آمار
| تعداد نشریات | 22 |
| تعداد شماره‌ها | 485 |
| تعداد مقالات | 5,052 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,296,951 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,139,813 |
بررسی نقشِ وقف در توسعه و رشد فضاهای شهری در دوره‌ی قاجار (مطالعه‌ی موردی: بافت تاریخی شهر کرمانشاه) | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| مقاله 10، دوره 9، شماره 23، بهمن 1398، صفحه 169-188 اصل مقاله (969.07 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2019.17520.1836 | ||
| نویسندگان | ||
| محمدابراهیم زارعی* 1؛ یداله حیدری باباکمال2 | ||
| 1استاد گروه باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی‌سینا | ||
| 2استادیار گروه باستان‌شناسی، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز. | ||
| چکیده | ||
| نظام وقف، نه‌تنها موجد ساختِ بسیاری از فضاها و عناصر باارزش شهرها بوده است؛ بلکه پیوند نزدیک موقوفات با امور مذهبی، سبب ماندگاری فضاهای موقوفه‌ی شهری طی زمان شده است. پیوستگی وقف با اسلام باعث شده که توجه شایانی از سوی جامعه نسبت به آن به‌عمل آید؛ به‌طوری‌که در تاریخ دوره‌ی اسلامی مدارس علمیه، مساجد، تکایا، کاروانسراها، حمام‌ها و بازارچه‌های بسیاری دیده می‌شود که محصول وقف هستند. در شهر کرمانشاه گرایش به وقف در دوره‌ی قاجار بیشتر از دوره‌های قبل مورد توجه عمومی واقع می‌شود؛ به‌ویژه با روی کار آمدن «محمدعلی میرزای دولتشاه» و «عماد‌الدوله» از فرزندان و نوادگان فتحعلی‌شاه رونق بیشتری می‌یابد. با توجه به ضرورت گفته شده، این پژوهش درنظر دارد تا با استفاده از اسناد دستِ اول تاریخی، اعم از موقوفه‌ها و رقبات و آثار مکتوب پژوهشگرانی که در این رابطه پژوهش نموده‌اند، عناصر مهم معماری و شهرسازی کرمانشاه را در دوره‌ی قاجار تجزیه و تحلیل کند؛ از این‌رو مسئله‌ی اساسی پژوهش این‌ست که وقف به‌عنوان یک عامل مذهبی، چه نقشی در توسعه و رونق شهر کرمانشاه در دوره‌ی قاجار داشته است؟ فرض مورد نظر آن‌ست که با حمایت شاهزادگان قاجاری از نظام وقف و رونق اقتصادی ایجاد شده در این دوره، وقف بناهای متعدد به میزان قابل‌توجهی توسعه می‌یابد؛ چنان‌که بناهای مهم شهر از قبیل: مساجد، تکایا، دکان‌ها و کاروانسراها، حاصل وقف بوده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که بناهای موقوفه باعث محافظت و پایداری بناهای شهر کرمانشاه تا به امروز شده است. این بناها با واقع‌شدن در نقاط کلیدی شهر اعم از مرکز محلات (مساجد)، بازار و محدوده‌ی ارگ سلطنتی، توانسته‌اند نقش قابل‌توجهی در رونق و توسعه‌ی شهر در دوره‌ی قاجار داشته باشند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فضاهای شهری؛ شهر کرمانشاه؛ دوره‌ی قاجار؛ اسناد وقف؛ مالکیت اراضی | ||
| مراجع | ||
|
امامی، سید حسن، 1373، حقوق مدنی. تهران: کتابفروشی اسلامی، چاپ سیزدهم. - اهلرز، اکارت، 1374، «موقوفات دینی و شهر شرق اسلامی». ترجمه‌ی مصطفی مؤمنی و محمدحسین ضیاء‌توانا، فصلنامه‌ی وقف میراث جاویدان، انتشارات سازمان اوقاف و امور خیریه، شماره‌ی 10، صص: 32-58. - باقری، اشرف‌السادات، 1386، شهرهای قلمرو فرهنگ اسلامی. تهران: انتشارات امیرکبیر. - بلالی‌اسکویی، آزیتا؛ کی‌نژاد، محمدعلی؛ و نقره‌کار، عبدالمجید، 1389، »طرح فرضی ربع و شهرستان رشیدی«. صفه، شماره 50، صص: 51ـ76. 