آمار
| تعداد نشریات | 22 |
| تعداد شماره‌ها | 485 |
| تعداد مقالات | 5,045 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,290,936 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,378 |
خوانش حقوق عمومیِ «حاکمیت» در آموزههای نهجالبلاغه | ||
| فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه | ||
| دوره 8، شماره 31، آبان 1399، صفحه 87-108 اصل مقاله (666.57 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2020.20445.2382 | ||
| نویسنده | ||
| آیت مولایی* | ||
| استادیار، گروه حقوق، دانشگاه تبریز | ||
| چکیده | ||
| «حاکمیت» از مفاهیم بنیادی در حقوق عمومی بوده که بدون درک آن، نمیتوان درک صحیحی از دولتمدرن داشت. نوشتارِ حاضر این موضوع را در نهجالبلاغه به بحث گذاشته و به این سؤال پاسخ داده است: از دیدگاه حقوق عمومی، مفهوم حاکمیت در آموزههایِ نهجالبلاغه چیست؟ در پاسخ به این سؤال، با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، تلاش شده در آغاز، مستنداتی از نهجالبلاغه، پیرامونِ سؤال تحقیق ذکر شود. سپس پیامدهایِ حقوقِ عمومیِ موضوع، بررسی شود. حاصل تحقیق آن است که اولاً؛ در نهجالبلاغه، سهگونه برداشت از «حاکمیت» مطرح است. ثانیاً؛ گونۀ نخستِ حاکمیت که البته از جنس «خالقیت» است، مختص ذات اقدس حضرت باری‌تعالی است. ثالثاً؛ سطح دوم در آموزههای نهجالبلاغه، حاکمیت به آن معنایی که در دنیای مدرن مطرح است ذکر نشده بلکه عمدتاً این واژه با معانی فرمانروا، حاکم، سلطنت و زمامدار ذکر شده است. به این اعتبار، در دنیای قدیم، حاکمیت به‌مثابۀ تأسیس حقوقیِ خودآیین و مستقل مطرح نشده بلکه دربردارندۀ مفهومی از مفاهیم حوزۀ عمومی است که در خدمت سایر غایات درمیآید. در اثرِ چنین وابستگی، «حاکمیت» با «حکومت کردن» دچار مرزهای شکنندۀ معنایی و کارکردی میشود. رابعاً؛ سطح سومِ حاکمیت که از جنس «سیاسی» است؛ مختص مردم است و البته هیچ‌گونه حلقۀ رابطی بین مردم و خدا در نظر ندارد بلکه پیونددهندۀ این رابطه، برداشتِ درونی انسان‌ها است و این برداشت، نزدیک‌ترین معنا به مفهومِ مدرنِ حاکمیت است. خامساً؛ برداشت اخیر از حاکمیت، دربردارندۀ پیام‌های مهمی برای حقوق عمومی مدرن است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حاکمیت؛ نهجالبلاغه؛ حاکمیت خدا؛ حاکمیت مردم؛ حکمران | ||
| مراجع | ||
|
- قرآنکریم. - آقایی طوق، مسلم و هادویان، غلامحسین. (1394). حقوق عمومی در نهجالبلاغه. تهران: انتشارات خرسندی. - ابنخلدون، عبدالرحمن ابن محمّد. (1417). مقدمّه ابن خلدون. بیروت: دارالفکر. - اسکندری، محمدحسین. (1391). دین و حاکمیت. تهران: سمت. - ابنمنظور. (1405). لسان العرب. ج 2، قم: نشر الادبالحوزه. - ابنطاووس، علیبنموسی. (1412ق). کشف المحجة. تحقیق محمد حسّون. قم: مکتب الاعلام الاسلامی. - اخوان کاظمی، بهرام. (1379). «آرمانهای حکومت از دیدگاه امام علی(ع)»، حکومت اسلامی، شماره 17، قابل دسترس در: http://ensani.ir/fa/article/journal-number/14347/ آخرین بازدید: 10/3/1399
