
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,946 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,385 |
بررسی راههای باستانی سردشت و تأسیسات وابسته به آن در دورهی اسلامی براساس متون و شواهد باستانشناسی | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 12، دوره 9، شماره 22، آذر 1398، صفحه 217-235 اصل مقاله (1.86 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2019.17403.1848 | ||
نویسندگان | ||
صلاح سلیمی* 1؛ عبیدالله سرخ آبی2 | ||
1دانشآموختهی کارشناسیارشد باستانشناسی دانشگاه تهران. | ||
2دانشآموختهی کارشناسیارشد باستانشناسی دانشگاه محققاردبیلی. | ||
چکیده | ||
استان آذربایجانغربی بهدلیل حلقهی ارتباط با بینالنهرین و آسیای صغیر، از جمله مناطق کلیدی و مهم در مطالعات باستانشناسی دورهی اسلامی ایران (خصوصاً در دورههای ایلخانی و صفوی) بهشمار میآید که کمتر مورد توجه باستانشناسان بوده است. در اینمیان شهرستان سردشت از نظر ژئوپولیتیکی و سوقالجیشی، همچون گذرگاهی بهحساب میآید که در مسیر شبکه راههای ارتباطی شمالغرب به عراق و سوریه قرار گرفته است. بر ایناساس پرسشهای اصلی عبارتنداز: 1- چه مدارک باستانشناختی در زمینهی راههای ارتباطی این منطقه وجود دارند؟ 2- جایگاه کاروانسراها و پلهای تاریخی سردشت در بازشناسی این راههای باستانی چیست؟ هدف اصلی این مقاله، بازشناسی راههای باستانی سردشت است که با استفاده از متون تاریخی و شواهد باستانشناسی انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش، از نوع توصیفیِ تاریخی-تحلیلی است؛ نگارندگان در بررسی راههای ارتباطی باستانی منطقهی مورد نظر، روش کار میدانی خود را براساس اصول ذیل تعریف کردهاند: 1. بررسی متون تاریخی و مطالعات کتابخانهای در ارتباط با موضوع مورد نظر، 2. شناسایی و بررسی پلها و کاروانسراهای منطقه بهعنوان عوامل مرتبط با راههای تجاری، 3. بررسی شواهد باستانشناختی جادههای قدیمی و محوطههای باستانی و تحلیل موقعیت آنها در ارتباط با مسیرهای پیشنهادی، 4. تهیهی نقشههای جغرافیایی با استفاده از GIS و تلفیق آن با شواهد باستانشناختی و تفسیر عکسهای ماهوارهای. شواهد باستانشناسی، شامل: پنج پل، دو کاروانسرا، بقایای راهها، تودهسنگهایی با کاربری احتمالی میل راهنما و تعداد زیادی محوطههای اسلامی و تاریخی است. براساس نتایج بهدست آمده، دو گذرگاه اصلی ارتباطی در سردشت وجود دارند که تا اواخر دورهی قاجار مورد استفاده بوده است. گذرگاه موسوم به «آلان» در جنوب شهرستان سردشت که در ضلع شمالغربی به گذرگاه کورتک وصل میشود، بهعنوان مسیر اصلی و گذرگاه موسوم به «قاسمَرَش» در غرب بهعنوان مسیر فرعی، ازجمله مسیرهای ارتباطی سردشت به شمال عراق بوده است. | ||
کلیدواژهها | ||
راههای باستانی؛ سردشت؛ دورهی اسلامی؛ متون تاریخی؛ رودخانهی زاب | ||
مراجع | ||
بیننده، علی، 1386، «بررسی باستانشناسی حوضهی رودخانهی زاب کوچک». پایاننامهی کارشناسیارشد رشتهی باستانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران. پازوکی، ناصر؛ و شادمهر، عبدالکریم، 1384، آثار ثبت شده ایران در فهرست آثار ملی. تهران: انتشارات سازمان میراثفرهنگی کشور. حکیمزاده، فریدون، 1383، سردشت در آیینه اسناد تاریخی. چاپ اول، منتشر شده بهوسیلهی مؤلف. - حکیمزاده، فریدون، 1389، ساوجبلاغ مکری. چاپ اول، مهاباد: مرکز نشر فرهنگی هیوا. - حیدری، رضا، 1386، «نتایج دومین فصل پژوهشهای باستانشناختی در محوطهی باستانی ربط سردشت آبان و دی 1385». مجموعه مقالات دومین گردهمایی سالانه باستانشناسی ایران، گزارشهای باستانشناسی 7، جلد اول، تهران: پژوهشکده باستانشناسی، صص: 230-201. - حیدری، رضا، 1391، «بررسی باستانشناسی زاب کوچک». چکیده مقالههای یازدهمین گردهمآیی سالانه باستانشناسی ایران، تهران: پژوهشگاه سازمان میراثفرهنگی و گردشگری. - حیدری، رضا؛ فلاحیان، یوسف؛ و سلیمی، صلاح، 1395، «فصل اول کاوش نجات بخشی تپه بالان سردشت». گزارشهای پانزدهمین گردهمایی سالانه باستانشناسی