
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,880 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,351 |
بررسی تاریخی و باستان شناختی قلعه کهنه ی کرمانشاه | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 12، دوره 9، شماره 21، شهریور 1398، صفحه 209-225 اصل مقاله (1.15 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2019.16429.1753 | ||
نویسندگان | ||
محمد ابراهیم زارعی1؛ مریم دهقان* 2 | ||
1استاد گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا. | ||
2دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا. | ||
چکیده | ||
شهر کرمانشاه یکی از مراکز جمعیتی غرب ایران است، این شهر در حاشیهی مرزهای طبیعی فلات ایران و بر روی یکی از بزرگترین دشتهای زاگرسمرکزی شکل گرفته و از دورهی پارینهسنگی تا به امروز مورد توجه جوامع انسانی بوده است. موقعیت جغرافیایی و قرارگیری در مرزهای طبیعی و سیاسی سبب اهمیت نظامی منطقه شده است. این موضوع از عصر صفوی و در پی چالشهای ایران و عثمانی، افزایش و با تثبیت مرزهای غربی، تا امروز ادامه یافته است. مدارک تاریخی نشان میدهد که در عصر افشاریه قلعهی وسیعی در این منطقه تأسیس و کرمانشاه به یکی از مراکز نظامی نادرشاه تبدیل شد. این قلعه که پس از شکلگیری شهر جدید در اواخر زندیه و توسعهی آن در عصر قاجار، با نام «قلعهکهنه» از آن یاد میشود، در دشت ساخته شده و از نقشهی موسوم به «ستارهای» در طراحی و ساخت آن استفاده شده است؛ این نقشه با نمونههای اروپایی قابل مقایسه است. قلعهکهنه در زمان تشکیل حکومت زندیه تخریب شده و پس از آن، درپی تغییرات بستر رودخانهی قرهسو و گسترش فضای شهری کاملاً از بین رفته است. مسألهی اصلی این نوشتار بررسی این اثر با تکیهبر مدارک و شواهد موجود است. این بررسی برای دستیابی به ویژگیهای معماری نظامی در دورهی افشاریه انجام شده و ضرورت آن با توجه به اطلاعات محدودی که از این دوره دراختیار داریم، مشخص میشود. بر این اساس پرسشهایی پیرامون علل ساخت قلعه از سوی نادرشاه؛ ساختار معماری بهویژه نقشهی آن و کارکرد تسلیحاتی و مسکونی قلعه مطرح میشود و فرضیاتی مبتنیبر کارکرد تسلیحاتی قلعه و تداوم ظهور عناصر معماری غربی از عصر صفوی بهبعد ارائه میگردد. این پژوهش به روش توصیفی-تاریخی تحلیلی انجام شده است و ضمن مطالعهی متون و مدارک عصر افشاریه و زندیه، تصاویر هوایی و دادههای حاصل از کشفیات اتفاقی را مورد بررسی قرار میدهد. | ||
کلیدواژهها | ||
قلعه کهنه؛ کرمانشاه؛ افشاریه؛ قلعه ی ستاره ای | ||
مراجع | ||
- آوری، پیتر، 1370، تاریخ معاصر ایران. ترجمهی محمد رفیعیمهرآبادی، تهران: عطایی. - ابناثیر، 1365، اخبار ایران از الکامل ابناثیر. ترجمهی محمدابراهیم باستانیپاریزی، تهران: دنیای کتاب. - ابنحوقل، 1366، سفرنامهی ابنحوقل (ایران در صورةالارض). ترجمه و توضیح: جعفر شعار، تهران: امیرکبیر. - ابنخردادبه، 1370، المسالک و الممالک. ترجمهی حسین قرهچانلو، تهران: مترجم. - ابنرسته، 1365، الاعلاق النفیسه. ترجمهی حسین قرهچانلو، تهران: امیرکبیر. - استرآبادی، میرزا مهدی، 1377، جهانگشای نادری. تصحیح: سید عبدا... انوار، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. - اشمیت، اریک فردریش، 1376، پرواز بر فراز شهرهای باستانی ایران. ترجمهی آرمان شیشهگر، تهران: اداره کل آموزش، انتشارات و تولیدات فرهنگی سازمان میراثفرهنگی کشور. - ادیببرومند، عبدالعلی، 1357، «معرفی یک نسخهی مصور، تاریخ جهانگشای نادری». هنر و مردم، شمارهی 188، صص: 45-40. - اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان، 1374، المآثر و الآثار. تصحیح: ایرج افشار، تهران: اساطیر. - بدلیسی، امیرشرفخان، 1364، شرفنامه، تصحی:ح محمد عباسی، تهران: مؤسسهی مطبوعاتی علمی. - برومندسرخابی، هدایت ا...، 1388، در جستجوی هویت شهری کرمانشاه. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری. - تبریزی، محمدباقر، 1257، رسالهی قورخانه. نسخهی خطی محفوظ در سازمان اسناد و کتابخانهی ملی جمهوری اسلامی ایران، شمارهی بازیابی 814121. - تهرانی، محمدشفیع، 1369، تاریخ نادرشاهی. به اهتمام: رضا شعبانی، تهران: مؤسسهی مطالعات و تحقیقات فرهنگی. - حسینی استرآبادی، سید حسن بن مرتضی، 1362، تاریخ سلطانی: از شیخ صفی تا شاه صفی. به کوشش: احسان اشراقی، تهران: انتشارات علمی. - خوافی، شهابالدین عبدا... (حافظ ابرو)، 1378، جغرافیای حافظ ابرو. تصحیح و تحقیق: صادق سجادی، تهران: مرکز نشر میراث مکتوب. - دهقان، مریم، 1391، «گزارش مطالعه و مستندسازی سرستونها و اشیاء موزهی سنگ محوطهی تاقبستان». اداره کل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان کرمانشاه (منتشر نشده). - ذکاء، یحیی، 1355، ارتش شاهنشاهی ایران از کوروش هخامنشی