
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,965 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,393 |
بازنگری در گاهنگاری دورهی مفرغ قدیم شرق زاگرسمرکزی مبتنیبر لایهنگاری تپه گریران الشتر1 | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 4، دوره 9، شماره 22، آذر 1398، صفحه 67-86 اصل مقاله (1.29 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2019.18562.1901 | ||
نویسندگان | ||
مهدی حیدری* 1؛ عباس مترجم2 | ||
1دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه بوعلیسینا. | ||
2دانشیار گروه باستانشناسی دانشگاه بوعلیسینا . | ||
چکیده | ||
عصر مفرغ، یکی از ادوار فرهنگی پیشازتاریخ ایران محسوب میگردد. در این رابطه، یکی از مناطق مهم فرهنگی ایران در عصر مفرغ، منطقهی زاگرسمرکزی است. باوجود کاوشها و بررسیهای باستانشناسی متعددی که در این منطقه انجام شده، گاهنگاری عصر مفرغ منطقهی زاگرسمرکزی همچنان دارای اشکالات عدیده است. این مشکل بهویژه در ناحیهی شرق زاگرسمرکزی و لرستان بیشتر بهچشم میخورد. در این ناحیه، گاهنگاری رایج در تپه گودین از حدود 5 دههی پیش تاکنون، مبنای گاهنگاری عصر مفرغ منطقه بوده است. کاوشگران، گاهنگاری تپه گودین را بهگونهای تنظیم نمودهاند که موجب شده خلأ فرهنگی در نیمهی اول هزارهی سوم قبلازمیلاد در بخشهای وسیعی از شرق زاگرسمرکزی شکل بگیرد. دورهی IV گودین همزمان با مفرغ قدیم درنظر گرفته شده که با فرهنگ یانیقی (کورا-ارس) معرفی شده است. با توجه به عدم مشاهدهی این دوره در نواحی گستردهای در زاگرسمرکزی، گاهنگاری این نواحی دچار مشکل گردیده است. نگارندگان در این پژوهش سعی نمودهاند با روش تاریخی-تحلیلی، و از طریق تحلیل و تطبیق یافتههای لایهنگاری تپه گریران الشتر، بخشی از پرسشهای مربوط به گاهنگاری شرق زاگرسمرکزی را پاسخ دهند؛ بنابراین، در این پژوهش سعی شده تا به پرسشهای ذیل پرداخته شود: گاهنگاری عصر مفرغ تپه گریران به چه صورتی است؟ و خلأ دورهی مفرغ قدیم در ناحیهی شرق زاگرس را چگونه میتوان از طریق گاهنگاری تپه گریران رفع نمود؟ در این راستا، دادههای سفالی سه گمانهی پلکانیW.260، W.275a و W.275b مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و 44 نمونه سفال مربوط به بافت مفرغ قدیم گونهشناسی شدهاند. مطالعات صورت گرفته نشانداد که در دورهی مفرغ قدیم انواعی از سفال مربوط به فازهای III:6 و III:5 و همچنین سفال دو رنگ رواج داشته است؛ بنابراین، در لرستان و شرق زاگرسمرکزی در نیمهی اول هزارهی سوم قبلازمیلاد انواعی از سفالهای منقوش رنگی رواج داشته است. | ||
کلیدواژهها | ||
گاهنگاری؛ مفرغ قدیم؛ تپه گریران؛ شرق زاگرسمرکزی؛ تپه گودین | ||
مراجع | ||
- ایزدپناه، حمید، 1376، تاریخ جغرافیایی و اجتماعی لرستان (مقدمهای بر آثار باستانی و تاریخی لرستان). جلد اول، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اشلامی. - باباپیری، جواد، 1384، «گزارش توصیفی نهایی لایهنگاری تپه پری (روستای پری)». بایگانی اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده). - بدیعی، ربیع، 1362، جغرافیای مفصل ایران. جلد اول، بیجا: نشر اقبال. - بلمکی، بهزاد، 1392، «نگاهی به تحولات فرهنگی دشت نهاوند و معرفی محوطههای شاخص آن در دوران مسسنگی». مجموعه مقالات همایش یکروزه نهاوند، نهاوند: اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری، صص: 110-91. - پازوکی، ناصر؛ و شادمهر، عبدالکریم، 1384، آثار ثبت شده ایران در فهرست آثار ملی. تهران: سازمان میراثفرهنگی و گردشگری