
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,052 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,296,958 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,139,817 |
نقد و تجزیه و تحلیل دورهبندی و گاهشناسیِ فلاتِمرکزی ایران با تأکیدبر هزارة چهارمِ قبل از میلاد | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 3، دوره 8، شماره 19، اسفند 1397، صفحه 47-66 اصل مقاله (372.08 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2019.17081.1796 | ||
نویسندگان | ||
مجید ضیغمی* 1؛ عباس مترجم2؛ روح الله یوسفی زشک3 | ||
1دانشجوی دکتری باستانشناسی دانشگاه بوعلی سینا | ||
2دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا | ||
3استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا | ||
چکیده | ||
موضوع اصلیِ دورهبندی و گاهشناسیِ باستانشناختی، مسألهی شاخصههایِ زمانی و مکانیِ مجموعههایِ موادِفرهنگیست. برهمیناساس، اجزاءِ سازندهی محوطههای باستانی بهعنوان مواد بنیادین مقایسهی تشابهاتِفرهنگی، از اهمیت بالایی برخوردارند؛ و هرگونه خطایی در تشخیص شاخص بودن آنها، انعکاس مستقیمی در الگویابیهای گستردهترِ مکانی و زمانی خواهد داشت. با وجود کمیتِ نسبتاً خوب فعالیتهای باستانشناختیِ مرکز فلات ایران در دهههایِ اخیر، گاهنگاریها و دورهبندیهای صورتگرفته برای پیشازتاریخِ منطقه که عموماً متکیبر تقسیمبندیِ بیشاز هشتاد سالهی سیلک کاشان هستند، تغییر چندانی نکردهاند؛ درحالیکه بعضاً معدود تلاشهایی برای اعمال اصلاحاتی در دورهبندیِ پیشاز تاریخ فلاتمرکزیِ ایران صورتگرفته، اما نتایجِ مطالعاتِ اخیر، نشاندهندهی ناتوانی آنها در ارائهی تصویری روشن از فرآیند تحولات فرهنگیِ ادوار مختلف پیشاز تاریخی منطقه است. از همینرو، بهنظر میرسد که تجزیهوتحلیلِ فرآیند تحولاتِ گاهشناسانهی منطقه و رویکردهایِ حاکمبر آن، سنجش کیفیت دورهبندیها و تقسیمات گاهشناختیِ صورتگرفته و چراییِ عدمتغییر تقسیماتِ پیشین و ناکامیِ تلاشهای انجامشده تا به امروز، موضوعات مهمی هستند که پاسخگویی بهآنها برای اصلاح و تغییرِ رویکردها و تقسیمات ارائهشده، ضروریست. محتملترین گزینه آنست که ضعف در مبانی نظری و اصول فعالیتهای میدانی باستانشناسی را عامل چنین اتفاقاتی بدانیم؛ اما، نتایجِ تحلیلهایی که برمبنای سنجشِ فرآیند تحول فعالیتهای پژوهشی طولانیمدتِ منطقه، در مقایسه با تحولات تعاریف و رویکردهای نظری و عملی باستانشناسی اروپا و آمریکا بهدست آمدهاند، نشاندهندهی آنست که این عدم موفقیت، علاوهبر موارد فوق، بهواسطهی بیتوجهیبه رویدادهای فرهنگی کوتاهمدت و برداشتهای ضعیف و انعطافناپذیرِ هنجاری از مفهومِ فرهنگ، حاصل آمدهاند؛ چراکه در طول قرنِ گذشته، بهواسطهی حصولِ تغییرات بسیار در تعریف مفاهیم تغییرِ فرهنگی، گاهشناسی و دورهبندی، مطالعاتِ باستانشناختی بهسودِ بهرسمیت شناخته شدنِ تمایزاتِ درونمنطقهای و محوطهای، و معیارهای زمانیِ کوتاهمدتتر، از تعاریف انعطافناپذیرِ هنجاری فاصله گرفته؛ و با پذیرشِ سَیالیتِ مرزهایِ فرهنگی در ابعاد زمانی و مکانی آن، بر دقتنظرِ خود در تشخیص و تمییز فرآیندهای فرهنگی افزودهاند. در اینمیان تداومِ مطالعات کاوشهایی نظیرِ میمونآباد نیز، منجربه آشکار شدن خطاهایِ فراوانی در گاهشناسی و فرآیند تحولاتِ درونمنطقهای شده که تأکید مجددی بر ضرورت بازبینیِ مطالعات و تقسیمبندیهای گذشتهی پیشازتاریخ فلاتمرکزیِ ایران دارد. | ||
کلیدواژهها | ||
دوره بندی؛ هزاره ی چهارم قبل ازمیلاد؛ فلات مرکزی؛ تپه سیلک؛ تپه میمون آباد؛ باستان شناسی ایران | ||
مراجع | ||
