
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,934 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,374 |
ردپای گیلگمش و عشتار در فلاتمرکزی ایران؛ آیا نقوش نبرد انسان و جانوران بر ظروف سفالین پیشازتاریخ به داستانی اساطیری اشاره دارد؟ | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 4، دوره 9، شماره 23، بهمن 1398، صفحه 51-70 اصل مقاله (2.29 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2020.19351.1962 | ||
نویسندگان | ||
سجاد علی بیگی* 1؛ ماندانا صدفی2 | ||
1استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه رازی، کرمانشاه . | ||
2دانشجوی کارشناسی ارشد باستانشناسی دانشگاه رازی، کرمانشاه. | ||
چکیده | ||
در میان هزاران ظرف سفالی مکشوف از ایران، تنها بر سطح شمار محدودی از ظروف و قطعات سفالین متعلق به هزارهی چهارم تا دوم قبلازمیلاد، که از فلاتمرکزی و جنوبغربی ایران کشف شدهاند، نقوشی یافتشده که روایتگر موضوع خاص و بیانی نمادین هستند. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که نقوش نبرد انسان و جانوران بر ظروف سفالین پیشازتاریخ فلاتمرکزی به چه موضوعی اشاره دارد؟ نقوش این گونه ظروف بهحدی کمیابند که پیداست برخلاف ظروف مرسوم دورهی پیشازتاریخ که نقوش پُرتکرار و رایجی دارند، موضوعی را روایت میکنند که گویی هنرمند به اسطورهای اشاره دارد که بیش از همه با نبرد انسان و سگ با یک گربهسان بزرگ (پلنگ) در ارتباط است. در این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی تلاششده است که به کمک ظرف سفالین موجود در موزهی آبگینه و سفالینههای ایران، ظروف مکشوف از یانتپهی ازبکی و گورستان لما، علاوهبر بازسازی احتمالی صحنهی ترسیمشده بر قطعه سفالهای مکشوف از تپههای قبرستان و اریسمان، موضوع این نقوش مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد. نقوش سطح سفالها تصویری از نبردِ میانِ اربابِ حیوانات و پلنگی را نشان میدهد که از جنبهی مذهبی اهمیت دارد. با اینکه جزئیات داستان بر ما پوشیده است، اما با وجود نقوش پلنگهای بیسر یا با چهرههای محو، پیداست که نقوش، بازتابِ داستانی اساطیری هستند. اگر تحلیلهای ارائه شده در اینجا درست باشد، تصاویر نقششده بر ظروف هزارههای ششم و چهارم قبلازمیلاد ایران باید به داستان و روایتی از درگیری ارباب حیوانات (گیلگمش؟) و ایزدی با نمودِ جانورنمایِ پلنگ اشاره داشته باشد که بعدها و از دورهی سومر در هنر شرق باستان بهعنوان اینانا / عشتار شناخته میشود؛ این یافتههای همگون، نشان میدهد در نیمهی غربی فلاتمرکزی ایران از شمال گرفته تا جنوب، به اسطورهای باور داشتهاند که ردپایی از آن تا گورستان لما در جنوبغربی ایران قابل پیگیری است. | ||
کلیدواژهها | ||
فلاتمرکزی؛ اسطوره؛ ارباب حیوانات؛ گیلگمش؛ پلنگ؛ اینانا/ عشتار | ||
مراجع | ||
