
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,929 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,372 |
تحلیل خطبۀ 221 نهجالبلاغه بر مبنای مؤلفههای آشناییزدایی معنایی و ساختاری | ||
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه | ||
مقاله 2، دوره 7، شماره 26، شهریور 1398، صفحه 17-33 اصل مقاله (585.88 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nahj.2019.17197.2110 | ||
نویسندگان | ||
مریم اطهری نیا* 1؛ مصطفی کمالجو2؛ حسین یوسفی آملی3 | ||
1کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی | ||
2استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه مازندران | ||
3دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه مازندران | ||
چکیده | ||
آشناییزدایی که از دستاوردهای مکتب فرمالیسم روس است، شامل تمامی شگردها و فنونی است که نویسنده با بهرهگیری آگاهانه از آنها، کلام را از شیوۀ معمول خارج ساخته و مفاهیم موردنظرش را با زبانی ناآشنا ارائه میدهد تا با انحراف از زبان معیار و به تأخیر انداختن مخاطب در دریافت معنای متن، کلام خویش را برجسته نماید و سبب لذّت ادبی مخاطب شود. خطبۀ 221 نهجالبلاغه از جمله خطبههای مهم و تأثیرگذاری است که امیرمؤمنان با بهرهگیری از زبان ادبی و با تصرّف در ترکیب و ساختار جملات آن، دست به آشناییزدایی زده است. لذا تحلیل و بررسی خطبۀ مذکور بر این مبنا حائز اهمیت است و میتوانـد زوایای نهفتۀ هنری و بـرجـستگیهای آن را فرادید مخاطب قرار دهد. این نوشتار با روش توصیفی– تحلیلی و با الهام از مؤلفههای آشناییزدایی معنایی و ساختاری به واکاوی خطبۀ یادشده پرداخته است و به این نتایج دست یافت که امام(ع) در حوزۀ معنایی و در محور جانشینی با بهکارگیری استعاره و کنایه و در محور همنشینی با استفاده از مجاز و تشبیه و در حوزۀ ساختاری با استفاده از شگردهایی چون؛ تقدیموتأخیر، التفات و حذف، بافت روایی خطبه را فراتر از متون عادی قرار داده و مفاهیم موردنظرش را به زیباترین صورت ممکن به تصویر کشیده است. در واقع امام(ع) با گریز از مؤلفههای شناخته شدۀ معنایی و نحوی و با به تأخیر انداختن مفاهیم موجود در خطبه سبب آشناییزدایی و بهتبع آن برجستگی خطبه شده و توان القای مفاهیم را به اوج رسانده است. | ||
کلیدواژهها | ||
آشناییزدایی؛ برجستهسازی؛ معنا؛ ساختار؛ نهجالبلاغه | ||
مراجع | ||
- قرآن کریم. - نهجالبلاغه. - ابنابیالحدید، عبدالحمید. (1337). شرح نهجالبلاغه. چاپ اول. قم: کتابخانه عمومی آیة اللّه مرعشی نجفی. - ابنأثیر، ضیاءالدین. (1939). المثل السائر فی أدب الکاتب و الشاعر. تصحیح: احمد الحوفی و بدوی طبانه. قاهرة: دار نهضة مصر. - احمدی، بابک. (1380). ساختار و تاویل متن. چاپ نهم. تهران: نشر مرکز. - ..................... (1387). حقیقت و زیبایی. تهران: نشر مرکز. - بحرانی، کمالالدین میثمبنعلیبنمیثم. (1375). شرح نهجالبلاغه ابنمیثم؛ با ترجمه حبیباللّه روحانی. چاپ اوّل. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی. - التفتازانی، سعدالدین. (1391).مختصرالمعانی، چاپ دهم، قم: دارالفکر. - الجرجانی، عبدالقاهر. (2004).