- ذیفر، حامد؛ ولیپور، حمیدرضا؛ و مترجم، عباس، ۱۳۹۲، «تل 11، استقراری از دوره مسسنگی در حوضه آبگیر سد تالوار بیجار، استان کردستان». پیام باستانشناس، شمارهی 19، صص: 36-15. - عباسنژادسرستی، رحمت؛ و اسدیتشویق، سمیه، ۱۳۹۴، «باستانشناسی پیشازتاریخ مرکز فلات ایران: وضعیت موجود و مطلوب». دومین همایش ملی باستانشناسی ایران، صص: 18-1. - فاضلینشلی، حسن، ۱۳۸۴، «گزارشِ گمانهزنی و لایهنگاری تپه زاغه سالِ ۱۳۸۰». مجلهی دانشکدهی ادبیات و علومانسانی دانشگاه تهران، شمارهی 173، صص: 20-1. - فاضلینشلی، حسن؛ و علییاری، احمد؛ (۱۳۸۵)، باستانشناسی دشت قزوین از هزارهی ششم تا هزارهی اول قبلازمیلاد. انتشارات دانشگاه تهران. - فاضلینشلی، حسن؛ دارابی، حجت؛ ناصری، رضا؛ و فلاحیان، یوسف، ۱۳۹۰، «گاهنگاری مطلق و نسبی تپه سگزآباد دشت قزوین»، مطالعات باستانشناسی، دورهی 3، شمارهی 1، صص: 133-158. - فاضلینشلی، حسن، 1390، «باستانشناسی هزارهی پنجم پیشازمیلادِ فلاتمرکزی و چالشهایِ پیشِرو». پیامباستانشناس، سال هشتم، شمارهی 15، صص: 1۱-30. - کابلی، میرعابدین، ۱۳۷۸، بررسیهای باستانشناسی قمرود. تهران: سازمان میراثفرهنگی کشور (پژوهشگاه). - کریمی، بهزاد، 1389، «مکتب تاریخنگاری آنال». تاریخ و تمدن اسلامی، شمارهی 11، صص: 167-196. - گیرشمن، رومن، 1938، سیلک کاشان. ترجمهی اصغر کریمی، آزیتا همپارتیان، جلد دوم، کاشان:نشر مرسل. - مترجم، عباس؛ و شریفی، مهناز، ۱۳۹۳، «تحلیلی بر کارکرد و ماهیت نماد کالاها (توکن) و پیکرکهای گلی در دوره مسوسنگی تپه قشلاق تالوار، کردستان»، پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارهی 7، صص: 27-46. - ملکشهمیرزادی، صادق، ۱۳۷۴، «گاهنگاری پیشازتاریخ فلاتمرکزی ایران دوران نوسنگی تا آغاز شهرنشینی»، باستانشناسی و تاریخ، دورهی 9، شمارهی پیاپی 18، ص: ۶. - ملکشهمیرزادی، صادق؛ و نوکنده، جبرئیل، ۱۳۷۹، آقتپه. انتشارات سازمان میراثفرهنگی کشور، میراثفرهنگی استان گلستان. - ملکشهمیرزادی، صادق، ۱۳۸۲الف، ایران در پیشازتاریخ: باستانشناسی ایران از آغاز تا سپیدهدم شهرنشینی. تهران: چاپ دوم، سازمان میراثفرهنگی کشور (پژوهشگاه). - ملکشهمیرزادی، صادق، ۱۳۸۲ب، نقرهکاران سیلک: گزارش فصل دوم طرح بازنگری سیلک. تهران، سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری. - مجیدزاده، یوسف، 1382، «سیر فرهنگهای پیشازتاریخ فلاتمرکزی ایران با مقایسهی دوران سیلک III و تسلسل سفالگری در تپهی قبرستان». ترجمهی فرشید مصدقیامینی، باستانشناسی و تاریخ، سال 18، شمارهی 1، صص: 60-55. - مجیدزاده، یوسف، 1389، کاوشهای محوطهی باستانی ازبکی. جلد اول: هنر و معماری، تهران: ادارهی کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان تهران. - موچشی، امیرساعد؛ نیکنامی، کمالالدین؛ مشکور، مرجان؛ فاضلینشلی، حسن؛ و فیروزمندی شیرهجین، بهمن، ۱۳۹۰، «گاهنگاری نسبی و مطلق تپهی کلنان بیجار: محوطهای متعلق به دورهی مسوسنگ میانه در غرب ایران». فصلنامهی پژوهشهای باستانشناسی ایران، دورهی 1، شمارهی 1، صص: 31-56 - نگهبان، عزتاله، 1351، «گزارش مقدماتی دو ماهه عملیات حفاری دشت قزوین، منطقهی سگزآباد». نشریه مارلیک، شمارهی ۱، صص: ۱-۲۴. - ولیپور، حمیدرضا؛ مصطفیپور، ایمان؛ بهدادفرد، رضا؛ و کاکا، غفور؛ ۱۳۸۹، «گزارش مقدماتی فصل اول کاوش در محوطه تل 11 سد تالوار، بیجار، کردستان». پیامباستانشناس، سال هفتم، شمارهی سیزدهم، صص: 72-47. - ولیپور، حمیدرضا، ۱۳۹۱؛ «درآمدی نظری بر مفهوم تخصصگرایی در مطالعات باستانشناختی»، پیامباستانشناس، دورهی ۹، شمارهی ۷، صص: 56-33. - هاشمیزرجآباد، حسن، ۱۳۸۳، «تکنیکهای تاریخگذاری در باستانشناسی». مجله ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه بیرجند)، شمارهی 4، صص: 237-274. - یوسفیزُشک، روحالله، (۱۳۹0)، «گزارش مقدماتی کاوشهای باستانشناسی میمونآباد رباطکریم». سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور (منتشرنشده). - یوسفیزُشک، روحالله؛ ضیغمی، مجید؛ و باقیزاده، سعید، ۱۳۹۶، «فلاتمرکزی ایران در نیمۀ دوم هزارۀ چهارم پ.