پارو، آندره، 1391، سومر و اکد. ترجمهی محمدرحیم صراف و منیژه ابکائیخاوری، تهران: سمت. - پولاک، سوزان، 1378، «سبک و اطلاع رسانی سفالینههای شوشان»، ترجمهی کامیار عبدی، مجلهی باستانشناسی و تاریخ، سال 13، شمارهی 2، سال 14، شمارهی 1، شمارهی پیاپی 27 و 26، صص: 46-25. - پیتمن، هالی، 1384، «مهر "جواهرساز" از شوش و هنر اَوان». ترجمهی شهرناز اعتمادی، مجلهی باستانشناسی و تاریخ، سال نوزدهم، شمارهی اول و دوم، شمارهی پیاپی 38 و 37، صص: 61-44. - رضوانی، حسن؛ روستایی، کوروش؛، آزادی، احمد؛ و علمداری، کوروش، ۱۳۸۵، گورستان باستانی لما. تهران: سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان کهگیلویه و بویر احمد. - رضوانی، حسن؛ روستایی، کوروش؛ آزادی، احمد؛ و علمداری، کوروش، 1386، «گزارش نهایی کاوشهای باستانشناختی گورستان لما، یاسوج- کهگیلویه و بویراحمد». پژوهشکده باستانشناسی، با همکاری ادارهی کل امور فرهنگی. - رفیعفر، جلالالدین؛ و ملک، مهران، 1392، «آیکونوگرافی نماد مار و پلنگ در آثار جیرفت (هزارهی سوم قبلازمیلاد)». پژوهشهای باستان-شناسی ایران، سال سوم، شمارهی 4، صص: 36-7. - علیزاده، عباس، 1383، منشاء نهادهای حکومتی در پیشازتاریخ فارس: تل باکون، کوچنشینی باستان و تشکیل حکومتهای اولیه. ترجمهی کوروش روستایی، فارس: بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد. - علیزاده، عباس، 1395، آثار برگزیده از طرح ساماندهی مخازن موزه ملی ایران. با همکاری: عبدالمجید ارفعی، امالبنین غفوری، فریدون بیگلری، جبرئیل نوکنده، حسین داودی و یوسف حسنزاده، تهران: موزه ملی ایران. - قائینی، فرزانه، 1383، موزه آبگینه و سفالینههای ایران. تهران: سازمان میراثفرهنگی کشور (پژوهشگاه). - مجیدزاده، یوسف، 1358، «کهنترین بیان تصویری بر سفالی از تپه قبرستان». کند و کاو، شمارهی سوم، صص: 61-64. - مجیدزاده، یوسف، 1380، تاریخ و تمدن بینالنهرین. جلد سوم، هنر و معماری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - مجیدزاده، یوسف، 1389، کاوشهای محوطهی باستانی ازبکی. جلد دوم: سفال، تهران: ادارهی کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان تهران. - مجیدزاده، یوسف، 1396، کاوشهای تپه قبرستان. ترجمهی موسسهی پیشینپژوه، بهکوشش: محمدرضا میری و اکرم غلامیخیبری، تهران: موازی- پیشین پژوه. - میرقادری، محمدامین؛ نیکنامی، کمالالدین؛ فیروزمندی شیرهجینی، بهمن؛ و رضایی باغبیدی، بهار، بیتا، «زاگرسمرکزی و میانرودان اکدی؛ پژوهشی پیرامون نقش عقاب بر روی سفالهای فرهنگ گودین III»، در: علیبیگی، سجاد، میری، محمدرضا و هالی پیتمن، سپهر مجد: باستانشناسی دنیای ایرانی و سرزمینهای پیرامون؛ جشننامهی دکتر یوسف مجیدزاده (زیر چاپ). - هول، فرانک، 1383، «نمادهای مذهب و تشکیلات اجتماعی در شوش». ترجمهی کامیار عبدی، باستانپژوهی، شمارهی 12، صص: 61-48.
