
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,930 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,372 |
گونه شناسی ساباط های بافت تاریخی نایین | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 12، دوره 8، شماره 19، اسفند 1397، صفحه 227-245 اصل مقاله (1001.84 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2019.16159.1738 | ||
نویسندگان | ||
میترا آزاد1؛ مهدی سلطانی محمدی* 2 | ||
1استادیار گروه معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی | ||
2دانش آموخته ی کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی، دانشگاه شهید بهشتی | ||
چکیده | ||
ساباط از عناصر معمارانهی فضاهای شهری ایران است که هنوز در گذرهای بسیاری از شهرهای تاریخی، مانند نایین یافت میشود. براساس بررسیهای صورت گرفته، تاکنون پژوهشی که به مطالعهی ساباطهای بافت تاریخی نایین و بهخصوص تحلیلهای گونهشناسانهی این عناصر ارزشمند پرداخته باشد، انجام نگرفته است؛ لذا پژوهش حاضر برای نخستینبار به شناخت و بررسی و گونهشناسی ساباطهای این شهر میپردازد. بدینمنظور ابتدا نظریههای موجود در گفتمان گونهشناسی بررسی و نظریهی معماریان که گونه را شِمایی چند بُعدی مرکب از اندامهای کالبدی و طرحوارههای عجین شده با اندامها میداند، مناسب تشخیص داده شد. بر این اساس پژوهش حاضر 15ساباط بافت تاریخی نایین را مطالعه نموده و سعی خواهد کرد گونهبندی مناسبی براساس این نظریه ارائه دهد. روش گردآوری اطلاعات کتابخانهای-میدانی بههمراه مصاحبههای عمیق و روش تحقیق، کیفی با رویکرد تحلیلی -توصیفی است. ساخت ساباط بر روی گذر به خلق فضا و کاربردی نمودن سطح بالای گذر میانجامد و این فضای ایجاد شده در تراز بالای گذر توسط ساباط، محدود به مالک دو بدنهی گذر و در نتیجه متعلّق به دو ملکی است که در دو سوی گذر واقع شدهاند. یافتههای گونهشناسانه حاکی از دو گونهی ساباط است؛ گونهی اول، با بیشترین درصد فراوانی، بدون فضاهای معماری و فقط پوشانندهی گذر، میباشد. ساباطهای گونهی دوم، گرچه همگی دارای اندامهای فضایی اتاق و یا ایوان بر روی گذر بهعنوان شِمای مشترک میباشند، ولی براساس چگونگی ترکیب این عناصر، جهتگیری ساباط و همچنین زندگی متفاوتی که در هر یک جاری بوده است به سه زیر گونهی ساباط اتاقدار با تعبیه بازشو در دو نما، ساباط با ترکیب اتاق و ایوان در یک نما و ساباط ایوندار در دو نما تقسیم میشوند. براساس نتایج مطالعات شفاهی در ارتباط با طرحوارهی نسبت خویشاوندی یا عدم نسبت خویشاوندی مالکان ساباطها، در گونهی اول مالکان خویشاوند دو طرف گذر، مربوط به یک خاندان بوده و با ساخت ساباطی، ورودی خانهها نیز در زیر ساباط تعبیه میگردد. در گونهی دوم مالکیتِ ساباط، با رضایت و توافق مالکان دو طرف گذر که با یکدیگر نسبت خویشاوندی نداشته به یکی از طرفین تعلق میگیرد. | ||
کلیدواژهها | ||
ساباط؛ گونه شناسی؛ اندام های کالبدی؛ طرح واره؛ گذر تاریخی؛ نایین | ||
مراجع | ||
- پیرنیا، محمدکریم، 1384، آشنایی با معماری اسلامی ایران. گردآورنده: غلامحسین معماریان، تهران: دانشگاه علموصنعت ایران. ـ پیرنیا، محمدکریم؛ و افسر، کرامتاله، 1352، راه و رباط. تهران: سازمان ملی حفاظت آثار باستانی. - توسلی، محمود، 1391، ساخت شهر و معماری در اقلیم گرم و خشک ایران. اصلاح چاپ نخست، تهران: تندیس نقرهای. - حقیقت نائینی، غلامرضا؛ و اشرفی، مهناز، 1375، «بررسی مفاهیم و ارزشهای معماری و شهرسازی در بافت قدیم نائین»، مجموعه مقالات کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، جلد 4، تهران: سازمان میراثفرهنگی کشور، چاپ اول، - سلطانزاده، حسین، 1391، فضاهای شهری در بافتهای تاریخی ایران. تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی. - سلطانزاده، حسین، 1390، نایین شهر هزارههای تاریخی، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی، چاپ دوم. - قبادیان، وحید.1373. بررسی اقلیمی ابنیه سنتی. تهران: انتشارات دانشگاهتهران. - فلاحت، محمد صادق؛ و شهیدی، صمد، 1394، «نقش مفهوم توده-فضا در تبیین مکان معماری». مجلهی باغ نظر، شمارهی 35، صص: 38-27. - مسعودینژاد، مصطفی؛ طاهباز، منصوره؛ و مفیدیشمیرانی، سید مجید، 1396، «تعامل هوشمندانهی معماری و طراحی شهری بهمنظور بهبود رفتار حرارتی (نمونهی موردی: ساباطهای محلهی قلعه دزفول)». نخستین کنفرانس ملی به سوی شهرسازی و معماری دانش بنیان، تهران. -محوی، نیلوفر؛ مفیدیشمیرانی، سید مجید؛ و اسلامی، سید غلامرضا، 1388، «گونهشناسی ساباط در میان اقلیمهای گرم و خشک ایران». علوم و تکنولوژی محیط زیست، شمارهی 4، صص: 305-315. -موقر، حمیدرضا؛ رنجبر، احسان؛ و پورجعفر، محمد رضا، 1394، «بازشناسی مفهوم محله در شهرهای کویری ایران نمونهی مطالعاتی محلههای شهر نایین». مطالعات معماری ایران دانشگاه کاشان، شمارهی 8، صص: 35-56. -معماریان، غلامحسین؛ و دهقانیتفتی، محسن، 1397، «در جستجوی معنایی نو برای مفهوم گونه و گونهشناسی در معماری (مطالعهی موردی خانهی تالاردار در شهر تفت)». مسکن و محیط روستا، شمارهی 162، صص: 21-38. -معماریان، غلامحسین، 1395، سیری در مبانی نظری معماری. تهران: سروش دانش، چاپ 10. - معماریان، غلامحسین، و طبرسا، محمدعلی، 1392، «گونه و گونهشناسی معماری». نشریهی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شمارهی 6، صص: 103- 114. - نعیما، غلامرضا، 1376، دزفول شهر آجر. سازمان میراثفرهنگی. - ولیبیگ، نیما؛ و توکلی، شفق، 1392، «گونهشناسی فرمی ساباتهای ایرانی بر پایهی هندسه». همایش ملی معماری، شهرسازی و توسعه پایدار با محوریت از معماری بومی تا شهر پایدار، مشهد. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 767 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,506 |