
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,905 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,365 |
پیوندهای فرهنگی خراسان با جنوب شرق ایران و آسیای میانه غربی در دورهی مفرغ جدید مطالعهی موردی:ظرف نقرهای محوطهی شهرک فیروزه نیشابور | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 5، دوره 9، شماره 21، شهریور 1398، صفحه 79-96 اصل مقاله (924.2 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2019.14856.1662 | ||
نویسندگان | ||
حسن باصفا* 1؛ محمد صادق داوری2 | ||
1دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه نیشابور | ||
2کارشناسی ارشد باستان شناسی. | ||
چکیده | ||
روابط بین فرهنگی دورهی مفرغ، موضوعی است که با آنالیز و مطالعهی دستساختهها در رویکردی تطبیقی قابل درک است. حوزهی فرهنگی خراسان بهواسطهی قرارگیری در مسیر ارتباطی شرق به غرب، اهمیت ویژهای را داراست؛ هر چند که بهدلیل عدم مطالعات «منطقهی سفید باستانشناسی» نام گرفته است. در سالهای اخیر بهواسطه پژوهشهای جدید ابعاد کوچکی از اهمیت این حوزه آشکار شده به درک چرایی فرهنگ همجوار کمک قابلتوجهی نموده است. بین بومهای فرهنگی خراسان، نیشابور اهمیت ویژهای دارد؛ چرا که موقعیت مکانی آن نیز سبب گسترش ویژهی جوامع انسانی در دورهی مفرغ گشته است. در این راستا بنیان پژوهشی این نوشتار بر نمادشناسی، تفسیر و مطالعهی تطبیقی دستساختهی نقرهای است که از محوطهی شهرک فیروزهی دشت نیشابور در سال 1387 ش. بهدست آمده است. بررسی منشأ فرهنگی و شمایلنگاری نقوش موجود بر اثر مذکور، درک فرآیند تجمیع نقوش مربوط به نظامهای فرهنگی متعدد در یک منطقه و برروی یک اثر و ارزیابی جایگاه این نقوش از مهمترین پرسشهای پژوهش حاضر است. در پاسخی کلی به پرسشها میتوان گفت ک این اثر کالایی شأنزا است که شمایلنگاری آن نشان از برهمکنش خراسان با مهمترین کانونهای فرهنگی مجاور خود در دورهی مفرغ آسیای جنوبغربی ازجمله فرهنگ کرمان در جنوبشرق و بلخ-مرو در آسیای میانه دارد. در این پژوهش نیز تلاش میشود با رویکرد شمایلنگاری نقوش اثر مورد مطالعه، جایگاه هنری و اساطیری این نقوش ابتدا بیان و سپس منشأ این نقوش در فرهنگهای همجوار خراسان و دلیل تجمیع این نقوش بهصورت یک اثر ترکیبی برروی ظرف نقرهای محوطهی شهرک فیروزه مورد ارزیابی قرار گیرد. بهنظر میرسد برخی از نقوش مورد مطالعه، نماد مشترک فرهنگهای مذکور محسوب شده و به احتمال، طی یک فرآیند ایدئولوژیک فراگیر، در شمایلنگاری اثر شهرک فیروزهی نیشابور نقش شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
جاده ی خراسان بزرگ؛ محوطه ی شهرک فیروزه؛ دوره ی مفرغ؛ شمایل نگاری؛ نمادهای بین فرهنگی | ||
مراجع | ||
- بویس، مری، 1381، زرتشتیان؛ باورها و آداب دینی آنها. ترجمهی عسگر بهرامی، تهران: انتشارات ققنوس. - بیرونی، ابوریحان، 1377، آثارالباقیه. ترجمهی اکبر داناسرشت، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ سوم. - بزنوال، رولان، 1379، فنآوری تاق در خاور کهن. ترجمهی محسن حبیبی، تهران: انتشارات سازمان میراثفرهنگی کشور. - بیر، لئونل، 1385، سروستان مجموعه معماری ایران از بدو شکلگیری تا ظهر اسلام، ترجمهی امیرحسین کرباس فروش، تهران: نشر سبحان نور. - تاجبخش، رویا؛ و وندائی، میلاد، 1396، «بررسی و تحلیل باستانشناختی مجموعهی چهارتاقی گنبد، فراشبند». پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارهی 12، دورهی هفتم، صص: 211-226. - توفیقیان، حسین، 1396، «پژوهشی در پایه آتشدانهای ساسانی نویافته در سواحل خلیج فارس». پژوهشهای باستان شناسی ایران، شمارهی 12، دورهی هفتم، صص: 195-210. - دریایی، تورج، 1383، شاهنشاهی ساسانی. ترجمهی مرتضی ثاقبفر، تهران: انتشارات ققنوس. - رضوانی، حسن، 1384. «گزارش مقدماتی کاوش نجاتبخشی سد شیان کرمانشاه (شمارهی دو)». تهران: مرکز اسناد پژوهشکدهی باستانشناسی (منتشر نشده). - حسنپور، عطا، 1390، «فصل دوم کاوش باستانشناختی محوطهی باستانی قلعهگوری رماوند (حوضهی سد سیمره، بخش کوهنانی، شهرستان کوهدشت)». اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان لرستان (منتشر نشده). - حسنپور، عطا، 1391، «فصل دوم کاوش باستانشناختی محوطه باستانی قلعهگوری رماوند (حوزه سد سیمره، بخش کوهنانی، شهرستان کوهدشت)». اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان لرستان (منتشر نشده). - حسنپور، عطا، 1392. فصل دوم کاوش باستانشناختی محوطهی باستانی قلعهگوری رماوند (حوضهی سد سیمره، بخش کوهنانی، شهرستان کوهدشت).اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان لرستان (منتشر نشده). - رضوانی، حسن. 1384. «گزارش کاوش نجاتبخشی محوطهی باستانی سد شیان کرمانشاه». تهران: مرکز اسناد پژوهشکدهی باستانشناسی (منتشر نشده). - دوشنگیمن، ژاک، 1385، دین ایران باستان. ترجمهی رویا منجم، تهران: انتشارات علم. - معتمدی، نصرتاله، 1371، «مهرابه ویزنهار قلعهکهزاد». مجله میراثفرهنگی، سال سوم، شمارهی پنجم، صص: 16-8. - مرادی، یوسف، 1388. «چهارتاقی میل میلهگه؛ آتشکدهای از دورهی ساسانی». مجلهی مطالعات باستانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شمارهی نخست، سال اول، بهار و تابستان، صص: 185-155. - مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین، 1349، التنبیه و الاشراف. ترجمهی ابوالقاسم پاینده، تهران: ترجمه و نشر کتاب. - محمدیفر، یعقوب؛ و مترجم، عباس، 1390. «جولیان: آتشکده نویافته ساسانی در آبدانان ایلام». فصلنامه باغ نظر، شمارهی نوزدهم، سال هشتم، زمستان، صص: 88-77. - محمدیفر، یعقوب، 1390، «گزارش مقدماتی کاوش نجاتبخشی قلعهی سیرمشاه (حوضهی آبریز سد سیمره)». پژوهشگاه سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور، پژوهشکدهی باستانشناسی (منتشر نشده). - محمدیفر، یعقوب؛ و طهماسبی، الناز، 1393. «طبقهبندی سفال ساسانی درهی سیمره، مطالعهی موردی: قلعه سیرم شاه». مجلهی پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارهی 7، دورهی چهارم، پاییز و زمستان، صص: 152-133. - میترا، آزاد، 1384، «بررسی تحول بناهای مذهبی دورهی ساسانی به بناهای مذهبی قرون اولیهی اسلامی ایران». پایاننامهی کارشناسیارشد، رشته باستانشناسی دانشگاه تربیتمدرس (منتشر نشده). - وحدتی، علیاکبر، 1385. «گزارش فصل اول بررسی باستانشناسی در شهرستان پلدختر لرستان». بایگانی سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان لرستان (منتشر نشده). -نیاکان، لیلی، 1398، «بنای ساسانی روئه بر کرانههای سیمره». پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارهی 20، دورهی نهم، صص: 129-148. - هژبری، علی. 1394. «بررسی پیکرهی منسوب به قلعهی کهزاد ویزنیار». در: مجموعه مقالات ارج ورجاوند (یادنامه استاد دکتر پرویز ورجاوند)، بهکوشش: شاهین آریامنش، تهران: شرکت سهامی انتشار، صص: 331-303.
- Boucharlat, R., 1999, “Temples du feu Sassanides”. dossiers d Archaeologie, 243, pp. 70-68. - Boucharlat, R. & Lecomte, P., 1987, Foilles de Tureng Tepe, I, Les Periodes Sassanides et Islamiques. Paris, Recherche Surles Civilisation. - Contenau, G. & Ghirshman, R., 1935, Fouilles de Tepe Giyan, pres de Nehavand. Libraire Orientaliste Paul Geuthner, Paris. - Vanden Berghe, L., 1977, “Les chahar taqs du Pusht- I Kuh, Luristan”. Iranica Antiqua, XII, PP. 175-190, Planche, I-VI. - Keall, E. J. & Marquerite. J. K., 1981. “The Qaleh- I Yazdigird Pottery: A Statistical Approach”. Iran, XIX. PP. 33-80. - Reuter, O., 1938, “Sasanian Architecture”. In: Survey of Persian Art. Oxford. I. pp. 493-575. - Schlumberger, D., 1974, Sasanian Architecture. Memorialjean de foundakion, Part (215-225). - Huff, D., 1974, Sasanian Char- Taqs in fars. Proceedings of the IIIRD Annual Symposium on Archaeological Research held in Iran. Tehran: Muzeh-e Iran Bastan: Iranian centre for Archaeological Research. - Henrickson, E. F., 1988, “Chalcolithic Seals and Sealing from She Gabi, Central Western Iran”. Iranica Antiqua, Vol. XXIII. pp. 1-22. - Schippman, K., 1972, “The Development of the Iranian Fire Temple”. International Congerss of Iranian Art and Archaeology. Tehran (v.i. pp. 353-362). - Schippman, K., 1971, Die Iranichen Feuerheiligtumer, Walter de Gruyter. Berlin & New York. - Langsdorf, A. & Mc Cown, D., 1941, Tall-I Bakun A, Season of 1932.the University of Chicago Press. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 724 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,485 |