ایران، بهکوشش: حمیده چوبک، تهران: پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری، صص: 155-143. - خانمحمدی، بهروز؛ و صدرایی، علی، 1392، «بررسی و معرفی کاروانسرای ارومیه و مسیر جادهی ابریشم در آذربایجانغربی». مجله اثر، شمارهی 60، صص: 39-54. - خورشیدباشا، 2008، رحلة احلدود بنی الدولة العثمانیة و إیران. ترجمة و تقدیم: مصطفى زهران، مراجعة: الصفصایف أمحد القطورى، ط1، املرکز القومی للرتمجة، القاهرة. - دمورگان، ژاک، 1339، جغرافیای غرب ایران. ترجمهی کاظم ودیعی، جلد دوم، تبریز: چاپخانه شفق. - سلیمی، صلاح، 1394، «بررسی محوطههای اشکانی حاشیهی شرقی رودخانهی زاب کوچک شهرستان سردشت، نمونه موردی: تپه بالان». پایانامهی کارشناسیارشد باستانشناسی، دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی. - سلیمی، صلاح؛ و ابراهیمیپور، صلاحالدین، 1396، «کوخی کورتک، بنایی ناشناخته در مهاباد-سردشت، شمالغرب ایران». مجله اثر، شمارهی 78، صص: 88-75. - صداقتکیش، جمشید، 1390، اخبار کردستان به روایت روزنامههای دولت علیه ایران و وقایع اتفاقیه. تهران: انتشارات توکلی. - کارگر، بهمن، 1383، «قلایچی، زیرتو مرکز مانا 1381- 1378»، مجموع مقالات همایش بینالمللی باستانشناسی ایران حوزه شمالغرب ایران. تهران: انتشارات پژوهشکده باستانشناسی، صص: 246-229. - مایر، والتر، 1389، گزارش لشکرکشی سارگون به اورارتو در سال 714 ق.م. ترجمهی فرامرز نجد سمیعی، تهران: انتشارات گنجینه هنر. - مشکینیاصل، رضا، 1383، «بررسی وشناسایی پلهای آذربایجانغربی در دورهی صفویه و قاجار»، مجله اثر، شمارهی 36 و 37، صص: 291-303. - مینورسکی، ولادیمیر، 2007، پنجینه کانی کورد و چند وتاریکی کورد ناسی. ترجمهی نهجاتی عه بد وللا، سلیمانی: مه کته بی بیر و هوشیاری. - واقدی، محمد بن عمر، 1374، فتوح سوادالعراق (نخستین تاریخ فتوحات اسلامی در کردستان). ترجمه و تحشیهی عبدالعزیز واعظی سردشتی، مقدمه و تصحیح و تعلیقات: نادر کریمیان، چاپ اول، تهران: نشر م. واعظی. - والی، علیخان، 1395، آلبوم تصاویر تاریخی علیخان والی. بهکوشش: یوسف بیگ باباپور، مسعود غلامیه، تهران: منشور سمیر.
- Fraser, J. B., 1840, Travels in Koordistan, Mesopotamia. Vol I, London: Rihard Bentley, New Burlington Street. - Hubbard, G. E., 1917, Fram the Golf to Ararat, An Expedition through Mesopotamia and Kurdistan. New York, E. P. Dutton & company. - Kargar, B. & Ali, B., 2009, “A preliminary report of Excavation at Rabat tepe, Northwestern Iran”, Iranica Antiqua. Vol XLIV,113-129. - Kerporter, S. R., 1821, Travels in Georgia, Persia, Armenia, Ancient Babylonia. Vol.l, London: printed for Longman, Hurst, Rees, Orme, and Brown. - Kleiss, W., 1977, “ AlteWege in West-Iran”. AMI. Band 10: 137-151. - Kroll, S., 2005, “The Southern Urmia Basin in The Early Iron Age”.Iranica Antiqua. Vol. XL: 65-85. - Muscarella, O. W., 1977, “The Iron age Dinkha Tepe, Iran”. Metropolitan Museum Journal, 9: 35-76. - Muscarella. O. W., 1986, “The Location of Ulhu and Uise in Sargon’s Eighth Campaign. 714 B. C.”. Journal of Field Archaeology 13: 465-75. - Stein, A., 1940, Old Routes of Western Iran. London: Macmillan. - Wagner, M., 1856, Travels in Persia, Georgia and Koordistan, With Sketches of the Cossacks and the Caucasus. Vol: III, London: Hurst and Blackett, Pablishers. - Wigram, R. W. A. & Wigram, T. A., 1914, THE Cradle of Mankind, Life in Eastern Kurdistan. Landan:Adam and Charles Black. - Lanfranchi, G. B., 1995, “Assyrian Geography and Neo-Assyrian Letters. The Location of Ḫubuڑkia Again”: Liverani, M. (ed.), Neo-Assyrian Geography, 56:643, 127-137. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 661 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,726 |