تا پهلوی. تهران: وزارت فرهنگ و هنر. - سازمان آب منطقهای غرب، 1382، «مطالعات مرحلهی دوم طرح ساماندهی رودخانهی قرهسو در محدودهی شهر کرمانشاه». گزارش مطالعات هیدرولوژی، جلد 2 (منتشر نشده). - سلطانی، محمدعلی، 1372، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان(ایلات و طوایف کرمانشاهان). با مقدمهی عبدالحسن نوایی، جلد 2، تهران: مؤلف. - شعبانی، رضا، 1369، تاریخ اجتماعی ایران در عصر افشاریه. تهران: مؤسسه انتشارات نوین. - کرزن، جورج ناتانیل، 1380، ایران و قضیهی ایران. ترجمهی غلامعلی وحید مازندرانی، جلد 1، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. - کندولهای، الماسخان، 1396، جنگنامهی نادر. تصحیح: مظهر ادوای، تهران: انتشارات ققنوس. - گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن الضحاک بن محمود، 1347، زین الاخبار. مقابله و تصحیح و تحشیه و تعلیق: عبدالحی حبیبی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. - گلستانه، ابوالحسن بن محمد امین، 2536، مجمل التواریخ. به سعی و اهتمام: مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - لکهارت، لارنس، 1343، انقراض صفویه و ایام استیلای افاغنه در ایران. ترجمهی مصطفی قلی عماد، تهران: بینا. - لوشای، هاینتس، 1385، «محوطههای باستانی همجوار بیستون». در: بیستون، کاوشها و تحقیقات سالهای 67-1963، بهکوشش: ولفرام کلایس و پتر کالمایر، ترجمهی فرامرز نجد سمیعی، تهران: سازمان میراثفرهنگی، معاونت فرهنگی و ارتباطات، اداره کل امور فرهنگی، صص: 409-403. - مرادی، یوسف، 1379، «تزئینات معماری دورهی ساسانی و اهمیت آن در تعیین کارکرد و تاریخ بناها». پایاننامهی کارشناسیارشد در رشتهی باستانشناسی، گروه باستانشناسی، دانشکدهی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران. - مروی، محمدکاظم، 1364، عالمآرای نادری. تصحیح: محمدامین ریاحی، جلدهای 1 و 3، تهران: کتابفروشی زوار. - مستوفیقزوینی، حمدا...، 1362، نزهةالقلوب. ترجمهی گای لسترنج، تهران: دنیای کتاب. - مقدسی، ابوعبدا... محمد بن احمد، 1361، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم. ترجمهی علینقی منزوی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران. - منجم، جلالالدین، 1366، تاریخ عباسی یا روزنامهی ملاجلال. بهکوشش: سیف ا... وحیدنیا، تهران: انتشارات وحید. - موسویاصفهانی(نامی)، محمدصادق، 1363، تاریخ گیتی گشا در تاریخ زندیه. تصحیح: سعید نفیسی، تهران: اقبال. - مهریار، محمد؛ فتح الهیف، شامیل؛ فخار تهرانی، فرهاد؛ و قدیری، بهرام، 1378، اسناد تصویری شهرهای ایران: دورهی قاجاریه. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، پژوهشگاه سازمان میراثفرهنگی کشور. - مهمید، محمدعلی، 1361، تاریخ دیپلماسی ایران. تهران: میترا. - نوایی، عبدالحسین، 1368، نادرشاه و بازماندگانش. تهران: زرین. - نوایی، عبدالحسین، 1360، اسناد مکاتبات سیاسی ایران از سال 1038 تا 1105هجری قمری. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - واله، محمدیوسف، 1372، خلد برین، ایران در روزگار صفویان. بهکوشش: میرهاشم محدث، تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار. - ویسی قلعهگلینه، فریبرز؛ و قنبری، آرش، 1392، «نقش کرمانشاهان در تحولات سیاسی و نظامی دورهی نادرشاه»، مجلهی تاریخنامهی خوارزمی، سال اول، شمارهی 2، صص: 128- 105. - یمانی، مجتبی؛ علایی طالقانی؛ محمود؛ و شهبازی، صبریه، 1390، «مورفوتکتونیک و تأثیر آن بر تغییرات بستر و الگوی رودخانهی قرهسو»، مجلهی جغرافیا و توسعهی ناحیهای، شماره 17، صص: 143- 125.
- Dikshit, R. D., 2000, Political Geography. New Delhi: Tata Mcgraw-Hill Publishing company Limited. - Gerson Da Cunha, J., 1993, Notes on the History and Antiquities of Chaul and Bassein. New Delhi: Asian Educational Services. - Guilmartin, J. F., 2003, Gunpowder and galleys: changing technology & Mediterranean warfare at sea in the 16th century. London: Convay Maritime Press. - Kleiss, W., 1980, “Europäische Befestigungarchitektur In Iran, Vol 16. Bis Zum 19. Jahrhundert”. AMI 13: 167-178. - Kleiss, W., 1982, “Eine Bastionsfestung Südlich Ahar In Ost-Aaerbaidjan”. AMI 15: 389-391. - Rasekh, K., 2000, Das Politische Denken Der Reformisten Im Iran 1811-1906: Eine Untersuchung Über Das Politische Denken Der Iranischen Intellektuellen. Annapolis: Naval Institute Press. - Talboys Wheeler, J., 1993, Madras in the Olden Time. New Delhi: Asian Educational Services. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,882 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,459 |