
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,052 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,296,988 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,139,829 |
تحلیل نقش مؤلّفههای زیستمحیطی بر پراکندگی استقرارهای اشکانی مطالعهی موردی : حوزهی رودخانهی چهلچای مینودشت- گلستان | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 10، دوره 8، شماره 16، اردیبهشت 1397، صفحه 183-202 اصل مقاله (831.62 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2018.14420.1635 | ||
نویسندگان | ||
الهام وثوق بابایی1؛ رضا مهرافرین* 2 | ||
1دانشجوی دکترای باستان شناسی دوره ی تاریخی دانشگاه مازندران | ||
2دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه مازندران | ||
چکیده | ||
حوزهی رودخانهی چهلچای مینودشت، در حاشیهی شرقی دشت گرگان، یکی از مناطق بسیار مهم استقراری در دوران تاریخی، بهویژه دورهی اشکانی، بهشمار میآید. در بررسیهای روشمند باستانشناختی که در پاییز 1395 در منطقه انجام گرفت، 110 محوّطه شناسایی شد که از آن میان، 80 مورد مربوط به دورهی اشکانی است. این شمار، بر نقش و جایگاه استراتژیک و زیستمحیط مطلوب این منطقه در سیر تاریخ فرهنگی ایران در این دوره گواهی میدهد. از مهمترین سؤالات این پژوهش، نحوهی شکلگیری و پراکنش استقرارها، عوامل مؤثر در مکانگزینی و همچنین شناخت الگوی استقراری محوطههای اشکانی میباشد. یکی از رویکردهای نوین در باستانشناسی جدید، باستانشناسی چشمانداز است که به رابطهی میان محیط و استقرارها میپردازد و در این مقاله نیز تلاش شده با استفاده از دادههای بررسی باستانشناختی و با بهکارگیری مؤلّفههای باستانشناسی چشمانداز، الگوها و متغیّرهای زیستمحیطی مؤثر در پراکندگی محوّطههای اشکانی در منطقه، شناسایی و بازسازی شود. در این راستا، با استفاده از نرم افزار GIS، اطلاعات باستانشناسی مینودشت در بافت محیطی قرار گرفت و خروجی نقشهها نشان داد که عامل ارتفاع و راههای ارتباطی، از مهمترین ویژگیهای مؤثر بر الگوی پراکندگی محوّطههاست و همچنین در زمینهی معیشت ساکنان اشکانی منطقه، منابع آبی، ارتفاع، شیب مناسب زمین و همچنین خاک لُسی منطقه موجب شده که اقتصاد معیشتی جوامع در مناطق دشت بر پایهی کشاورزی و در مناطق کوهپایه، بر اساس دامداری شکل گیرد. الگوی پراکندگی محوّطهها در بخش درّههای میانکوهی بهصورت خطّی و در بخش دشت براساس مدل مکانمرکزی است. | ||
کلیدواژهها | ||
باستانشناسی چشمانداز؛ بررسی باستانشناختی؛ مینودشت؛ اشکانی | ||
مراجع | ||
- اوستا؛ کهنترین سرودها و متنهای ایرانی، 1371، بهکوشش: جلیل دوستخواه، تهران: نشر مروارید. - استرابون؛ 1381، جغرافیای استرابو، ترجمهی همایون صنعتیزاده، تهران: انتشارات موقوفات ایرج افشار. - اشمیت، ف. اریک، 1376، پرواز بر فراز شهرهای باستانی ایران، ترجمهی آرمان شیشهگر، تهران: انتشارات سازمان میراثفرهنگی کشور. - بارتولد، 1386، تذکرهی جغرافیای تاریخی ایران، ترجمهی حمزه سردادور، تهران: نشر توس. - برهانی، محمدمهدی، 1384، «پروژه بررسی و شناسایی باستانشناسی شهرستان مینودشت»، اداره میراثفرهنگی استان گلستان (منتشر نشده). - پاشایی، عباس، 1375، «گاهشناسی تغییرات شرایط جوی هولوسن در شمال خاوری ایران (دشت گرگان)»، مجلهی علومزمین، سال پنجم، شمارهی 19، صص: 42-51. - حسینزاده کرمانی، محمود، 1389، «بررسی متغیرهای محیطی و اقلیمی مؤثر بر گسترش کشت پنبه در استان خراسان رضوی در محیط GIS»، پایاننامهی کارشناسیارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان (منتشر نشده). - حصارنوی، علیرضا، 1388، «بررسی و شناسایی باستانشناسی حوضهی سد نرماب شهرستان مینودشت»، تهران: پژوهشکده باستانشناسی (منتشر نشده). - خاراکسی، ایزیدور، 1390، ایستگاههای پارتی، ترجمهی فیروز حسنعزیز، تهران: انتشارات گنجینه هنر- مؤسسهی فرهنگی