., 1938, “Le monument de Neisar”. AMI, No.III, Pp: 163-166.
- Huff, D., 1974, Sasanian Char-Taqs in fars. Proceedings of the IIIRD Annual Symposium on Archaeological Research held in Iran. Tehran: Muzeh-e Iran-e Bastan, Tehran: Iranian Centre for Archaeological Research.
- Kaim, B., 2004, “Ancient Fire Temples In The Light Of The Discovery At Mele -Hairam”. In: Iranica Antiqua, Vol. XXXIX, Pp: 323-337.
- Keaal, E. J. & Margurite, J. K., 1981, “The qaleh-I Yazddigird Pottery”. A Statistical Approach Iran, No. 19, Pp: 33-80.
- Khosravi, Sh.; Alibaigi, S. & Rahbar, M., 2018, “The function of gypsum bases in sasanid fire temples: a different proposal”. In: Iranica Antiqua, Vol. LIII, Pp: 267-298
- Lecomte, O., 1987, La Ceramique sassanide, Fouilles de Tureng Tepe sous la direction Jean Deshayes. I: Les periods sassanides et islamiques. Paris.
- Miroschedji, P. D., 1980, “Un chahārṭāqdans la plaine de Darab”. Iran, No. 18, Pp: 157-60
- Rahbar, M., 2008, “The Discovery of a Sasanian Period Fire Temple at Bandian, Dargaz”. In: Current Research in Sasanian Archaeology, Art and History, Proceedings of A Conference Held at Durham University 2001, D. Kennet & P. Luft (eds.), Pp: 15-40
- Vandaee, M. & Jafari, M. J., 2012, “Siāh-Kal: A Newly Discovered ChaharTaq in Zarneh of the Ilam Province”. Sasanika Archaeology, No. 11, Pp:1-14.
- Vanden Berghe, L., 1984, “Le chahārṭāq de Qanāṭ-i Bāgh (Fārs) etl’inventaire des chahārṭāqs en Irān”. Iranica Antiqua, No. 29, Pp: 201-20.
- Vanden Berghe, L., 1961, “Récentesdécouvertes de monu ments sassanidesdans le Fārs”. Iranica Antiqua1, Pp: 163-198.
- Vanden Berghe, L., 1968, “Les ruines de Bihisht a Duzakh a Sultanabad”. Ant, No. VIII,Pp: 94-105.
- Vanden Berghe, L., 1977, “Les chahartaqs du Pusht-i Kuh”. Iranica Antiqua, No. 12, Pp: 175- 77.
- http: malekmuseum.org
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 938 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 999 |
||