
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,891 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,357 |
دستوریشدگی «مر» و پیرااضافۀ «مر ... را» در زبان فارسی | ||
پژوهش های زبان شناسی تطبیقی | ||
مقاله 8، دوره 10، شماره 20، آبان 1399، صفحه 221-242 اصل مقاله (1.03 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/rjhll.2020.22727.2079 | ||
نویسنده | ||
مهدی پریزاده* | ||
دانشجوی دکترای زبانشناسی دانشگاه بوعلی سینا | ||
چکیده | ||
زبان موجودی زنده است و سعی می کند از امکانات خود به شکلی پویا بهره ببرد. از همین رو واژگان را عناصری ایستا نمی داند، بلکه ممکن است به هنگام نیاز آنها را برای اهداف خود تغییر دهد. «دستوری شدگی» یکی از این نوع ابزارهای زبان است. وقتی یک واژۀ آزاد، دستوری می شود، به این معناست که می تواند نقشی دستوری نیز داشته باشد. اگر این فرایند ادامه یابد جزء دستوری، دستوری تر می شود. در این مقاله به فرایند دستوری شدگی «مر» پرداخته می شود. از دورانی که «مر» واژهای آزاد بوده اطلاعات چندانی در دست نیست. برای انجام این پژوهش در پیکرهای شامل 70 عنوان کتاب در 127 مجلد که متعلق به بازۀ زمانی قرن چهارم تا چهاردهم هجری است، وجود «مر» و «مر ...را» بررسی گردید. بررسی این پیکره نشان می دهد این واژه، به ویژه در سه قرن چهارم و پنجم و ششم به دو صورت تکواژ «مر» و پیرااضافۀ «مر ... را» کاربرد داشته است. هر دو کاربرد نشانگر چندین نقش معنایی است و از آنجا که با تکواژ «را» پیوند دارند، این نقش های معنایی زیرمجموعهای از نقش های معنایی «را» نیز هستند. همۀ این نقش ها مورد بررسی قرار گرفته و بسامد آنها بهدست آمده است و سیر دستوری شدگی آن بررسی شده است. در پایان خواهیم دید حاصل این دستوری شدگی امروزه تنها در واژۀ «مرا» مشاهده می شود. | ||
کلیدواژهها | ||
دستوریشدگی؛ مر؛ پیرااضافه؛ مر ... را؛ را؛ مرا | ||
مراجع | ||
- ابن اسفندیار، محمدبن حسن (1366). تاریخ طبرستان. به تصحیح عباس اقبال آشتیانی. تهران: کلاله خاور. - ابن بلخی (1362). فارسنامه ابن بلخی. به تصحیح رینولد الین نیکلسون و گای لیسترانج. تهران: دنیای کتاب. - ابن مهلب (1389). مجمل التواریخ و القصص. به تصحیح محمدتقی بهار. تهران: اساطیر. - ابوالفتوح رازی، حسینبنعلی (1371). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. به تصحیح محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی. - ابونصر هروی، قاسمبن یوسف (1386). رساله طریق قسمت آب قلب. به تصحیح نجیب مایل هروی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - ارجانی، فرامرزبن خدادبن عبدالله الکاتب (1392). سمک عیار. به تصحیح محمد روشن. تهران: صدای معاصر. - استرآبادی، محمدمهدی بن محمد نصیر (1384). درّه نادره، تاریخ عصر نادرشاه. به اهتمام سیدجعفر شهیدی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - انصاری، عبداللهبنمحمد (1362). طبقات الصوفیه. مقابله و تصحیح محمدسرور مولایی. تهران: توس. - انصاری، عبداللهبنمحمد (1379). شرح منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری براساس شرح عبدالرزاق کاشانی. به تصحیح علی شیروانی. تهران: الزهرا (س). - انصاری، عبداللهبنمحمد (1382). مناجات نامه. مقابله و تصحیح محمد حماصیان. کرمان: خدمات فرهنگی کرمان. - بدلیسی، شرفالدین بن شمسالدین (1377). شرفنامه، تاریخ مفصل کردستان. به اهتمام ولادیمیر ولییامینوف زرنوف. تهران: اساطیر. - بلخی، عمروبن محمود (1344). مقامات حمیدی. به تصحیح سید علی اکبر ابرقویی. اصفهان: دانشکده ادبیات اصفهان. - بلعمی، بوعلی (1353). تاریخ بلعمی. به تصحیح محمدتقی بهار و محمد پروین گنابادی. تهران: زوار. - بهار، محمدتقی (1389). تاریخ سیستان. نویسندگان ناشناس. تهران: اساطیر. - بیهقی، علیبن زید (1361). تاریخ بیهق. به تصحیح احمد بهمنیار. تهران: فروغی. - ترکمان، اسکندربیک، مورخ، محمدیوسف (1317). ذیل تاریخ عالم آرای عباسی. به تصحیح سهیلی خوانساری. تهران: چاپخانه اسلامیه. - تهرانی (میرخانی)، مصطفی (1385). سفرنامه گوهر مقصود، خاطرات سیاسی و اجتماعی دوره استبداد صغیر. به کوشش زهرا میرخانی. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب. - جامی، عبدالرحمنبن احمد (1379). بهارستان و رسائل جامی. به تصحیح اعلاخان افصحزاد، محمدجان عمروف و ابوبکر ظهورالدین. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب. - حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله (1375). تاریخ نیشابور. ترجمه محمدبن حسین خلیفه نیشابوری. به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگه. - حکیم سمرقندی، ابوالقاسم اسحاق بن محمد بن اسماعیل بن ابراهیم بن زید (1393). ترجمه عبدالحی حبیبی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - خاقانی، بدیلبن علی (1384). منشات خاقانی. به تصحیح محمد روشن. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین (1380). تاریخ حبیب السیر. زیر نظر محمد دبیرسیاقی. تهران: خیام. - خیام، عمربنابراهیم (1392). نوروزنامه. به تصحیح مجتبی مینوی. تهران: اساطیر. - رازی، شمسالدین محمدبن قیس (1336). المعجم فی معاییر اشعار العجم. به تصحیح محمد قزوینی و محمدتقی مدرس رضوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - رضازاده ملک، رحیم (۱۳۸۳). «دیباچه شاهنامه ابومنصوری». نامه انجمن (۱۳). - روملو، حسن (1384). احسن التواریخ. به تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: اساطیر. - ستوده، منوچهر (1362). حدود العالم من المشرق الی المغرب. نویسنده ناشناس. تهران: کتابخانه طهوری. - سمرقندی، دولتشاه بن علاءالدوله (1382). تذکرۀالشعراء. به تصحیح ادوارد براون. تهران: اساطیر. - سمرقندی، کمالالدین عبدالرزاق (1372). مطلع سعدین و مجمع بحرین. به اهتمام عبدالحسین نوایی. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه). - سهروردی، یحییبن حبش (1372). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. به تصحیح هانری کربن، نجفقلی حبیبی و حسین نصر. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه). - سهروردی، یحییبن حبش (1388). روزی با جماعت صوفیان. به تصحیح حسین مفید. تهران: مولی. - سهروردی، یحییبن حبش (1388). فی حالۀ الطفولیه. به تصحیح حسین مفید. تهران: مولی. - سهروردی، یحییبن حبش (1388). لغت موران. به تصحیح حسین مفید. تهران: مولی. - سهروردی، یحییبن حبش (1393). فی حقیقۀالعشق یا مونش العشاق. به تصحیح حسین مفید. تهران: مولی. - سهروردی، یحییبن حبش (1394). آواز پر جبرئیل. به تصحیح حسین مفید. تهران: مولی. - سهروردی، یحییبن حبش (1396). رساله الطیر. به تصحیح بهمن صادقی مزده. تهران: مولی. - سهروردی، یحییبن حبش (1397). عقل سرخ. به تصحیح حسین مفید. تهران: مولی. - شیروانی، حاج میرزا زینالعابدین (1389). بستان السیاحه. به تصحیح منیژه محمودی. تهران: حقیقت. - طبری، محمدبنجریر (1356). ترجمه تفسیر طبری. به تصحیح حبیب یغمایی. تهران: توس. - طبری، محمدبنجریر (1362). تاریخ طبری. ترجمه ابوالقاسم پاینده. تهران: اساطیر. - طسوجی تبریزی، عبداللطیف ]مترجم[ (1387). هزار و یک شب. به تصحیح علی اصغر حکمت. تهران: دنیای کتاب. - عطار، محمدبنابراهیم (1395). تذکرۀالاولیا. به تصحیح محمد استعلامی. تهران: زوار. - عنصرالمعالی، کیکاوسبناسکندر (1383). قابوسنامه. به تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - غزالی طوسی، احمدبن