آمار
| تعداد نشریات | 22 |
| تعداد شماره‌ها | 485 |
| تعداد مقالات | 5,045 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,291,059 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,422 |
چگونگی تلفّظ «کعبتین» در زبان و ادب فارسی | ||
| پژوهش های زبان شناسی تطبیقی | ||
| مقاله 5، دوره 2، شماره 3، اردیبهشت 1391، صفحه 87-106 اصل مقاله (414.9 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| نویسندگان | ||
| علی اصغر قهرمانی مقبل* ؛ سید ناصر جابری اردکانی | ||
| استادیار دانشگاه خلیج فارس بوشهر | ||
| چکیده | ||
| در این مقاله تلفظ و معنای صحیح واژۀ «کعبتین» بررسی شده است. در بخش نخست، تلفظ و معنای این کلمه در لغت‌نامه‌ها نقد شده، گفته شده است که فرهنگ‌ها معمولاً برای این کلمه تنها یک تلفظ و یک معنا قائل شده‌اند و آن را دو تاس نرد معنی و به صورت «ka‘batayn» ذکر کرده‌اند که برداشتی صحیح نبوده است و در اینجا شکل دقیق‌تر آن بیان شده است. در بخش دوم مقاله به بررسی واژۀ کعب، کعبین و کعبتین، در متون عربی پرداخته شده، چنین نتیجه‌گیری شده است که، واژه کعبتین به این شکل و معنا که در زبان فارسی رایج است در زبان عربی کاربرد نداشته است و در واقع کعبتین کلمه‌ای است برساختۀ شعرای فارسی زبان. در ادامه بر اساس شواهد شعری آمده است که تا قرن ششم این واژه به صورت «ka‘batin» و از آن به بعد تغییر کرده، غالباً «ka‘batayn» تلفظ شده است. دقت در تلفظ صحیح این کلمه از لحاظ عروضی اهمیت دارد و کمک می‌کند تا اشعار کلاسیک و موزون به شکلی صحیح و همان گونه که مد نظر شاعر بوده است قرائت شود و نهایتاً در لغت‌نامه‌ها و نیز در برخی مقالات، لغزش‌هایی در باب معنای واژۀ کعبتین صورت گرفته است که آن نیز به اختصار بررسی شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| کعب؛ کعبتین؛ نرد | ||
| مراجع | ||
|
ابن منظور، محمّد، (1995)، لسان العرب؛ اعتنی بتصحیحه محمّد عبدالوهاب ومحمد الصادق العبیدی، بیروت. أبو الفرج الأصفهانی، علی بن الحسین، (1415ق)، الأغانی؛ الطبعة الأولی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. ابوریحان بیرونی، (1316)، التفهیم، تصحیح جلال همایی، تهران: چاپخانۀ مجلس. أبو نواس، الحسن بن هانئ، (2001م)، دیوان، الطبعة الأولی، بیروت: دار صادر. اسعد گرگانی، فخرالدین، (1337)، ویس و رامین؛ تصحیح محمد جعفر محجوب، تهران: اندیشه. تفضلی، ابوالقاسم، (1386)، تخته نرد، تقدیر یا تدبیر، تهران: عطایی. تفضلی، احمد، (1386)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: سخن. الجاحظ، عمرو بن بحر، (1424)، الحیوان، الطبعة الثانیة، بیروت: دار الکتب العلمیّة. جامی، عبدالرحمن، (1341)، دیوان اشعار؛ تصحیح هاشم رضی، تهران: پیروز. خاقانی، افضل الدین بدیل، (1375)، دیوان اشعار، تصحیح جلال الدین کزازی، تهران: مرکز. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد، معیار الاشعار (نسخۀ خطّی)، بدون کاتب و تاریخ نسخ، کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 3987، 73 برگ، 17 سطر. دهلوی، امیر خسرو، (1387)، دیوان اشعار: تصحیح اقبال صلاح الدین و با اشراف محمد روشن، تهران: نگاه. دهخدا، علی اکبر، (1373)، لغتنامه، چاپ اوّل از دورۀ جدید، تهران : انتشارات دانشگاه تهران، جلد 11. راغب اصفهانی، (1420)، محاضرات الأدباء، الطبعة