کشور. - پرویز، احمد، 1385، «بررسی و شناسایی شهرستان بروجرد». اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان لرستان (منتشر نشده). - حیدری، مهدی؛ بیکمحمدی، خلیلالله؛ ولدبیگی، ثروت؛ و حسینینیا، سید مهدی، 1394، «نگرشی به رویکردهای گاهنگاری عصر مفرغ دشت الشتر مبتنیبر گونهشناسی سفالهای عصر مفرغ تپه گریران». مجله پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارهی 8، صص: 38-21. - خاکسار، علی، 1385، «گزارش نهایی کاوشهای لایهنگاری تپه باستانی گوراب (ملایر)»، بایگانی اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده). - خاکسار، علی؛ همتیازندریانی، اسماعیل؛ و نوروزی، آصف، 1393، «بررسی فرهنگ یانیق در زاگرسمرکزی براساس کاوش لایهنگاری در تپه گوراب ملایر». مجله پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارهی 7، دورهی چهارم، صص: 63-47. - داوودی، داوود، 1385، «بررسی، شناسایی و مستندسازی آثار باستانی شهرستان الشتر (دهستانهای فیروزآباد، یوسفوند و قلعه مظفری)». اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان لرستان (منتشر نشده). - داوودی، داوود، 1386، «بررسی، شناسایی و مستندسازی آثار باستانی شهرستان الشتر (دهستان دوآب)». اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان لرستان (منتشر نشده). - سجادی، علی، 1376، «بررسی و شناسایی آثار فرهنگی تاریخی شهرستان الشتر (فصل اول)». اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان لرستان (منتشر نشده). - سراقی، نعمتضالله، 1384، «گزارش فصل فصل دوم بررسی و شناسایی باستانشناسی شهرستان نهاوند». اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده). - سراقی، نعمتالله، 1389، «گزارش مقدماتی بررسی باستانشناختی شهرستان نهاوند». مجلهی فرهنگیان، شمارهی 37، بهار و تابستان، صص: 25-8. - سعیدیهرسینی، محمدرضا؛ و چایچیامیرخیز، احمد، 1384، «گزارش مقدماتی بررسی استقرارهای عصر مسوسنگ و مفرغ دشت نهاوند (حومه سرچشمه رودخانه گاماسیاب)»، بایگانی پژوهشکدهی باستانشناسی (منتشر نشده). - سیدسجادی، سیدمنصور؛ و سامانی، نورعلی، 1378، «گزارش یک فصل کاوش در تپه نورآباد لرستان». باستانشناسی و هنر ایران، 32 مقاله در بزرگداشت عزتالله نگهبان، بهکوشش: عباس علیزاده، یوسف مجیدزاده و صادق ملکشهمیرزادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، صص: 130-85. - شاخت، رابرت، 1382، «فرهنگهای تاریخی اولیه». در: باستانشناسی غرب ایران، گردآورنده: فرانک هول، ترجمهی زهرا باستی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، صص: 340-404. - فرجی، عبدالرضا، 1366، جغرافیای کامل ایران. جلد اول، تهران: نشر ایران. - کریمی، بهمن، 1329، راههای باستانی و پایتختهای قدیمی غرب ایران. تهران: چاپ تهران. - گاراژیان، عمران؛ عادلی، جلال؛ و پاپلییزدی، لیلا، 1384، «الگوی استقرار در دشت خاوه و منطقه میربگ زاگرسمرکزی، براساس بررسیهای باستانشناختی منطقه». مجلهی پیامباستانشناس، شمارهی 4، پاییز و زمستان، صص: 48-21. - مترجم، عباس؛ و الماسی، طیبه، 1392، «بررسی تغییرات فرهنگی دشت کنگاور از دوره مسوسنگ تا پایان عصر مفرغ، بر اساس مدلهای استقراری». مجلهی پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارهی 5، دورهی سوم، صص: 51-62. - مترجم، عباس؛ و محمدیفر، یعقوب، 1380، «بررسی و شناسایی و مستندنگاری باستانشناسی شهرستان کنگاور». بایگانی اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان کرمانشاه (منتشر نشده). - مترجم، عباس؛ و محمدیفر، یعقوب، 