م.». مجموعه مقالات جشننامهیٔ استاد یوسف مجیدزاده (در دست انتشار). - Adams, W. Y., 2003, Classification and Typology, in Archaeology, [Ed. Donald L. Hardesty], In: Encyclopedia of Life Support Systems (EOLSS), Developed under the Auspices of the UNESCO, Eolss Publishers, Paris, France.
- Boas, F., 1911, The mind of primitive man. New York: Macmillan.
- Bovington,C.; & Masoumi, R., 1972, “Tehran University Nuclear Center Radiocarbon Date list I”. Radiocarbon, Vol. XIV, No.2. Pp.456-460.
- Childe, V. G., 1935, “Changing methods and aims in prehistory”, Proceedings of the Prehistoric Society 1: 1–15.
- Davis D., 1983, “Investigating the Diffusion of Stylistic Innovations”, Advances in Archaeological Method and Theory, edited by Michael B. Schiffer, Vol. 6: 53-89.
- Dyson R., 1965, Problems in the Relative Chronology of Iran, 6000-2000 B. C., Chronologies in Old World Archaeology (ed. by R. W. Ehrich), Chicago.
- Dyson R., 1968, “Annotations and corrections of the relative chronology of Iran”, American Journal of Archaeology, Vol. 72, No. 4: 308—313.
- Dyson, R. & Howaed, S. M. (eds.): 1989 Tappeh Hesar: Reports on the Restudy Project, 1976, Firenze.
- dyson Jr., R. H. 1991, “Ceramics: neolithic period through Bronze age in northeastern and north-central persia”, EIr 5(3): 266–75.
- Fazeli, Nashli, H., 2001, “Social complexity and craft specialisation in the late Neolithic and Early Chalcolithic period in the Central Plateau of Iran”, Unpublished P.h.D. dissertation, University of Bradford.
- Fazeli Nashli, H. & Ajourloo, B., 2004, “An Introduction of Kura-Arks Cultural Expansion within the Qazvin plain”, 181-192, in: Symposium on Iranian Archaeology: North Western Region, Iranian Center for Archaeological Research, July, 2004, Urmiea, Iran.
- Fazeli Nashli, H., Coningham R. A. E., & Batt C. M., 2004, “Cheshmeh - Ali Revisited: Towards an Absolute Dating of the Late Neolithic and Chalcolithic of Iran's Tehran Plain”. Iran, no. 42: 13-23.
- Fazeli Nashli, H.; Wong E. & Potts D., 2005, “The Qazvin Plain Revisited: A Reappraisal of the Chronlogy of northwestern Central Plateau Iran”, in: The 6th to the 4th Millennium B.C., Ancient Near Eastern Studies 42: 3-82.
- Coningham R. A. E.; Fazeli Nashli, H., Young R. L.; Gillmore G. K.; Karimian H.; Maghsoudi M.; Donahue R. E. & Batt C. M., 2006, “Socio-Economic Transformations: Settlement Survey in the Tehran Plain and Excavations at Tepe Pardis”, Iran, Vol. 44, Issue 1.
- Fazeli H.; Coningham R. A. E.; Young R. L.; Gillmore G. K.; Maghsoudi M. & Raza H., 2007, “Socio-Economic Transformations in the Tehran Plain: Final Season of Settlement Survey and Excavations at Tepe Pardis”, Iran, Vol. 45, pp. 267-285
- Ford, J. A., 1954, “The type concept revisited”, American Anthropologist 56: 42–53.
- Gladwin, W. & Gladwin, H. S., 1934, A Method for the Designation of Cultures and their Variations (Medallion Papers no. 15), Pasadena: Globe.
