
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 490 |
تعداد مقالات | 5,109 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,393,862 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,205,176 |
نقش اسطورههای ایران و یونان در پیکرنگاری بخش قدامی ریتونهای اشکانی نسا (سنتور، ورزا - مرد، گریفون شیرسان) | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 6، دوره 9، شماره 21، شهریور 1398، صفحه 97-114 اصل مقاله (1.31 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2019.13538.1591 | ||
نویسندگان | ||
مصطفی رستمی* 1؛ سید رسول موسوی حاجی2؛ حنان افشار3 | ||
1استادیار گروه صنایع دستی دانشگاه مازندران | ||
2استاد گروه باستان شناسی دانشگاه مازندران. | ||
3دانش آموخته ی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، مؤسسه ی آموزش عالی مارلیک. | ||
چکیده | ||
پیکرههای ترکیبی، موجوداتی اساطیری هستند که در اسطورههای هر تمدن کهن، نمونهای از آنها دیده میشود. آنها ترکیبی از دو یا چند موجود واقعی در طبیعت هستند. نمونههایی از این پیکرهها، بهعنوان آرایههای بخش قدامی ریتونهایی از جنس عاج که در شهر باستانی نسا، نخستین پایتخت اشکانیان کاوش گردیدند، بهکار رفتهاند. سه گونه پیکرهی ترکیبی در بخش قدامی تعداد قابلتوجهی از ریتونها بهچشم میخورد. نخستین دسته گریفونهای شیرسان، موجوداتی ترکیبی از شیر و عقاب هستند که در هنر هخامنشی نمونههای بسیاری از آنها دیده میشود. دستهی دوم پیکرههای ورزا-مرد، موجودات نیمهانسان و نیمهگاو کوهاندار، و دستهی سوم سنتورها هستند، مخلوقات نیمهانسان-نیمهاسب و نامآشنای اسطورههای یونانی. هر سه دسته با ویژگیهای نوظهور پیکرنگارانه در میان نقشمایههای ایران باستان، ساغر ریتونهای نسا را نگاه داشتهاند. پژوهش حاضر به روش تاریخی-توصیفی و با رویکرد اسطورهشناسی تطبیقی انجام شده و در گردآوری دادهها از شیوهی کتابخانهای بهره برده است. این نوشتار میکوشد با مقایسهی تطبیقی اسطورههای ایرانی و یونانی مرتبط با پیکرکهای ریتونهای نسا و با بررسی مفاهیم و نمادهای مشترک میان آنها، به این پرسشها پاسخ دهد که کدام اسطورهها در شکلدهی به این پیکرکها تأثیرگذار بودهاند؟ و آنها چه مفاهیم مشترکی را بازنمود میکنند؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که نقشمایهی سنتور برگرفته از اسطورههای یونان، ورزا-مرد، تحتتأثیر اسطورههای هر دو سرزمین و گریفون شیرسان متأثر از نمونههای هخامنشی میباشد. مفاهیم مرتبط با این نقشمایهها، باروری، جاودانگی، پهلوانی و تمدنآفرینی هستند که همگی در عینحال با انگیزه کاربرد ریتونها نیز پیوند دارند. با درنظر گرفتن این پیکرکها بهعنوان پدیدههای فرهنگی دوران اشکانی و مطالعهی آنها، میتوان به یک پسزمینهی نزدیک به واقعیت از باورهای ایدئولوژیکی اشکانیان دستیافت که در نتیجهی التقاط فرهنگی از یکسو، و بازگشت به سنتهای ایرانی از سوی دیگر، وارد مرحلهی جدیدی میشدند. | ||
کلیدواژهها | ||
پیکره ی ترکیبی؛ ریتون؛ سنتور؛ گریفون شیرسان؛ ورزا-مرد | ||
مراجع | ||
- آموزگار، ژاله، 1391، تاریخ اساطیری ایران. تهران: انتشارات سمت. - الیاده، میرچا، 1389، رساله در تاریخ ادیان. ترجمهی جلال ستاری، تهران: انتشارات سروش. - اوریپید، 1392، کاهنههای باکوس. ترجمهی عاطفه طاهایی، تهران: نشر دات. - اوید، 1389، افسانههای دگردیسی. ترجمهی میرجلالالدین کزازی، تهران: انتشارات معین. - بهار، مهرداد، 1393، از اسطوره تا تاریخ. تهران: نشر چشمه. - پرادا، ایدت، 1383، هنر ایران باستان: تمدنهای پیش از اسلام. ترجمهی یوسف مجیدزاده، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - پیرنیا، حسن، 1392، ایران باستان از آغاز تا صدر اسلام. تهران: انتشارات دبیر. - تفضلی، احمد. ١٣٥٤، مینوی خرد. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. - دهخدا، علیاکبر، لغتنامه دهخدا. براساس حروف الفبا: حرف (ت)، نسخهی الکترونیکی (http://www.ghbook.ir). - ذوالفقاری، سارا؛ و فیروزمندیشیرهجینی، بهمن، 1394، «بررسی و معرفی پیکرکهای انسانی اشکانی موجود در موزه آثار باستانی «لایدن» هلند». پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارهی 8، صص: 78-67. - رضی، هاشم، 1390، آیین مغان: آموزهها و مراسم و باورهای بنیادی. تهران: انتشارات سخن. - ستاری، جلال، 1391، جهان اسطورهشناسی: اسطوره ایرانی. تهران: نشر مرکز. - عالیخانی، بابک، 1384، مهر در ایران و هند باستان. تهران: ققنوس. - کیا، خجسته، 1388، آفرین سیاوش. تهران: نشر مرکز. - کوپر، جی. سی، 1392، فرهنگ نمادهای آیینی. ترجمهی رقیه بهزادی، تهران: انتشارات علمی. - گریمال، پیر، 1391، فرهنگ اساطیر یونان و رُم. جلد اول، ترجمهی احمد بهمنش، تهران: انتشارات امیرکبیر. - مسون، میخائیل؛ و پوگاچنکوا، گالینا، ١٣٨٣، ریتونهای اشکانی نسا. جلد اول، ترجمهی شهرام حیدرآبادیان، تهران: نشر ماکان. - مسون، میخائیل و پوگاچنکوا، گالینا، ١٣٨٤، ریتون های اشکانی نسا. جلد دوم، ترجمهی شهرام حیدرآبادیان و رؤیا تاج بخش، تهران: انتشارات بازتاب اندیشه. - معین، محمد، 1324، «یک رسم باستانی: جرعه افشانی بر خاک». مجلهی یادگار، شمارهی ٨، صص: ٥٩-٥١. - مقدم، محمد، ١٣٨٨، جستار درباره مهر و ناهید. تهران: انتشارات هیرمند. - ملکزاده، ملکه، 1389، تاریخ سکه جلد یکم و دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - محمدینوسودی، صهیب؛ و تمری، نازنین، 1396، «دادههای تاریخی در سفالنوشتههای نسا». پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارهی 14، صص: 78-59. - وارنر، رکس، ١٣٨٩، دانشنامه اساطیر جهان. ترجمهی ابو القاسم اسماعیلپور، تهران: اسطوره. - ورمازرن، مارتین، 1390، آیین میترا. ترجمهی بزرگ نادرزاد، تهران: نشر چشمه. - هرودت؛ 1383، تاریخ هرودت. جلد سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - هینلز، جان راسل، ١٣٨٦، شناخت اساطیر ایران. ترجمهی ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: نشر چشمه.
- Invernizzi, A., 2004, “Thoughts On Parthian Nisa”, Parthica 6, 133-144. - Invernizzi, A., 2013, “A Note On The Nisa Rhytons”, Mnème 9: 87-100. - Lippolis, C., 2014, “Parthian Nisa Art and Architecture in the Homeland of the Arsacids”, Arts et civilisations de l’Orient hellénisé. Rencontres et échanges culturels d’Alexandre aux Sassanides. Hommage à Daniel Schlumberger, Paris, 223-230. - Manassero, N., 2006, “Recipienti da libagione con terminale zoomorfo nel Vicino Oriente, dall'Età del ferro all'epoca sasanide”, Ph.D. Thesis, Università degli Studi di Torino. - Manassero, N., 2007, “New Light On The Rhyta Of Old Nisa” Hephaistos: New Approaches to Classical Aarchaeology and related Fields, (Burkhard Fehr, Christoph Hoker and others). Camelion-University Of Hamburg Publication, Augsburg, 7 – 44. - Manassero, N., 2010, “La purezza nella libagione: proposte di interpretazione dei rhyta a protome animale tra la Grecia e il mondo iranico.” Un mazzo di fiori: Festschrift for Herbert Hoffmann, Siena, 240-261. - Pappalardo, E., 2010, Nisa Partica: I Rhyta Ellenistici. Firenze: Casa Editrice Le Lettere. - Pappalardo, E., 2013, “Ivory Rhytons from Old Nisa: Methodological Remarks”, Transactions of the State Hermitage Museum LXII (Sogdians, Their Precursor, Contemporaries and Heirs), LXII: 45-60. - Pilipko, V. N., 1994, “Excavations of Staraia Nisa”, Bulletin of the Asia Institute: The Archaeology and Art of Central Asia Studies From the Former Soviet Union (8): 101-116. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 849 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,369 |