1381، «بررسی، شناسایی و مستندسازی آثار باستانی شهرستان هرسین». بایگانی اداره کل میراثفرهنگی، صنایعضدستی و گردشگری استان کرمانشاه (منتشر نشده). - محمدیفر، یعقوب، 1382، «گزارش بررسی و شناسایی باستانشناسی شهرستان صحنه». بایگانی اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان کرمانشاه (منتشر نشده). - محمدیفر، یعقوب؛ و مترجم، عباس، 1382الف، گزارش بررسی و شناسایی باستانشناسی شهرستان اسدآباد، بایگانی اداره کل میراثفرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده). - محمدیفر، یعقوب؛ و مترجم، عباس، 1382ب، «گزارش فصل اول بررسی و شناسایی شهرستان تویسرکان». بایگانی اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده). - واندنبرگ، لویی، 1379، باستانشناسی ایران باستان. ترجمهی عیسی بهنام، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - هنریکسون، رابرت، 1382، «گودین III و گاهنگاری غرب مرکز ایران در حدود 2600 تا 1400 ق.م.». در: باستانشناسی غرب ایران، گردآورنده: فرانک هول، ترجمهی زهرا بایستی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
- Algaze, G., 1993, The Uruk World System: The Dynamics of Expansion of Early Mesopotamian Civilization. Chicago: The University of Chicago Press. - Burney, C., 1964, “Eecavations at Yanik Tape Azerbaijan 1962 tird preliminary report”. IRAQ XXXVI, pp. 54-61. - Burney, C., 1983, Ecavations in Azerbaijan (North-Western Iran), Haftvan, Period VI. British archaeological reports international series. - Contenau, J. & Ghirshman, R., 1935, Fouilles du Tape Giyan pre de Nehavand 1931 – 1932. Librairie orientaliste paul geuthner, Pars. - Curvers, H. & Schwartz, G., 1990, “Excavations at Tell al-Raqai: A Small Rural Site of Early Urban Northern Mesopotamia. American journal of archaeology, No.94, P.P.3-23. - Gibson, M. G., 1981, Uch Tape, Tell Razuk, Tell Ahmed al-Mughir, Tell Ajamat. Chicago: The university of Chicago. - Goff Mead, C., 1969, “Excavations at Babajan Tape 1967, second preliminary report”. Iran, 7, P.P. 130-195. - Goff Mead, C., 1971, “Luristan before the Iron age”. Iran, Vol.9, P.P. 131-152. - Haerinck, E. & Overlaet, B., 2002, “The Chalcolithic and Bronze age in Pusht-i Kuh, Luristan (west – Iran): chronology and Mesopotamian contacts”. Akkadca, No. 123, pp. 163-81. - Haerinck, E., 2011, “Painte Pottery of the First Half of the Early Bronze Age (Late 4 – First Centuries of the 3 Millennium BC) in Luristan, W-Iran”.Iranica Antiqua, Vol. XLVI, P.P. 55-106. - Haerinck, E. & Overlaet, B., 2004, “The Chronology of the Pusht-I Kuh, Luristan: Results of the Belgian Archaeological Misson in Iran, essays presented to Peder Mortensen”. Aarhus, Pp. 118-136. - Haerinck, E. & Overlaet, B., 2006, Luristan excavation documents, Vol. VI, Bani Surmah an early Bronze age graveyard in Pusht-I Kuh, Luristan, Acta Iranica. - Henrickson, R. C., 1984, Godin Tape, Godin III and central western Iran 2600-1500 B.C., doctoral dissertation department of near eastern studies university of Toronto. - Henrickson, R. C., 1986. “A regional perspective on Godin III cultural development in center western Iran”. Iran, Vol.22, pp.1-57. - Henrickson, R. C., 1987a, “Godin III & The Cronology of central western Iran circa 2600-1400 B.C.”