
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,052 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,296,988 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,139,829 |
ملاحظاتی درباره ساختار معماری و کاربری چهارتاقی نیاسر | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 8، دوره 8، شماره 17، شهریور 1397، صفحه 141-160 اصل مقاله (1.34 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2018.14355.1628 | ||
نویسنده | ||
عباسعلی رضائی نیا* | ||
استادیار گروه باستان شناسی دانشکده معماری و هنر دانشگاه کاشان | ||
چکیده | ||
یکی از آتشکدههای مهم دورهی ساسانی در پهنهی فرهنگی کاشان، چهارتاقی نیاسر است که باوجود شهرت آن، بهخوبی شناخته نشده است. چهارتاقی نیاسر بر فراز صخرهای از ارتفاعات کرکس واقعشده و مشرف به شهر نیاسر است. برمبنای متون تاریخی این چهارتاقی آتشکدهای بوده که توسط اردشیر بابکان بنیان نهاده شده است. بیش از یک سده از عمر پژوهشهای محققان دربارهی آتشکدهها میگذرد و عدهای از آنها تلاش کردهاند از نظر سبک معماری به تشریح و تقسیمبندی اینگونه از معماری مذهبی دورهی ساسانی بپردازند و تفسیرهای متفاوتی دربارهی کاربری چهارتاقیها ارائه دهند. با توجه بهشواهد سطحی، بهنظر میرسد چهارتاقی نیاسر در میان مجموعهای از واحدهای معماری قرار داشته است که امروزه آثار آن در پیرامون چهارتاقی دیده میشود. از اینرو میتوان فرضیهی چهارتاقهای منفرد که توسط گدار پیشنهاد شد را مورد تردید قرار داد. در این راستا مقاله حاضر با هدف بازشناسی وجوه معماری و محوطهی پیرامونی آتشکدهی نیاسر، بهشیوهی توصیفی-تحلیلی تلاش کرده است به توصیف فنی ساختار معماری آتشکدهی نیاسر و محیط پیرامونی آن بپردازد. سپس مشکلات گاهنگاری و کاربری آتشکدهی نیاسر بر پایهی متون تاریخی و سنجشهای معماری، بهخصوص مقایسهی آن با چهارتاقیهای مناطق همجوار، مورد بحث و تحلیل قرار گرفته است. با توجه به موقعیت جغرافیایی، ساختار معماری چهارتاقی و نیز بافت جمعیتی نیاسر بهنظر میرسد از نظر مرتبهی آتش، چهارتاقی نیاسر را باید از نوع آتشکدههای محلی ارزیابی کرد. همچنین بقایای واحدهای ساختمانی پیرامون چهارتاقی نیاسر دیدگاههای واندنبرگ و هوف را مبنیبر محصور بودن چهارتاقیها تأیید میکند. مقالهی حاضر به فهم صحیح از ماهیت آتشکدهی نیاسر و درک عمیقتر از اهمیت و جایگاه آن در دورهی ساسانی کمک نموده است. همچنین بر لزوم کاوشهای باستانشناختی در بنای چهارتاقی نیاسر و محوطهی پیرامونی آن تأکید کرده است. | ||
کلیدواژهها | ||
دوره ی ساسانی؛ آتشکده؛ چهارتاقی؛ کاشان؛ نیاسر | ||
مراجع | ||
_ بویس، مری، 1386الف، زردشتیان باورها و آداب دینی آنها، ترجمهی عسکر بهرامی، تهران: ققنوس. _ بویس، مری، 1386ب، «دیانت زرتشتی در دوران متأخر»، دیانت زرتشتی، ترجمهی فریدون وهمن، بهکوشش: کای بار، آسموسن و بویس، تهران: جامی، صص: 183-129. _ بیر، لئونل، 1385، سروستان، ترجمهی امیرحسین کرباسفروش، تهران: سبحان نور. _ بیگلری، محسن؛ و پیراینده، علی، 1384، «پروندهی ثبتی محور فرهنگی تاریخی نیاسر»، اداره کل میراثفرهنگی و گردشگری استان اصفهان (منتشر