الأولی، بیروت: شرکة دار أرقم أبی أرقم. الزبیدی، محب الدین أبی الفیض سید محمد مرتضی الحسینی، (1306ق)، تاج العروس، المنشأة الأولی بجمالیة مصر. الزمخشری، جار الله أبو القاسم محمود، (1407)، الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ رتّبه وضبطه محمّد عبد السلام شاهین، الطبعة الثالثة، بیروت: دار الکتاب العربی، 4 أجزاء. سنایی، مجدود ابن آدم، (1390)، دیوان اشعار؛ به سعی پرویز بابایی، تهران: نگاه. سعدی، مصلح الدین، (1385)، کلیات؛ تصحیح محمد علی فروغی، تهران: هرمس، 1385. سیفى بخارایى و جامى، نورالدین عبد الرحمان، (1372)، عروض سیفى و قافیۀ جامى؛ تصحیح بلاخمان و اهتمام محمّد فشارکى، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. شمس قیس، شمس الدین محمّد قیس الرازى، المعجم فى معاییر اشعار العجم؛ تصحیح محمّد بن عبد الوهّاب قزوینى و تصحیح مجدّد مدرّس رضوى، (1360)، چاپ سوم، تهران: کتابفروشى زوّار. شمیسا، سیروس، (1386)، آشنایی با عروض و قافیه، چاپ دوم از ویرایش چهارم، تهران: نشر میترا. صادقی، علی‌اشرف، «دو تحوّل آوائی در زبان فارسی: حذف و اضافه شدن صامت «ن» بعد از مصوت‌های بلند»، مجلۀ زبانشناسی، ش 38، صفحات 1-9. طبرسی، فضل بن حسن، (1377 ش)، جوامع الجامع، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم. الطبری، أبو جعفر محمّد بن جریر، (1412)، جامع البیان فی تفسیر القرآن (تفسیر الطبری)، الطبعة الأولى، بیروت: دار المعرفة، 30 جزءاً. عطار نیشابوری، فریدالدین، (1339)، خسرو نامه، به تصحیح احمد سهیلی خوانساریف تهران: زوّار. فخرالدین الرازی، أبوعبدالله محمّد بن عمر، (1420)، مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، الطبعة الثالثة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی،32جزءاً. قاآنی، میرزا حبیب الله،(1336)، دیوان اشعار؛ به سعی محمد جعفر محجوب، تهران: امیر کبیر. محجوب، محمد جعفر، «کعبتین: سه شش، سه یک، دو شش، دو یک»، مجلۀ ایران‌شناسی، سال 7، صفحات 86-99. مسعود سعد، (1384)، دیوان اشعار؛ به اهتمام پرویز بابایی، تهران: نگاه. معین، محمّد، (1364)، فرهنگ فارسى، چاپ هفتم، تهران: مؤسّسۀ انتشارات امیرکبیر، ، دورۀ شش جلدى. المفضّل الضبّی، ابن محمّد،(1424ق)، أمثال العرب، الطبعة الأولی، بیروت: دار ومکتبة الهلال. مولوی، جلال الدین محمّد، مثنوی معنوی؛ تصحیح رینولد نیکلسون و به اهتمام نصرالله پورجوادی، (1373)، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیر کبیر، دورۀ چهار جلدی. نظامی عروضی، احمد بن عمر،(1375)، چهار مقاله؛ تصحیح محمّد قزوینی و تصحیح مجدّد محمّد معین، تهران: نشر جامی. ناتل خانلرى، پرویز،(1373)، وزن شعر فارسى، چاپ ششم، تهران: انتشارات توس، یاقوت حموی، شهاب الدین أبوعبدالله،(1995)، معجم البلدان، الطبعة الثانیة، بیروت: دار صادر، 7 أجزاء. Thiesen, Finn, (1982). A Manual of Classical Persian Prosody: with Chapters on Urdu, KaraKhanidic and Ottoman Prosody, Wiesbaden: Harrassowitz.
سایت‌های اینترنتی دانشنامه آزاد، ویکی پدیاFa.wikipedia.org ، ذیل تخته نرد. مورخ15/10/ 1390. نیک صالحی، .http://forum.niksalehi.com/showthread. بازی نرد و تاریخچۀ تخته نرد، مورخ15/ 10/ 1390. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 4,274 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,525 |
||