. In: The archaeology of western Iran.Edited by: F. Hole, Washington DC: Smith Sonian institution Press, pp. 205-227. - Henrickson, R. C., 1987b, “The Godin III Chronology for central western Iran 2600-1400 B.C.”. Iranica Antiqua, Vol.22, pp. 33-117. - Henrickson, R. C., 2011, “The Godin Period III Town”. In: On the high road the history of Godin Tape, Iran, Toronto, Ontario: Mazda Publishers. - Howell, R., 1979, “Survey of excavations in Iran: Survey of the Malayer plain David Stronach 1978”. Journal of the British institute of Persian Studies, Iran, Journal of Persian studies, Vol.17, P.P. 143-159. - Killick, R. 1986, The Eski Mosul Region, in Gamdat Nasr Period or Reginal Style 8, Ed by: Uwe Finkbeiner and Wolfgang Rollig, printed in Germany: Hamburg. - Levine, L. D., 1972, “Seh Gabi”. Iran 10: P.P. 179-80. - Levine, L. D., 1974, “Archeological investigations in the Mahidasht, western Iran”. Paleorient 2: P.P. 487-90. - McCown, D. E., 1942, The comparative stratigrphy of early Iran. Studies in ancient oriental civilization, No. 23, oriental institute, Chicago: univorcity of Chicago press. - Mesoon, R. B. & Cooper, L., 1999, “Grog, petrology, and early transcaucasians at Godin Tape”, British institute of Persian studes, pp.25-30. - Moon, J., 1986, The Lower Diyala and the Hanrin Basin: Ceramic Relations the Early Third Millenium, in Gamdat Nasr Period or Reginal Style 8, Ed by: Uwe Finkbeiner and Wolfgang Rollig, printed in Germany: Hamburg. - Oates, J., 1986, Tell Brak: The Uruk/Early Dynastic Sequence, in Gamdat Nasr Period or Reginal Style 8, Ed by: Uwe Finkbeiner and Wolfgang Rollig, printed in Germany: Hamburg. - Rothman, M., 2011, Migration and Resettlement: Godin Period IV, in on the high road the history of Godin Tape, Iran. Toronto, Ontario: Mazda Publishers. - Rothman, M. & Budler, V., 2011, Contact and Development in Godin Period VI, in on the high road the history of Godin Tape, Iran. Toronto, Ontario: Mazda Publishers. - Stein, D. L., 1984, “Khabur Ware and Nuzi Ware: Their Origin, Relationship and Significance”. Monographic journals of the Near East, Vol. 4, No.1, P.P. 1-65. - Wilson, K. 1986, Nipppur: The Definition of a Mesopotamian Gamdat Nasr Assmblage, in Gamdat Nasr Period or Reginal Style 8, Ed by: Uwe Finkbeiner and Wolfgang Rollig, printed in Germany: Hamburg. - Young, T. C., 1967. “Godin Tepe”. IRAN, Vol.5, pp. 139-140. - Young, T. C., 1969, Excavations at Godin Tepe: First progress report, occasional paper 17, Art and Archaeology. Toronto: ROM. - Young, T. C., 1975, “An archaeological survey of the Kangavar valley”. proceeding of the 3RD annual symposium on archaeological research in Iran 3, Pp. 23-30. - Young, T. C. & Levine, L., 1974. Excavation of the Godin project, second progress report occasional papers. No. 26, art and archaeology Toronto. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 593 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,276 |