محمد (2536). مکاتبات خواجه احمد غزالی با عین القضات همدانی. به تصحیح نصرالله پورجوادی. تهران: خانقاه نعمتاللهی. - غزالی، محمدبنمحمد (1383). کیمیای سعادت. به تصحیح حسین خدیوجم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - غزالی، محمدبنمحمد (1390). احیاءالعلوم. ترجمه مؤیدالدین محمد خوارزمی. به تصحیح حسین خدیو جم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - فسایی، حسن بن حسن (1382). فارسنامه ناصری. به تصحیح منصور رستگار فسایی. تهران: امیرکبیر. - فومنی، عبدالفتاح (1349). تاریخ گیلان. به تصحیح منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - قبادیانی مروزی، ناصرخسرو (1398). سفرنامه ناصرخسرو قبادیانی مروزی. به کوشش محمد دبیرسیاقی. تهران: زوار. - کاشفی حسینبن علی (1388). انوار سهیلی. به تصحیح محمد روشن. تهران: صدای معاصر. - کلاباذی، ابوبکر محمدبنابراهیم (1363). شرح التعرف لمذهب التصوف. به تصحیح محمد روشن. تهران: اساطیر. - گردیزی، عبدالحیبنضحاک (1363). زینالاخبار. به تصحیح عبدالحی حبیبی. تهران: دنیای کتاب. - مجدالملک، حاج میرزا محمدخان (1321). رساله مجدیه. به نصحیح سعید نفیسی. تهران: چاپخانه بانک ملی ایران. - مراغهای، زینالعابدین (1385). سیاحتنامه ابراهیم بیگ. به کوشش محمدعلی سپانلو. تهران: آگه. - مرعشی، ظهیرالدین بن نصیرالدین (1361). تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. به کوشش محمدحسین تسبیحی. تهران: مؤسسه مطبوعاتی شرق. - مستوفی قزوینی، حمدالله (1389). نزهةالقلوب. به تصحیح گای لیسترانج. تهران: اساطیر. - منوچهرخان حکیم (1384). اسکندرنامه. به کوشش علیرضا ذکاوتی قراگوزلو. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب. - مولوی، جلالالدین محمدبن محمد (1386). فیه ما فیه. به تصحیح بدیعالزمان فروزانفر. تهران: نگاه. - میهنی، محمدبنمنور (1386). اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابی سعید. به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگه. - نجم رازی، عبداللهبن محمد (1392). مرصاد العباد. به تصحیح محمدامین ریاحی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - نخجوانی، محمدبن هندوشاه (1395). دستور الکاتب فی تعیین المراتب. به تصحیح علی اکبر احمدی دارانی. تهران: میراث مکتوب، با همکاری دانشگاه اصفهان. - نخشبی، ضیاءالدین (1372). طوطینامه. به تصحیح فتحالله مجتبایی و غلامعلی آریا. تهران: انتشارات منوچهری. - نرشخی، محمدبنجعفر (1387). تاریخ بخارا. ترجمه ابونصر احمدبن محمدبن نصرالقبادی. به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: توس. - نظامالملک، حسنبنعلی (1394). سیاستنامه. به تصحیح عباس اقبال آشتیانی. تهران: اساطیر. - واصفی، محمودبن عبدالجلیل (1349). بدایع الوقایع. به تصحیح الکساندر بلدروف. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - وحید قزوینی، محمدطاهر (1329). عباسنامه، یا شرح زندگی 22 ساله شاه عباس ثانی. به تصحیح ابراهیم دهگان. اراک: کتابفروشی داودی. - وراوینی، سعدالدین (1376). مرزباننامه. به تصحیح محمد روشن. تهران: اساطیر. - هجویری، علیبنعثمان (1375). کشف المحجوب. به تصحیح والنتین آلکسی یویچ ژوکوفسکی. تهران: کتابخانه طهوری. - هروی، موفقالدینابومنصورعلی (1346). الابنیه عن حقایق الادویه. به کوشش حسین محبوبی اردکانی. به تصحیح احمد بهمنیار. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - هندوشاهبن سنجر (1357). تجارب السلف در تواریخ خلفا و وزرای ایشان. به تصحیح عباس اقبال آشتیانی. تهران: طهوری. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 831 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 451 |