
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,951 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,387 |
جغرافیای تاریخی زاگرس مرکزی در دورۀ آشور نو: نمری، خمبن، کرلّ، پرسواَ و الّبریه | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 6، دوره 8، شماره 19، اسفند 1397، صفحه 105-126 اصل مقاله (462.48 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2017.14333.1625 | ||
نویسنده | ||
سعدی سعیدیان* | ||
دانش آموخته ی دکترای باستان شناسی دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
در نیمهی نخست هزارهی اول قبلازمیلاد و پیش از تشکیل حکومت ماد، یعنی بین سدههای دهم تا هفتم قبلازمیلاد، در مناطق غربی ایران پادشاهیهای کوچک و شاهکنشینهای متعددی شکلگرفته بودند که همسایگان شرقی امپراتوری آشور نو بهشمار میآمدند. در متون آشوری به این سرزمینها و شاهکنشینها اشارات فراوانی شده و لشکرکشیهای سپاهیان آشوری به این ایالتها بهطور مفصل شرح داده شده است. این کتیبههای آشوری، مهمترین منبع موجود برای مکانیابی جاینامهای زاگرسی بهشمار میآیند؛ اما باوجود گذشت بیش از یک سده از آغاز مطالعات جغرافیای تاریخی دوران آشور نو، هنوز دربارهی مکانیابی برخی ایالتها و شاهکنشینهای زاگرسی اختلاف نظر وجود دارد. در مقالهی حاضر سعی شده تا با بررسی متون آشوری، موقعیت مکانی برخی شاهکنشینهای زاگرسمرکزی از جمله نَمری، بیت-خَمبن، کرلَّ، پرسواَ و الّبریه مشخص شده و محوطههای باستانی شناخته شدهی عصر آهن پایانی غرب ایران با این شاهکنشینها تطبیق داده شوند. پرسش اصلی تحقیق آن است که جاینامهای مذکور دقیقاً در چه مناطقی واقعشده و با کدام مناطق همجوار بودهاند؟ روشی که برای رسیدن به این هدف درنظر گرفته شده، تحلیل دقیق اطلاعات جغرافیایی کتیبههای آشوری و بهویژه آن دسته از متونی است که لشکرکشیهای نقطه به نقطهی سپاهیان آشوری به داخل ایران را گزارش میدهند. همچنین برای نیل به نتیجهی مطلوب، دادههای باستانشناسی نیز مورد بررسی قرار گرفتهاند. براساس بررسیهای صورت گرفته بهنظر میرسد که نَمری در غرب استان کرمانشاه، بیت-خمبن در مرکز آن و پرسوا در شمال استان (شمال دشت ماهیدشت) واقع بودهاند. کَرلَّ را میتوان در منطقهی اورامان مکانیابی نمود و احتمالاً الّبریه نیز در شمال آن قرار گرفته است. | ||
کلیدواژهها | ||
زاگرس؛ آشور؛ جای نام؛ کرمانشاه؛ کردستان | ||
مراجع | ||
- ایمانپور، محمدتقی، 1382، «مکان جغرافیایی پارسوا، پارسواش و پارسوماش»، مجله مطالعات تاریخی (دانشگاه فردوسی مشهد)، شمارههای 1 و 2، پاییز و زمستان، صص: 29-50. - ایمانپور، محمدتقی؛ و علیزاده، کیومرث، 1391، «ورود پارسیها به انشان: بررسی رابطهی پارسیها و ایلامیها پیش از ظهور شاهنشاهی هخامنشیان»، پژوهشهای علوم تاریخی، دورهی 4، شمارهی 1، بهار و تابستان، شمارهی پیاپی 5، صص: 21-38. - زارعی، محمد ابراهیم، 1383، «نقشبرجسته و کتیبهی تنگیور، کتیبهی سارگن دوم در تنگیور»، نامهی پژوهشگاه میراثفرهنگی، شمارهی 7، دورهی دوم، صص: 11-30. - سرفرار، علیاکبر، 1347، «سنگنبشتهی میخی اورامانات»، مجلهی بررسیهای تاریخی، شمارهی 3، دورهی 5، صص: 13-27. - سعیدیان، سعدی؛ و فیروزمندی، بهمن، 1395، «از کوه سیلخزو تا کوه بیکنی: جغرافیای تاریخی سرزمین ماد در دوره آشور نو»، مجلهی مطالعات باستانشناسی، دورهی 8، شمارهی 2، پاییز و زمستان، صص: 71-90. - فرای، ریچارد نلسون، 1373، میراث باستانی ایران، ترجمهی مسعود رجبنیا، چاپ چهارم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - کالمایر، پتر، 