نشده). _ پوپ، آرتور، 1373، معماری ایران، ترجمهی غلامحسین صدریافشار، تهران: فرهنگان. _ پیراینده، علی؛ و راعی، حسین، 1384، «پروندهی ثبتی دیوار (باروی) چارتاقی نیاسر و محوطه داخل آن»، اداره کل میراثفرهنگی و گردشگری استان اصفهان (منتشر نشده). _ پیرنیا، محمدکریم، 1383، سبکشناسی معماری ایرانی، تدوین: غلامحسین معماریان، تهران: معمار. _ پیرنیا محمدکریم؛ و افسر، کرامتالله، 1370، راه و رباط، تهران: سازمان میراثفرهنگی کشور و انتشارات آرمین. تاجبخش، رویا؛ و وندایی، میلاد، 1396، «بررسی و تحلیل باستانشناختی مجموعهی چهارتاقی گنبد، فراشبند»، مجلهی پژوهشهای باستانشناسی ایران، دورهی 7، شمارهی 12، صص: 226-211. _ شاهحسینی، نورالدین، 1382، «طرح مرمت و احیاء آتشکده شیرکوه نائین»، اثر، شمارهی 35، صص: 330-328. _ شیپمان، کلاوس، 1384، مبانی تاریخ ساسانیان، ترجمهی کیکاوس جهانداری، تهران: فرزان روز. - رهبر، مهدی، 1379، «گزارش کاوشهای باستانشناسی آتشکوه»، پژوهشکده باستانشناسی سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری (منتشر نشده). رهبر، مهدی، 1389، «آتشکده بندیان درگز؛ یکبار دیگر»، پژوهشهای باستانشناسی مدرس، شمارهی چهارم و پنجم، صص: 177-167. _ فون دراوستن، هانس هنینگ؛ و ناومان، ردولف، 1373، تختسلیمان، برگردان: فرامرز نجد سمیعی، تهران: سازمان میراثفرهنگی کشور. _ قدردان، مهرداد، 1388، جایگاه نور و آتش در آیین زرتشت، شیراز: افق پرواز. _ قمی، حسن بن محمدبن حسن، 1385، تاریخ قم، ترجمهی حسن بن علی بن عبدالملک قمی، قم: کتابخانه بزرگ آیت الله مرعشی نجفی. _ کاظمی، یاغش، 1393، «چهارتاقیها و آتشخانههای ایران»، دو فصلنامه تخصصی دانش مرمت و میراثفرهنگی، دورهی جدید، سال دوم، ویژهنامه نخست، صص: 102-43. _ کریستنسن، آرتور، 1382، ایران در زمان ساسانیان، ترجمهی رشید یاسمی، تهران: صدای معاصر. _ کلانتر ضرابی، عبدالرحیم، 1378، تاریخ کاشان، تهران: امیرکبیر _ گدار، آندره، 1371، «آذرکدهها»، آثار ایران، بهکوشش آندره گدار و دیگران، ترجمهی ابوالحسن سروقد مقدم، مشهد: آستان قدس رضوی، صص: 84-11. _ گدار، آندره، 1377، هنر ایران، ترجمهی بهروز حبیبی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی. _ گیرشمن، رومن، 1379، سیلک کاشان، ترجمهی اصغر کریمی، تهران: سازمان میراثفرهنگی کشور. _ مدرسیطباطبایی، حسین، 1364، قمنامه، قم: کتابخانه حضرت آیتالله العظمی مرعشی نجفی. _ مرادی، یوسف، 1388، «چهارتاقی میل میلهگه؛ آتشکدهای از دورهی ساسانی»، مطالعات باستانشناسی، شمارهی 1، دورهی 1، صص: 155-183. _ مرادیغیاثآبادی، رضا، 1380، نظام گاهشماری در چارتاقیهای ایران، تهران: پژوهشهای ایرانی و نوید شیراز _ مرادیغیاثآبادی، رضا، 1383، بناهای تقویمی و نجومی ایران، شیراز: نوید _ مرادیغیاثآبادی، رضا، 1387، «چارتاقی نیاسر: وضعیت طلوع و غروب خورشید در یک تقویم آفتابی باستانی»، معماری و ساختمان، شمارهی 16، صص: 96-94 . _ مرادیغیاثآبادی، رضا، 1389، چارتاقیهای ایران، تهران: ایرانشناسی. _ محمدیفر، یعقوب؛ و مترجم، عباس، 1390، «جولیان: آتشکدهی نویافته ساسانی در آبدانان ایلام»، باغنظر، شمارهی نوزدهم، صص: 77-88. _ مشکوتی، نصرالله، 1345، «نظری به تاریخ باستانشناسی کاشان و بنای مشهور تاریخی مسجد سلیمان»، هنر و مردم، شمارهی 54 و 53، صص: 14-7. _ مصطفوی، محمدتقی، 1382، اقلیم پارس، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. _ ناومان، رودلف، 1382، ویرانههای تخت سلیمان و زندان سلیمان، برگردان: فرامرز نجدسمیعی، تهران: سازمان میراثفرهنگی کشور. _ نراقی، حسن، 1382، آثار تاریخی شهرستانهای کاشان و نطنز، تهران: انجمن آثار ملی. _ نفیسی، سعید، 1388، تاریخ تمدن ایران ساسانی، تهران: کتاب پارسه. _ هاردی، آندره، پ.، 1371، «بنای نیاسر»، آثار ایران، بهکوشش: آندره گدار و دیگران، ترجمهی ابوالحسن سروقد مقدم، مشهد: آستان قدس رضوی، صص: 156-152. _ هالییر، اولریش، 1354، «دژ، آتشگاه و چهارطاق نخلک»، گزارشهای باستانشناسی در ایران، تألیف و تدوین هیأت باستانشناسان آلمانی، ترجمهی سروش حبیبی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، صص: 439-403. _ هوف، دیتریش، 1379، «گنبدها در معماری اسلامی»، ترجمهی کرامت الله افسر و محمدیوسف کیانی، معماری ایران دورهی اسلامی، گردآورنده: محمدیوسف کیانی، تهران: سمت، صص: 422-403. _ هوف، دیتریش، 1392، «شکلگیری و ایدئولوژی دولت ساسانی»، ساسانیان، ویراستهی وستا سرخوش کرتیس و سارا استوارت، ترجمهی کاظم فیروزمند، تهران: نشر مرکز، صص: 75-40. - Houtum Shindler, A., 1896, Eastern Persian Irak, London: J. Murray.
- Huff, D., 1975, “Sasanian Chahar Taqs in Fars”, in: Bargherzadeh, F. (ed.), Proceedings of the IIIrd Symposium on Archaeological Research in Iran (Téheran 2nd-7th November 1974), Teheran: Iranian Centre for Archaeological Research: 243-254.
- Kaim, B., 2004, “Ancient Fire Temples in the Light of the Discovery at Mele Hairam”, Iranica Antiqua, 39: 323-337.
- Kleiss, W., 1989, “Niasar - Chahar Taq und Burg-Siedlung”, In: Archaeologia Iranica et Orientalis, Miscellanea in Honorem Louis Vanden Berghe. Edenda Curaverunt L. De Meyer et E. Haerinck. Gent, II: 663-674.
- Kleiss, W., 1999, “Der Chahartaq von Navis im Bergland von Tafresh”, in: The Iranian World: Essays on Iranian Art and Archaeology Presented to Ezat O, Negahban, Edited by: Abbas Alizadeh, Yousef Majidzadeh, Sadegh Malek Shahmirzadi, Tehran: Iran University Press: 200-209.
- Naumann, R., 1967, “Sasanidische Feueraltäre”, Iranica Antiqua, VII: 72-76.
- Razmjou, Sh. & Amin Tafreshi, B., 2006, “A Man–Made Mitra Temple”, in: www.cais_soas.com.
- Schippmann, K., 1971, Die Iranischen Feuerhiligtumer, Berlin/New York: Walter de Gruyter.
- Vanden Berghe, L., 1965, “Nouvelles Découvertes de Monuments du feu d'Epoque Sassanide”, Iranica Antiqua, 5: 128-147.
- Vanden Berghe, L., 1977, “Les Chahar Taqs du Pusht-i Kuh Luristan”, Iranica Antiqua: 12, 175-190. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 965 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,547 |