- Hodder, I. (ed.), 1978, The Spatial Organization of Culture, London: Duckworth.
- Hole, F., 1978, “The Comparative Stratigraphy of the Early Prehistoric periods in Khuzistan”. In: Paléorient, 1978, vol. 4. pp. 229- 232.
- Jones, S., 1997, The Archaeology of Ethnicity. Constructing Identities in the Past and Present, London: Routledge.
- Klejn, L., 2000, “Archeological periodization: approaches and criteria” (in Russian), Stratum plus, St. Petersburg, 1: 485 - 515.
- Kroeber, A. L., 1944, Configurations of culture growth. Berkeley: University of California Press.
- Kwasnik, Barbara H., 1999, “The role of classification in knowledge represantation and discovery”, Library Trends 48.1 (pp: 22-47).
- Lucas, G., 2001, Critical Approaches to Fieldwork: Contemporary and Historical Archaeological Practice. London: Routledge.
- Majidzadeh, Y., 1976, “The early prehistoric cultures of the central plateau of Iran: an archaeological history of its development during the fifth and fourth millennia B.C.”. [Ph.D. Dissertation]: Chicago, Illinois, University of Chicago.
- Majidzadeh, Y., 1978,” Correction of the Internal Chronology for the Sialk III Period on the Basis of the Pottery Sequence at Tepe Ghabristan”, Iran, Vol. 16 (1978), pp. 93-101.
- Malek Shahmirzadi, S., 1977, “Tepe Zagheh: A Sixth Millennium B.C. Village in the Qazvin Plain of the Central Iranian Plateau”, Ph.D. thesis, University of Pennsylvania.
- McCown, D., 1942, The Comparative Stratigraphy of Early Iran. Studies in Ancient Oriental Civilization 23. Chicago: The Oriental Institute of the University of University of Chicago.
- McKern, W. C., 1939, “The Midwestern taxonomic method as an aid to archaeological study”, American Antiquity 4: 301–13.
- Murray T., 2007, Milestones in Archaeology: A Chronological Encyclopedia, Santa Barbara Ca, ABC-CLIO.
- Oudbashi O.; Emami S. M. & Davami P., 2012, Bronze in Archaeology: A Review of the Archaeometallurgy of Bronze in Ancient Iran, Copper Alloys Edited by Luca Collini, IntechOpen, Croatia.
- Parker, B. J., 2006, “Toward an Understanding of Borderland Processes”. American Antiquity, Vol. 71, Issue 1.
- Plog, S., 1980, Stylistic Variation in Prehistoric Ceramics: Design Analysis in the American Southwest, Cambridge University Press, NY.
- Shennan, S., 1978, “Archaeological ‘culture’: an empirical investigation, in I. Hodder (ed.), The Spatial Organization of Culture, pp. 113–39, London: Duckworth.
- Shennan, S., 1989, “Introduction: Archaeological approaches to cultural identity”, in S. Shennan (ed.), Archaeological Approaches to Cultural Identity, pp. 1–32, London: Unwin Hyman.
- Shennan, S., 1993, “After social evolution: a new archaeological agenda?”in N. Yoffee and A. Sherratt (eds), Archaeological Theory: Who Sets the Agenda?, pp. 53–9, Cambridge University Press.
- Steward, J., 1942, “The direct historical approach to archaeology”, American Antiquity 7, Pp. 337-343.
- Thomsen, C. J., 1836, Ledetrad til Nordiske Oldkindighed, Kjobenhavn; German ed. Leitfaden zur Nordischen Altherskunde (Kopenhagen, 1837); Eng ed., A Guide to Northern Antiquities (London, 1848).
- Thornton C. P., 2009, “The Emergence of Complex Metallurgy on the Iranian Plateau”, Escaping the Levantine Paradigm, Vol. 22, Issue 3, pp 301–327.s
- Voigt M. M. & Dyson R. H., 1992, “The Chronology of Iran, ca. 8000-2000 B.C.”, in R. W. Ehrich, ed., Chronologies in Old World Archaeology, 3rd ed., I, Chicago, pp. 122-178.
- Willey, G. R. & Phillips, P., 1958, Method and Theory in American Archaeology, Chicago: University of Chicago Press.
- Yousefi Zoshk, R.; Beik Mohammadi, Kh. O.; Zeyghami, M.; Baghizadeh, S.; Golcheh, M.; Ahmadpour, H.; Miri, J.; Ghaderinezhad, M.; Nezari, N.; Beik Mohammadi, N.; Alimadadi, E.; Sadeghi, M. & Hamivand; M., 2015, “MeymanatAbad Tepe: An important Site in Late Fourth Millennium B.C. in Iranian Central Plateau”, Archaeology, 4 (1): 13-21. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 853 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,360 |