1385، «چشمانداز کمبدنه»، بیستون: کاوشها و تحقیقات سالهای 1967-1963، بهکوشش: ولفرام کلایس و پتر کالمایر، برگردان: فرامرز نجد سمیعی، انتشارات سازمان میراثفرهنگی، صص: 17-20. - کامرون، جرج گلن، 1365، ایران در سپیده دم تاریخ، ترجمهی حسن انوشه، چاپ اول، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - کلایس، ولفرام، 1385، «دژ مادی»، بیستون: کاوشها و تحقیقات سالهای 1967-1963، بهکوشش: ولفرام کلایس و پتر کالمایر، برگردان: فرامرز نجد سمیعی، انتشارات سازمان میراثفرهنگی، صص: 29-32. - لوکوک، پییر، 1382، کتیبههای هخامنشی، ترجمهی نازیلا خلخالی، تهران: نشر فروزان. - مایر، والتر، 1388، متن و ترجمه گزارش لشکرکشی سارگن به اورارتو در سال 714 پ.م.، ترجمهی فرامرز نجدسمیعی، تهران: انتشارات گنجینهی هنر. - ملازاده، کاظم، 1389، «پادشاهی مانّا، نگاهی به ساختارهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بر پایهی آگاهیهای باستانشناسی و جغرافیای تاریخی»، باستانپژوهی، دورهی جدید، شمارهی 7، صص: 45-53. - ملازاده، کاظم؛ و گودرزی، علیرضا، 1395، «جغرافیای تاریخی پادشاهی الّیپی»، مجلهی پژوهشهای باستانشناسی ایران، دورهی ششم، شمارهی 10، بهار و تابستان 1395، صص: 83-100. - ملازاده، کاظم، 1391، «پارشوا، پارسوا، پارسواش، پارسوماش و ارتباط آن با پارسیها و مهاجرت آنان به داخل سرزمین ایران»، مجلهی پژوهشهای علوم تاریخی، دورهی 4، شمارهی 2، پاییز و زمستان، شمارهی پیاپی 6، صص: 107-123. - ملکزاده، مهرداد؛ و احمدزاده خسروشاهی، سولماز، 1396، «شاهانه یا نه؟یادبودنامههای آشوری در نواحی شرقی امپراتوری»، فصلنامهی پژوهشهای باستانشناسی ایران، دورهی 7، شمارهی 13، تابستان، صص: 102-83.
- Alibaigi, S. Aminikhah, N & Fatahi, F., 2016, “In Search of Harhar (the Neo-Assyrian Kar-Šarrukin) in the Central Zagros Mountain, Western Iran: A New Proposal”, Iran, vol. LIX.II, pp. 25-46.
- Billerbeck, A., 1898, Das Sandchak Suleimania und dessen persische Nachbarlandschaften zur babylonischen und assyrischen zeit. Leipzig.
- Brinkman J. A., 1968, “A Political History of Post-Kassite Babylonia 1158-722 B.C.” Analecta Orientalia 43, Roma.
- Brown, S. C., 1979, “Kinship to Kingship, Archaeological and Historical Studies in Neo-Assyrian Zagros”, Ph.D. dissertation, University of Toronto, Unpublished.
- Bryce, T., 2009, The Routledge Handbook of the People and Places of Ancient Western Asia, Routledge, London and New York.
- Diakonoff, I. M & Kashkai, S.M., 1981, Geographical Names According to Urartian Texts, Répertoire Géographique des Textes Cunéiformes 9 (RGTC IX), Wiesbaden.
- Forrer, E., 1920, Die Provinzeinteilung des Assyrischen Reiches, Leipzig.
- Frame, G. 1999, “The Inscription of Sargon II at Tang-i-var”, Orientalia 68, pp. 31-57.
- Greenfield, J. & Porten, B., 1982, The Bisitun Inscription of Darius the Great: Aramaic Version, Corpus Inscriptionum Iranicarum, Part I, Incription of Ancient Iran, London.
- Herzfeld, E., 1968, The Persian Empire, Wiesbaden.
- Isidore of Charax., 1914, Partian Stations, The Greek Text with a Translation and Commentary by Wilfred H. Schoff, Commercial Museum, Philadelphia.
- Kent, R. G, 1950, Old Persian: Grammer, Text, Lexicon, New Haven, Connecticut.