ایکوموس. - دارمستتر، جیمز، 1382، مجموعه قوانین زردشت یا وندیداد اوستا، ترجمهی موسی جوان، ویراستار: علی اصغر عبداللهی، تهران: دنیای کتاب. - دیاکونف، میخائیل، 1380، تاریخ ماد، ترجمهی کریم کشاورز، تهران: انتشارات پیام. - رازجویان، محمود، 1379، آسایش در پناه باد، تهران: دانشگاه شهید بهشتی. - رهنمایی، محمدتقی، 1369، مجموعه مباحث و روشهای شهرسازی، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی. - زندهدل، حسین، 1379، مجموعه راهنمای جامع ایرانگردی- استان گلستان، تهران: نشر ایرانگردان. - سرشوق، مژگان، صالحی، محمدحسین، و بیگی، حبیبالله، 1391، «اثر جهت و موقعیت شیب بر توزیع اندازهی ذرات خاک در منطقه چلگرد استان چهارمحال بختیاری»، مجلهی پژوهشهای حفاطت آب و خاک، جلد نوزدهم، شمارهی سوم، صص: 77-98. - علیزاده، عباس، 1380، تئوری و عمل در باستانشناسی، تهران: سازمان میراثفرهنگی. - فروتن، اشکان، 1390، تاریخ، سرزمین، فرهنگ: شهرنامههای استان گلستان- مینودشت، تهران: نشر رسانش. - فرهنگ جغرافیایی رودهای کشور، 1382، تهیهکننده: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، جلد دوم. - کریمی، جلال، و فرجزادهاصل، منوچهر، 1383، «تحلیل الگوهای فضایی استقرارگاههای باستانی دشت میاناب شوشتر با کاربرد سنجش از دور و سیستمهای اطلاعات جغرافیایی»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دورهی 8، شمارهی 4، صص: 113-126. - کمبریج. 1380، تاریخ ایران – از سلوکیان تا فروپاشی ساسانیان، ترجمهی حسن انوشه، تهران: امیرکبیر. - کیانی، محمدیوسف، 1354، گزارش مقدماتی بررسیهای دشت گرگان، گزارش سومین مجمع سالانهی کاوشها و پژوهشهای باستانشناسی ایران. - گریک، دیوید، 1388، مقدمهای بر جغرافیای کشاورزی، ترجمهی علیرضا کوچکی و همکاران، خراسان رضوی: دانشگاه فردوسی مشهد. - مارکوارت، یوزف، 1373، ایرانشهر بر مبنای جغرافیای موسی خورنی، ترجمهی مریم میراحمدی، تهران: انتشارات اطلاعات. - محمودی، فرجالله، 1378، ژئومورفولوژی اقلیمی، تهران: انتشارات پیامنور. - مهرآفرین، رضا، و وثوقبابایی، الهام، 1395، «گزارش بررسی و شناسایی استقرارهای باستانی حوضهی رودخانهی چهلچای–مینودشت»، تهران: پژوهشکده باستانشناسی (منتشر نشده). - نارمن شارپ، رلف، 1388، فرمانهای شاهنشاهان هخامنشی،تهران: نشر پازینه، چاپ سوم. - واندنبرگ، لویی، 1340، باستانشناسی ایران باستان، ترجمهی عیسی بهنام، تهران: دانشگاه تهران.
- Arne, 1954, Excavation at shah tepe-Iran, Stockholm. - Anabestani, A. A., 2011, “The Role of Natural Factors in Stability of Rural settlements (Case study : Sabzavar country)”, Geography and environmental planning 40(4): 89-104 - Boone, J. L., 1994, IS it evolution yet? Critique of Darwinian archaeology, Paper present at the 59th Annual meeting of the society for American archeology, Anaheim. - Boucharlat, R. & Lectome,O., 1987, Fouilles de Tureng tepe, Sur la direction jean deshayes I. les periods sassanided et Islamiques. D' Archeologie orientale universite de paris. - Clarke, D. L., 1976, Spatial analysis in Archaeology, Cambridge university press. - Deetz, J., 1990, “Landscapes as cultural statement”, In: Kelso, W.M and Most, R.(eds.), Earth patterns : Essays in landscape Archeology, University press of Virginia, Charlottesville and London: pp 2-4 - Kowalewski, S. A., 2008, “Regional settlement pattern studies”, Journal Archaeol res, Vol 16 : 225-258. -Sauer, E., Omrani Rekavandi, H., Wilkinson, T. j. & Nokandeh, J., 2012, Persian Imperial power in late antiquity Oxford: oxbow Books. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 670 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,680 |