- Amiet, P., 1979, “Iconographie archaïque de l'Iran. Quelques documents nouveaux”, Syria 56 (3-4): 333-352. - Boroffka, R., & Parzinger, H., 2011, “Sialk III pottery from Area B; Description, Classification, Typology”. In: Vatandoust, A. Parzinger, H., and B. Helwing, Early Maining and Metallography on The Western Central Iranian Plateau, The First Five Years of Work, Pp. 100-195, Archäologie in Iran Und Turan, Band 9, Deutsches Archäologisches Institut, Eurasien- Abteilung, Aussenstelle Teheran, Verlag Philipp Von Zabern, Mainz. - De Mequenem, R., 1934, “Fouilles de Suse 1929-1933”, In: de Mecquenem, M. R., & V. Scheil (eds.), Mémories de la Mission Archéologique de Perse, Mission en Susiane, Archéologie, Métrologie et Numismatique Susiennes, Tome XXV, Pp. 177-237, Paris: Librairie Ernest Leroux. - De Mequenem, R., 1943. “Fouilles de Suse 1933-1939”. In: De Mecquenem, R., Contenau, G., Fister R. P. & N. T. Belaiew, Mémoires de la Mission Archéologique en Iran: Mission de Susiane, Archéologie Susienne, Tome XXIX, Pp. 3-161, Presses Universitaires De France, Paris: Paul Geuthner. - Garfinkel, Y., 2000, “The Khazineh Painted Style of Western Iran”. Iran 38: pp. 57-70. - Haghighat, A., Vahdati Nasab, H., Hejebri Nobari, A., & Mousavi Kouhpar, S. M., 2012, “A Fabulous Narrative of a Semi-Anonymous Myth of Pre-Historic Era in the Iranian Plateau”. International Journal of Humanities 19 (3): 21-36. - Hansen, D. P. & Dales, G. F., 1962, “The Temple of Inanna, Queen of the Heaven at Nippur”. Archaeology 15: pp. 75-84. - Hole, F., & Wyllie, Ch., 2007, “The Oldest Depictions of Canines and a Possible Early Breed of Dog in Iran”. Paléorient 33/1: Pp. 175-185. - Ippolitoni Strika, F., 1983, “Prehistoric Roots: Continuity in the images and Rituals of the Great Goddes cult in the Near East”. Rivista Degli Studi Orientali 57: Pp. 1-41. - Ippolitoni-Strika, F., 1990, “A Bowl from Arpachiyah and the Tradition of Portable Shrines”. Mesopotamia 25: Pp. 147-174. - Madjidzadeh, Y., 1999, “The Oldest Narrative Pictorial Phrase on a Pottery Vessel from Tappeh Qabristan”. In Alizadeh, A., Majidzadeh, Y., and S. Malek Shahmirzadi (eds.), Iranian World, Essays on Iranian Art and Archaeology, Presented to Ezat O. Negahban, Pp. 80-84, Tehran: Iran University Press. - Madjidzadeh, Y., 2008, Excavations at Tepe Ghabristan, Iran. IsMEO, Rome. - Mellaart, J., 1967, Çatal Hüyük, Stadt aus der Steinzeit. Wheeler (ed.), Regensburg. - Meece, S., 2006, “A bird’s eye view - of a leopard’s spots. The Çatalhöyük ‘map’ and the development of cartographic representation in prehistory”, Anatolian Studies 56: Pp. 1-16. - Nys, N., & Bretschneider, J., 2008, “Research on the Iconography of the Leopard”. Ugarit Forschungen 39: Pp. 555–615. - Schmandt-Besserat, D., 2004, “Birth of Narrative Art, How Writing Led to Picture Painting”. Archaeology Odyssey 7 (5): Pp. 36-43 & 55. - Schmandt-Besserat, D., 2007, When Writing Met Art, from symbol to story. University of Texas Press. - Tobler, A. J., 1950, Excavations at Tepe Gawra. II, Philadelphia. - Vidale, M., Fazeli Nashli, H., & Desset, F., 2018, “The late prehistory of the northern Iranian Central plateau (c. 6000–3000 BC): growth and collapse of decentralised networks”. In: Meller, H., Gronenbron, D., & R. Risch (eds.), Uberschuss ohne Staat-Politische Formen inder Vorgeschichte Surplus without the State- Political Forms in Prehistory, 10. Mitteldeutscher Archaologentag vom 19. Bis 21. Oktober 2017 in Halle (saale), Pp. 103- 145, Tagungen des Landesmuseums für vorgeschichte Halle, Band 18. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,010 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,610 |