
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,052 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,296,986 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,139,829 |
تحلیل و گونه شناسی آثار باستانی منطقۀ کُهگیلویه | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
دوره 10، شماره 27، اسفند 1399، صفحه 7-28 اصل مقاله (4.81 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2020.21491.2124 | ||
نویسنده | ||
احمد آزادی* | ||
استادیار پژوهشکدۀ باستان شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
در این مقاله آگاهیهایی کلی در مورد گونهشناسیِ انواع محوطههای باستانیِ منطقۀ کُهگیلویه ارائه شده که در نتیجۀ فصلهای دوم و سوم بررسیهای باستانشناختی این منطقه شناسایی شدهاند. این بررسیها در محدودهای بهوسعت حدود 3000 کیلومتر مربع، در بخشهای چِرام، قلعهرئیسی و مناطقی از دیشموک و لِنده انجام گردید و هدف اصلیِ آن، شناسایی آثار باستانی منطقه بود. در این مقاله با رویکرد توصیفی-تحلیلی، کوشششده به پرسشهایی مانند: ماهیت محوطهها باستانی منطقۀ کُهگیلویه، ویژگیهای مختلف این محوطهها و بسترهای شکلگیری آنها در چشمانداز زمینریختشناسی منطقه پاسخ داده شود. باتوجه به کوهستانی بودن منطقۀ بررسی، یکی از فرضیهها این بود که احتمالاً در جستجوی محوطههای دوران پیشازتاریخ با استقرارهای چند دورهای مواجه نباشیم و احتمالاً غارها، پناهگاههای صخرهای و محوطههای باز، مهمترین محوطهها این دوران خواهند بود. با توجه به سبک زندگی نیمهیکجانشینی در این منطقه تا چند دهۀ پیش، یکی دیگر از فرضیههای این بود که در کنار شناسایی محوطههای دیگر، با شمار قابلتوجهی از محوطههای با ماهیت نیمهکوچ نشینی مواجه باشیم. رویکرد بررسی بهصورت گسترده و تااندازهای فشرده و مبنای سرپرست برای بررسی، نقشههای توپوگرافی به مقیاس 25000/1 برای بهدست آوردن درکی کلی از وضعیت جغرافیایی منطقه بود. در پایان این بررسیها، در مجموع شمارِ 374 اثر از دورۀ پارینهسنگیِ میانه تا اواخر دورۀ قاجار و اوایل دورۀ پهلوی شناسایی و بررسی شد. بهطورکلی، میتوان انواع آثار شناساییشده را به 15 گروه بهاینترتیب دستهبندی نمود: محوطهها، تپهها، غارها، پناهگاههای صخرهای، بناهای عامالمنفعه، بَردگوریها، خانههای اَربابی دارای استحکامات، بناهای مذهبی، دژهای کوهستانی، گورستانها، راههای سنگفرش، کانالهای انتقال آب، سنگآبها، سنگنبشتهها و سنگرها. مهمترین آثار شناساییشده از دورۀ پیشازتاریخ، شامل: محوطههای باز، اشکفتها و پناهگاههای صخرهای است؛ ازجمله: محوطۀ کَمکِنَک، اشکفت سیاه، پناهگاههای صخرهای قافِلهبِه 1 تا 3 و پناهگاه صخرهای و اشکفت کَبگی که شواهدی از دورههای پارینهسنگی میانه، فراپارینهسنگی و احتمالاً آغاز نوسنگی را بهدست میدهند. آثار دوران تاریخی شامل برخی از محوطههای با معماری سنگی، بَردگوریها و گورستانها است. باتوجه به شیوۀ زندگیِ نیمهیکجانشینیِ امروزی مردمان منطقۀ کُهگیلویه، قابل پیشبینی بود که بیشتر محوطههای شناساییشده، از نوع کوچنشینی باشند. شمار زیادی از این محوطهها مربوط به دوران اسلامی است که به احتمال قوی، با رونق شهر قدیم دهدشت در سدههای میانهو متأخر اسلامی و نواحی اقماریِ پیرامون آن ارتباط دارد. | ||
کلیدواژهها | ||
کُهگیلویه؛ بررسی باستان شناسی؛ گونه شناسیِ آثار باستانی | ||
مراجع | ||