دلائل الاعجاز. تعلیق: السید محمد رشید رضا. بیروت: دارالمعرفة. - حسن، عباس. (1383). النحو الوافی. چاپ هفتم. تهران: انتشارات ناصرخسرو. - خضری، علی و محدثی نژاد، عباس. (1396)، «جلوههای برجستهسازی در نامۀ 45 نهجالبلاغه». فصلنامه پژوهشنامه نهجالبلاغه. شماره 20، 69-54. - رجبنژاد، محمد. (1393). «بررسی جایگاه گوش و چشم در قرآن و نهجالبلاغه». فصلنامه قرآن و طب، شماره 1، 10-35. - رحمانی، هما و رادمرد، عبداللّه. (1391). «بازنگری معنایی در التفات بلاغی و اقسام و کارکردهای آن». جستارهای ادبی. شماره 176، 143-168. - سجودی، فرزان. (1378). «درآمدی بر نشانهشناسی شعر». مجلۀ شعر. شماره 26، 20-29 - السکاکی، ابویعقوب یوسفبن محمدبنعلی. (1407). مفتاح العلوم. الطبعة الاولی. بیروت: دارالکتب العلمیة. - سلیمان، محمد. (2007). ظواهر اسلوبیة فی شعر محمد عدوان. الاردن: دارالیازوری. - شفیعیکدکنی، محمدرضا. (1368). موسیقیشعر. چاپ دوم. تهران: مؤسّسۀ انتشارات آگاه. - شهبازی، محمود و اصغر شهبازی. (1392). «کارکردهای زیباشناختی ایجاز حذف در قرآن کریم». کاوشی در پژوهشهای زبانشناختی قرآن کریم. شماره 1، 55-68. - شیری، علیاکبر. (1380). « نقش آشنایی زدایی در آفرینش زبان ادبی». آموزش زبان و ادب فارسی. شماره 59، 8-17 - صفوی، کورش. (1383). از زبانشناسی به ادبیات. چاپ دوّم. تهران: انتشارات سوره مهر - طاهری، علی. (1394). «آشناییزدایی و برجستهسازی کلام در خطبههای نهجالبلاغه با بهرهگیری از صنعت التفات». فصلنامه پژوهشنامه نهجالبلاغه. شماره 12، 23-1. - طبل، حسن. (1418). أسلوب الإلتفات فی البلاغة القرآنیة. القاهرة:دارالفکر العربی. - عبدالمطلب، محمد. (1994). البلاغة و الاسلوبیة. الطبعة الاولی. لبنان: الشرکة المصریة العالمیة. - العشماوی، محمدزکی. (1979). قضایا النقد الادبی بین القدیم و الحدیث. بیروت: دارالنهضه العربیة. - عکّاوی، اِنعام فوّال. (1417). المعجمالمفصّل فی علومالبلاغه. الطبعة الثانیه. بیروت- لبنان: دارالکتب العلمیه. - العلوی، یحیى بن حمزة. (1423). الطراز لأسرار البلاغة و علوم حقائق الاعجاز. تحقیق: د. عبدالحمید هنداوی. الطبعة الاولی. بیروت: المکتبة العنصریة. - فتوحیرودمعجنی، محمود. (1391).سبکشناسی نظریهها، رویکردها و روشها. چاپ اول. تهران: انتشارات سخن. - فضل، صلاح. (1998). علم الاسلوب مبادئُه و اجراءاتُه. الطبعة الاولی. القاهره: دار الشروق. - الکوّاز، محمدکریم. (1426). الاسلوب فیالاعجازالبلاغی للقران الکریم. الطبعة الاولی. مکتب الاعلام و النشر. - کوهن، جان. (1986). بنیة اللغة الشعریة. ترجمة محمد الولی و محمد العمری. الطبعة الاولی. دار توبقال للنشر. - مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. (1390). پیام امام امیرالمومنین(ع): شرح تازه و جامعی بر نهجالبلاغه. چاپ اوّل. قم: انتشارات امام علیبنابیطالب(ع). - ویس، احمدمحمد. (1416). الإنزیاح بین النظریات الأسلوبیة و النقد العربی القدیم. جامعة حلب. - ......................... . (2002).الانزیاح فی التراث النقدی و البلاغیّ. دمشق: اتحاد الکتاب العرب. - یاکوبسن، رومن. (1386). «مقاله قطبهای استعاری و مجازی در زبانپریشی از کتاب زبانشناسی و نقد ادبی». ترجمۀ مریم خوزان – حسین پاینده. چاپ سوم. تهران: نشر نی. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 719 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 568 |