- ارسطا، محمدجواد. (1379). «اهتمام به آرای عمومی و دید مردم در نگاه علی(ع)». حکومت اسلامی، سال پنجم، شماره سوم، 110-128. - ابن قتیبه الدینوری، ابومحمد عبداله بن مسلم. (1388ق). الامامة و السیاسة. ج. 1. مصر: مکتبة الحلبی. - باباپور، محمدمهدی. (1393). حاکمیت و حکمرانی در نهجالبلاغه. تهران: مرکز بینالمللی ترجمه و نشر المصطفی (ع). - بهداروند، محمدمهدی. (1380). «جایگاه مردم در حکومت دینی». حکومت اسلامی، سال ششم. شماره 19، 200-213. - تیرنی، برایان. (1393). دین، قانون و پیدایش فکر مشروطه. ترجمه: حسین بادامچی و محمد راسخ، تهران: نشر نگاه معاصر. - دلشاد تهرانی، مصطفی. (1394). «در اندیشه امام علی (ع) به دست گرفتن حکومت با زور، ظلم است». مورخ 28/10/1394. آخرین بازدید: http://delshadtehrani.ir/1/13/2019 - روسو، ژانژاک. (1352). قرارداد اجتماعی، اصول حقوق سیاسی. ترجمه منوچهر کیا، تهران: انتشارات گنجینه. - سبحانی، نبی، رضوانیمفرد، احمد و نیازی، قدرتاله. (1396). «منع سؤاستفاده از حق حاکمیت در نهجالبلاغه»، فصلنامه پژوهشنامه نهجالبلاغه، دوره 5، شماره 18، 119-137. - فیضالاسلام، سید علیالنقی. (1377). ترجمه و شرح نهجالبلاغه. تهران: انتشارات فیضالاسلام. - طباطبایی، جواد. (1393). نظامهای نوآئین در اندیشۀ سیاسی. تهران: انتشارات مینوی خرد. - کریمی والا، محمدرضا. (1386). «نظریه حاکمیّت در دیدگاه اسلام»، معرفت، شماره 115، 27-38. - لاگلین، مارتین. (1388). مبانی حقوق عمومی. ترجمه محمد راسخ، تهران: نشر نی. - معین، محمد. (1371). فرهنگ فارسی، چاپ هشتم، جلد 1، تهران: انتشارات امیرکبیر. - محامد، علی. (1387). «سیمای حکومت دینی در نهجالبلاغه»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال چهار، شماره 13، 117-138. - مفتح، محمدهادی. (1390). «گستره دخالت حکومت و حق حاکمیت از منظر قرآن و نهجالبلاغه»، فصلنامه مطالعات تفسیری، سال دوم، شماره 5، 191-218. - محمودی، محمدباقر. (1385ق). نهجالسعادةفی مستدرک نهجالبلاغه. جلد 5. بیروت: موسسة التضامن الفکری. - مولائی، آیت. (1398). «نگرشی به شکلگیری حکومت حضرت علی (ع) از منظر حقوق عمومی»، فصلنامه پژوهشنامه نهجالبلاغه، سال هفتم، شماره 25، 1-21. - ورعی، سید جواد. (1383). «ماهیت حکومت اسلامی». فصلنامه حکومت اسلامی، سال نهم، شماره اول، 61-81. - -----------. (1387). «نقش مردم در مشروعیت حاکمیت». حکومت اسلامى، سال سیزدهم. شماره نهم، 141-168. - وینسنت، اندرو. (1376). نظریههای دولت. ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی. - Jouvenel, B. de. (1957). Sovereignty: an Inquiry into the Political Good, Translated by: J.F. Huntington, Cambridge: Cambridge University Press.
- Loyseau, Ch. (1614). Traicte des Seigneuries, Paris: Abel l’ Angelier.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 397 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 558 |
||