1389، «طرح فرضی ربع و شهرستان رشیدی». صفّه، شماره‌ی 50، صص: 51-76. - بلر، شیلا، 1387، «معماری و جامعه در دوره ایلخانیان». تحلیل وقف‌نامه ربع رشیدی، گلستان هنر، دوره‌ی 4، شماره13، صص: 48-73. - راوندی، مرتضی، 1356، تاریخ اجتماعی ایران، ج 4. تهران: امیرکبیر. - ریاحی‌سامانی، نادر، 1387، «تحول نهاد وقف»، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی وقف و تمدن اسلامی، ج 3. تهران: انتشارات اسوه، صص: 369-412. - زارعی، محمدابراهیم؛ و حیدری‌باباکمال، یداله، 1395، «اهمیت ارتباطی- تجاریِ راه عتبات عالیات در رونق شهر کرمانشاه در دوره‌ی قاجار با تکیه بر شواهد تاریخی و باستان‌شناسی موجود». نشریه تاریخ اسلام و ایران، دوره‌ی 26، شماره‌ی 32، شماره‌ی پیاپی 122، صص: 109-133. - شاه‌حسینی، پروانه، 1375، «وقف‌شناسی جغرافیایی شهر تهران؛ دوره‌های قاجار و پهلوی». فصلنامه‌ی تحقیقات جغرافیایی، سال 11، شماره‌ی 3، پیاپی 42، صص: 117-133. - شاه‌حسینی، پروانه، 1377، «ردیابی وقف در ساختار فرهنگی شهر تهران از دوره‌ی قاجاریه تا جمهوری اسلامی». فصلنامه‌ی تحقیقات جغرافیایی، شماره‌ی 48، صص: 120-110. - شهابی، محمدرضا، 1383، «مبانی و چهارچوب تأثیر وقف در شکل‌گیری فضاهای شهری». فصلنامه‌ی تحقیقات جغرافیایی، شماره‌ی 72، صص: 135-150. - شهبازی، سیاوش؛ و شهبازی، سروش، 1386، «تکیه معاون‌الملک، جلوه‌گاه هنر مذهبی و حماسی و چهره‌های تاریخی ایران». مجله‌ی کتاب ماه هنر، شماره‌ی 103 و 104، صص: 51-46. - صادقی‌گلدار، احمد، 1385، مقدمه‌ای بر فرهنگ وقف. تهران: انتشارات صائن. - طباطبائیان، عطیه‌سادات، 1389، «وضعیت اوقاف در دوره‌ی قاجار؛ با تکیه بر قوانین مجلس و شکایت واقفان اصفهانی». فصلنامه‌ی علمی-تخصصی سخن تاریخ، سال چهارم، شماره‌ی 11، صص: 154- 228. - کبیسی، محمدعبید، 1364، احکام الوقف. ترجمه‌ی احمد صادقی گلدار، تهران: انتشارات اداره‌ی کل حج و اوقاف امور خیریه. - کشاورز، اردشیر، 1376، کرمانشاه ما به دورنمای قدیم شهر. نشریه شهروند. - کشاورز، اردشیر، 1384، زندگان عرصه عشق: مجموعه اسناد وقفی اداره کل اوقاف و امور خیریه استان کرمانشاهان، شرح حال واقفان به انضمام تشریح تاریخ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی وقف استان، 3 جلد. کرمانشاه: طاق‌بستان. - لطیفی، میثم؛ صادقی، سید محمد مهدی؛ و حسینی، سید ابوالحسن، 1387، پرتوی از سیمای وقف در ایران اسلامی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول. - محمدی، محمود، 1379، «تحلیل نقش متقابل وقف و شهرسازی؛ برنامه‌ریزی فضایی - کالبدی راهبردی جدید در توسعه و بهره‌وری بهینه موقوفات». وقف میراث جاویدان، سال هشتم، شماره‌ی 30، صص: 94-105. - مؤمنی، مصطفی، 1365، «ردیابی فرهنگ وحی در ساختار شناسی فرهنگی، اقتصادی و کالبدی دوره آغازین شهر دولت‌آباد ملایر». فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال اول، شماره‌ی 2، صص: 11-59. - همدانی، رشیدالدین فضل‌الله، 1336، وقف‌نامه ربع رشیدی. به‌کوشش: مجتبی مینوی و ایرج افشار، تهران: انجمن آثار ملی.
- Blunt, W., 1966, Isfahan: Pearl Of Persia. Published by Elek.
- Clark, J. & Clark, B., 1969, Kermanshah: A Provicinal City in Iran, University of Durham DEDT, of Geography Research paper series 10. Durham.
-Pion, 2000, Environment and Planning. Published by Pion Ltd, London, England.
-Stevens, R., 1962, The Land of the Great Sophy. Published by Methuen, London, England. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 673 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,207 |
||