
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,934 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,376 |
تجزیهی عنصری سکههای پیروز ساسانی بهروش پیکسی (PIXE)، مطالعهی موردی: سکههای گنجینهی پیروزگت کشفشده از روستای تیسِ چابهار | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 10، دوره 9، شماره 22، آذر 1398، صفحه 181-196 اصل مقاله (575.85 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2019.17155.1798 | ||
نویسندگان | ||
سوسن کیان زادگان* 1؛ سیدجلال رجائی2؛ پرستو مسجدی3؛ محمدامین سعادت مهر4 | ||
1دانشآموختهی کارشناسیارشد تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد. | ||
2استادیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد. | ||
3استادیار گروه باستانشناسی دانشگاه نیشابور. | ||
4دانشجوی دکتری باستانشناسی دانشگاه مازندران. | ||
چکیده | ||
دورهی حکومت پیروز ساسانی را باید یکی از پرتنشترین دورههای تاریخ دانست؛ خشکسالی، جنگهای پیدرپی و طولانی، تصرف ایران از دو جناح مختلف، و درنهایت خراجگذاری ایرانیان به هپتالیان را باید عوامل این تنشهای سیاسی-اقتصادی دانست. بهطورکلی سکههای پیروز ساسانی در چهار گونهی مختلف در چهار بازهی متفاوت زمانی از حکومت وی، در ضرابخانههای مختلف به ضرب رسیدهاند؛ بنابراین، تجزیهی عنصری فلزات این سکهها اطلاعات با ارزشی در مورد شرایط اقتصادی-سیاسی، نوع معادن و طریقهی آمادهسازی سکه را در اختیار قرار میدهد. در پژوهش حاضر، جهت تجزیهی عنصری این سکهها از روش آزمایش غیرمخرب پیکسی استفاده شده است. پرسشهای پژوهش عبارتنداز: حال قدرت اقتصادی ایران در چهار بازهی زمانی حکومت پیروز ساسانی با شاخصهی عیار سکهها چگونه است؟ با توجه به تجزیه عنصری این سکهها، میتوان نوع معادن، نحوهی استحصال فلز از سنگ معدن، و عیارکردن سکهها را مشخص نمود و شرحی از آن ارائه داد؟دادههای این مقاله را 41 سکهی غیرتکراری از 183 سکهی گنجینهی پیروزگت که در سال 1380 در تیسِ چابهار کشف شده را تشکیل میدهد. اما برخلاف این تصور که عیار سکهها بهعلت تنشهای سیاسی این دوره، باید پایین میآمد؛ چنین نشده و با آزمایش پیکسی ثابت گردید که عیار این سکهها بهطور میانگین همیشه بالاتر از 96 درصد بوده است. مقدار طلای موجود در این سکهها همواره بهطور میانگین 1 درصد بوده است و چون این مقدار میان 0.2 تا 1.5 درصد بوده، نشانگر استفاده از معادن سروسایت در آن دوره است که وجود سرب در برخی از سکهها نیز این نظر را تأیید میکند؛ فقط یک سکه (120,GOM) مقدار پایینی از طلا بهاندازهی 0.15 درصد داشته است که میتواند علتی بر استفاده از معادن گالنا در بازهی چهارم حکومت پیروز باشد. اما مقدار پایین مس، بهعلت آلیاژ نشدن در این سکهها و همچنین وجود مقدار سرب و تنوع عنصری، بهخصوص در دورهی دوم و سوم، میتواند نشانگر تعجیل در ضرب سکهها و عدم دقت کافی در استحصال نقره باشد. | ||
کلیدواژهها | ||
باستانسنجی؛ پیکسی؛ سکهشناسی؛ پیروز ساسانی؛ پیروزگت | ||
مراجع | ||
اسماعیلزادهکیوی، سینا، 1392، «مطالعهی اشیای مکشوف از بافت تاریخی اردبیل و محوطهی تاریخی مجموعهی شیخ صفیالدین اردبیلی با روش گسیل پرتو ایکس با تابش پروتون (PIXE)». پایاننامهی کارشناسیارشد، اردبیل: دانشکدهی علوم دانشگاه محققاردبیلی. - اینوسترانتسف، کریش، 1348. مطالعاتی دربارهی ساسانیان. تهران: بنگاه نشر و ترجمه ایران. - پاکزادیان، حسن، 1384، تاریخ و گاهشماری در سکههای ساسانی. تهران: مؤلف. - حکمتیزاده، فرحناز، 1394، «مطالعهی سکههای ساسانی موزهی زاهدان با تأکید بر سکههای مکشوف از تیس چابهار». پایاننامهی کارشناسیارشد، زاهدان: دانشکدهی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان (منتشر نشده). - دریایی، تورج، 2002، «اردشیر موبد موبدان: یک تصحیح در متن بندهشن». مجموعه مقالات ایرانشناسی، (بیجا)، صص: 145-147. - دریایی، تورج، 1392، شاهنشاهی ساسانی. ترجمهی مرتضی ثاقبفر، چاپ ششم، تهران: ققنوس. - کیانزادگان، سوسن، 1397، «تحلیل قدرت اقتصادی در دورهی پیروز ساسانی به کمک آزمایش PIXE: مطالعهی موردی سکههای مکشوف از پیروزگت (چابهار، بلوچستانِ ایران)». پایاننامهی کارشناسیارشد، مشهد: دانشکدهی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد (منتشر نشده). - لامعیرشتی، محمد، 1381، «نقش تحلیل عنصری در باستانسنجی: تجزیهی آزمایشگاه واندوگراف». در: مجموعه مقالات نخستین همایش باستانسنجی در ایران: نقش علومپایه در باستانشناسی. تهران: بیجا، صص: 75-92.
- Beck, L.; Bosonnet, S; Reveillon, S; Eliot, D.; & Pilon, F., 2004, “Silver Surface Enrichment of Silver–Copper Alloys: A Limitation for the Analysis of Ancient Silver Coins by Surface Techniques”. In: Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms, vol. 226(1-2): pp. 153-162. - Caley, E. R., 1950, “Notes on the Chemical Composition of Parthian Coins with Special Reference to the Drachms of Orodes I”. Ohio Journal of Science (Ohio Academy of Science), v. 50(3): pp. 107-120. - Caley, E. R., 1955, Chemical composition of Parthian coins (Numismatic notes and monographs). New York: American Numismatic Society. - Flament. C. & Marchetti, P., 2004, “Analysis of ancient silver coins”.In: Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms, vol. 226(1-2): pp. 179-184. - Frye, R. N., 2005, “The Sasanians” In: The Cambridge History of Iran, v. 3, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 461-480. - Gashen, A. A-M.; Dobeli, M.; & Markwitz, A., 2008, “Restriction on Fluorine Dept Profiling for Exposure Age Dating in Archaeological Bones”, In: Journal of Archaeological Science. vol. 35(3): pp. 535-552. - Guerra, M. F., 2004, “The Circulation of South American Precious Metals in Brazil at the End of the 17th Century”. Journal of Archaeological Science, v. 31(9): pp. 1225-1236. - Hughes, M. J. & Hall, J. A., 1979. “X-ray Fluorescence Analysis of Late Roman and Sassanian Silver Plate”. Journal of Archaeological Science, vol. 6(4): pp. 321-344. - Linke, R.; Schreiner, M.; & Demortier. G., 2004, “The Application of Photo, Electron and Proton Induced X-Ray Analysis for the Identification and Characterization of Medieval Silver Coins”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms,vol. 226(1): pp. 172-178. - Meyers, P., 2003, “Production, Distribution, and Control of Silver: Information Provided by Elemental Composition of Ancient Silver Objects”, In: Patterns and Process: a Festschrift in Honor of Dr. Edward V. Sayre. Suitland: Smithsonian Center for Materials Research and Education, pp. 271–288. - Mochiri, M. I., 1972, Etudes de numismatique iranienne sous les Sassanides. Tehran: Bank Melli. - Procopius, 1992, History of the Wars. tr H. B. Dewing, [L.et.n.]. - Sven, A. E. J. & Thomas, B. J., 1976, “Analytical Application of Particle Induced X-Ray Emission”. In: Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms, vol. 137(3): pp. 473-516. - Wright, W., 1968, The Chronicle of Joshua the Stylite. Amsterdam: Philo Press. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,536 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,657 |