- آزادی، احمد، 1386، «بررسی باستانشناختی منطقۀ لیکَک بَهمَئی، کُهگیلویه»، نامۀ پژوهشگاه، شمارۀ 20 و 21، تهران، پژوهشگاه میراثفرهنگی، صص: 120 105. - آزادی، احمد، 1387، گزارش بررسیهای باستانشناختی منطقۀ کُهگیلویه، تهران، پژوهشکدۀ باستانشناسی، (منتشرنشده). - آزادی، احمد، 1388، گزارش فصل دوم بررسیهای باستانشناختی منطقۀ کُهگیلویه (آبان و آذر 1387)، تهران، پژوهشکدۀ باستانشناسی، (منتشرنشده). - آزادی، احمد، 1389، گزارش فصل سوم بررسیهای باستانشناختی منطقۀ کُهگیلویه (آبان و آذر 1388)، تهران، پژوهشکدۀ باستانشناسی، (منتشرنشده). - آزادی، احمد، 1392، «تپۀ بیبیزلیخایی؛ محوطهای نویافته از دورۀ نوسنگی بیسفال در منطقۀ کُهگیلویه، زاگرس جنوبی»، باستانشناسی ایران، شمارۀ 3: صص 31 19. - آزادی، احمد، 1393، «فصل چهارم بررسیهای باستانشناختی منطقۀ کُهگیلویه»، مقالههای کوتاه دوازدهمین گردهمآیی سالانۀ باستانشناسی ایران، تهران، صص: 31 29. - آزادی، احمد، 1394، «گزارش مقدماتی بررسیهای باستانشناختی خط لولۀ انتقال آب سد کوثر، کُهگیلویه»، گزارشهای چهاردهمین گردهمآیی سالانۀ باستانشناسی ایران، تهران، صص: 35 32. - آزادی، احمد و قزلباش، ابراهیم، 1390 «معرفی مکانهای نویافتۀ دورۀ نوسنگی در منطقۀ کُهگیلویه»، باستانشناسی و تاریخ، شمارۀ 48، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، صص: 3- 16. ـ ترومپلمن، لئو، 1372، «قبور و آئین تدفین در دوری ساسانی»، ترجمۀ مولود شادکام، باستا نشناسی و تاریخ، شمارۀ 15: 37-29. - حسینی فسایی، حاج میرزا حسن؛ 1376، فارسنامۀ ناصری، تهران، امیرکبیر. - حسینیمنشی، محمد میرک بن مسعود؛ 1385، ریاض الفردوس خانی، به کوشش ایرج افشار و فرشته صرافان، تهران، بنیاد موقوفات محمود افشار. - دوبُد، بارُن؛ 1371، سفرنامۀ لرستان و خوزستان، ترجمۀ محمد حسین آریا، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - رضوانی، حسن، روستایی، کوروش ،آزادی، احمد و قزلباش، ابراهیم؛ 1386، گزارش نهایی کاوشهای باستانشناختی گورستان لما، یاسوج، تهران، پژوهشکدۀ باستانشناسی. - سیدین بروجنی، سید رسول، 1391، « بردگوری دیناش 3»، اثر، شمارۀ 58، تهران، پژوهشگاه میراثفرهنگی، صص: 80- 91. - صفینژاد، جواد؛ 1368، عشایر مرکزی ایران، تهران، انتشارات امیرکبیر. - طاهری، عطا؛ 1388، کوچ؛ تجربه نیم قرن زندگی ایلی در کُهگیلویهوبویراحمد، تهران، انتشارات سخن. - قزلباش، ابراهیم و آزادی، احمد، 1389، «پژوهشی در هویتشناختی بنای امامزاده یحیی (ع) کُهگیلویه، روستای شیخ هابیل الهاشمی»، اثر، شمارۀ 50، تهران، پژوهشگاه میراثفرهنگی، صص: 56- 68. - کریمی، بهمن؛ 1329، راههای باستانی پایتختهای قدیمی غرب ایران. تهران، انجمن آثار و مفاخر ملی. - گاوبه، هاینس؛ 1359، ارجان و کُهگیلویه: از فتح اعراب تا پایان دورۀ صفوی. ترجمۀ سعید فرهودی، تحشیه، تصحیح و تنظیم فهارس: احمد اقتداری، تهران، انجمن آثار ملی. - مجیدی، نورمحمد؛ 1371، تاریخ و جغرافیای کُهگیلویهوبویراحمد، تهران، انتشارات علمی. - مقدسی، ابوعبدالله محمد ابن احمد؛ 1361، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه دکتر علینقی منزوی، تهران، شرکت مولفان و مترجمان ایران. - یغمایی، احسان، 1383، «سه گنبدان- سه آتشکده که برای همیشه به زیر آب رفت»، نامۀ پژوهشگاه میراثفرهنگی، شمارۀ 7، تهران، پژوهشگاه میراثفرهنگی، صص: 53 66. - Azadi, A., 2010, “Ethnoarchaeological Observation at Ahmad Abad in the South Centra Zagros Mountains”, The 2003 Excavations at Tol-e Bashi, Iran: Social Life in a Neolithic Village, (Pollack, S and others) eds. Mainz, Pp. 269-274.
- Harrison, J.V. 1936. “Kuhgalu: South- West Iran”, the Geographical Jurnal, Vol. 88, No. 1” PP. 20-36.
- Stein, S. A., 1940, Old Routes of Western Iran, London, MacMillan.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 683 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 783 |