- Kinner-Wilson, J. V., 1962, “The Kurba’il Statue of Shalmaneser III”, Iraq 24, pp. 90-115.
- König, F. W., 1955-1957, Handbuch der Chaldischen Inschriften (=Archive der Orientforschung, Beiheft 8, Teil 1), Selbstverlag, Graz.
- Levine L. D., 1972, Two Neo-Assyrian Stelae from Iran (Royal Ontario Museum. Art and Archaeology, Occasional Paper 23), Toronto.
- Levine L. D., 1972-75, “Ḫarḫar”, Reallexicon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie IV, pp. 120-121.
- Levine L. D., 1973, “Geographical Studies in the Neo-Assyrian Zagros-I”, Iran 11, pp. 1-27.
- Levine L. D., 1974, “Geographical Studies in the Neo-Assyrian Zagros-II”, Iran 12, pp. 99-124.
- Levine, L. D., 1972-75, “Hamban”, Reallexicon der Assyriologie IV, Berlin, pp. 71.
- Medvedskaya, I. N., 1999, “Media and its neighbours I: The Localization of Ellipi”, Iranica Antiqua XXXIV, pp. 53-70.
- Parpola, S & Porter, M., 2001, The Helsinki Atlas of the Ancient Near East in The Neo-Assyrian Period, The Casco Bay Assyriological Institute, The Neo-Assyrian Text Corpus Project.
- Parpola, S., 1970, Neo-Assyrian Toponyms, AOAT 6, Neukirchen.
- Pecorella P.E & Salvini, M., 1984, “Tra lo Zagros e l’Urmia: Recherche storiche et archeologiche nell’Azerbaigian iraniano”, Incunabula Graeca, vol. 78, pp. 35-51.
- Postgate, J.N., 1984, “The Historical Geography of the Hamrin Basin”, Sumer 40, 149-159.
- Radner, K., 2003, “An Assyrian View on the Medes”, in Giovanni B. Lanfranchi, Michael Roaf and Robert Rollinger (eds.), Continuity of Empire (?) Assyria, Media, Persia, Padova pp. 37-64.
- Reade, J. E., 1978, “Kassites and Assyrians in Iran”, Iran 16, pp. 137-143.
- Reade, J. E., 1995, “Iran in Neo-Assyrian Period”, in Liverani (ed.) Neo-Assyrian Geography, pp. 31-42.
- Schrader, E., 1878, Keilinschriften und Geschichtsforschung, Giessen.
- Smith, S., 1951, “Parsuash and Solduz”, Professor Puré Davoud Memorial Volume, The Iran League, vol. II, Bombay, pp. 62-77.
- Speiser, E.A., 1926-27, “Southern Kurdistan in the annals of Ashurnasirpal and today”, AASOR 8, pp. 1-42.
- Streck, M., 1898-1899-1900, “Das Gebiet der heutigen Landschaften Armenien, Kurdistan und Westpersien nach den babylonisch-assyrischen Keilinschriften”, ZA XIII (1898) pp. 57-100, ZA XIV (1989) pp. 103-72, ZA XV (1900) pp. 257-382.
- Thompson, R. C. & Mallowan, M. E. L., 1933, “The British Museum Excavation at Nineveh 1931-32”, Annals of Archaeology and Anthropology 20, pp. 86-98.
- Thureau-Dangin, F., 1912, Une Relation de la Huitième Campagne de Sargon, Paris.
- Unger, E., 1959-1971, “Gannanate”, Reallexicon der Assyriologie III, Berlin, 139-140.
- Von Voigtlander, E., 1978, The Bisitun Inscription of Darius the Great: Babylonian Version, Corpus Inscriptionum Iranicarum, Part I, Incription of Ancient Iran,London.
- Weissbach, F. H., 1911, Die Keilinschriften der Achämeniden, Leipzig.
- Young, T. C., 1967, “The Iranian Migration into the Zagros”, Iran V, pp. 11-34.
- Young, T. C., 2003, “Parsua, Parsa and Pot sherds”, in Miller and Abdi (eds.) Yeki bud, Yeki nabud, Essays on the Archaeology of Iran in honor of William Sumner, Los Angeles, pp. 243-248.
- Zadok, R., 2001, “The Ethno-Linguistic Characters of Northwestern Iran and Kurdistan in The Neo-Assyrian Period”, Iran XXXX, pp. 89-151.
- Zadok, R., 2006, “Mannea”, Encyclopedia Iranica, www.iranicaonline.org/ articles/mannea | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,491 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,401 |