
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,290,888 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,354 |
بررسی و مطالعه ی استقرارهای هزاره ی اول قبل ازمیلاد در حوضه ی زاب کوچک | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 7، دوره 7، شماره 15، اسفند 1396، صفحه 117-130 اصل مقاله (1.08 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2017.14909.1660 | ||
نویسنده | ||
علی بیننده* | ||
استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا | ||
چکیده | ||
رودخانهی زابِ کوچک از کوههای شمالغرب ایران سرچشمه میگیرد و در امتداد کوه های مرزی ایران-عراق جریان می یابد و درنهایت وارد شمال عراق می شود. باتوجه به اهمیت رودخانهی زاب در شکل گیری استقرارهای مختلف و آگاهی از تعداد محوطه ها در هزارهی اول ق.م.، جایگاه و نوع ارتباط آنها با محوطه های کلیدی و گذرگاههای منطقه، این حوضه مورد بررسی قرارگرفت. تعداد 16 محوطه مربوط به هزارهی اول ق.م. شناسایی شد. 12 محوطه در قسمت شمالی حوضه و 4 محوطه در جنوب حوضه قرار دارند. بیشتر استقرارها در مکان هایی با استعداد مناسب کشاورزی و دامداری واقعاند. تراکم محوطه در قسمت شمالی بیشتر مشهود است. نحوهی الگوی استقرار، کاملاً تحتتأثیر عوامل جغرافیایی است و درجاییکه محیط مناسب باشد استقرارهای بزرگ و اصلی شکل می گیرند و مابقی محوطه ها کوچکتر و بهنوعی در درجهی دوم اهمیت هستند. هرچند محوطهی ربط در جنوب حوضه، وسعت نسبتاً قابلتوجهی دارد، اما باید توجه داشت که پتانسیلهای محیطی، جغرافیایی و امنیتی به محوطه ها اجازه نمیدهد که بسیار وسیع شوند. این حوضه در این برههی زمانی حدفاصل مرزهای مانا و آشور در غرب بوده و از طرف شمال با اورارتو هم مرز بوده است و شاید محوطهی اورارتویی گرده سوره در برهه ای آخرین قلعهی مرزی با این حوضه بوده است. گذرگاهها نیز نقش بسیار مهمی در ارتباطات و تهاجمات احتمالی منطقه داشته اند. گذرگاه حاجعمران در شمال حوضه نیز مسیر ارتباطی بسیار مناسبی با شمال بین النهرین است که بهاحتمال زیاد بخشی از هجوم های آشور از طریق این تنگه صورت می گرفته است که امروزه نیز بهترین و آسانترین مسیر ممکن برای تردد است. باتوجه حملات زیاد آشوریها به منطقه، محوطه های بزرگ و کلیدی همچون ربط، شین آباد و پسوه، دارای دیوار بزرگ دفاعی محیطی بودهاند که در هنگام تهاجمات مردم با احشام و ثروت خود در آنجا پناه می گرفته و تا رفع خطر بهمقابله می پرداخته اند. | ||
کلیدواژهها | ||
هزاره ی اول قبل ازمیلاد؛ شمال غرب ایران؛ حوضه ی رودخانه ی زاب؛ بررسی باستان شناسی | ||
مراجع | ||
- حیدری، رضا، 1386، «نتایج دومین فصل پژوهشهای باستانشناختی در محوطه باستانی ربط سردشت 1385»، گزارشهای باستانشناسی، پژوهشکده باستانشناسی، شمارهی 7 ج 1. صص: 201-230. - خضری، سعید، 1379، جغرافیای طبیعی کردستان مکریان با تاکید بر حوضهی زاب، ویراست اول، ناقوس، تهران. - خطیبشهیدی، حمید، 1377، «کشف استل اورارتویی مرگه کاروان»، مدرس، شمارهی 8، صص: 2-20. - کارگر، بهمن،1383، «قالایچی: زیرتو مرکز مانا لایه IB، 1381-1378»، مجموعهمقالات همایش بینالمللی باستانشناسی ایران: حوضه شمالغرب، خرداد/ بهار، ارومیه، ایران، صص: 245-229. - ملازاده، کاظم، 1390، «پادشاهی مانا: نگاهی بهساختارهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی مانا بر پایهی آگاهیهای باستانشناسی و جغرافیای تاریخی»، باستانپژوهی، شمارهی 7، صص: 45-53. - نیکنامی، کمالالدین، خطیبشهیدی، حمید، و سعیدیهرسینی، محمدرضا، 1386، «تئوریها و تکنیکهای مدلسازی پیشبینی (تخمین )مکانها و پراکنشهای سایتهای پیشازتاریخی در پهندشتهای باستانشناختی با کاربرد GIS و رگرسیون لجستیک مطالعه موردی: حوضهی رودخانه گاماساب زاگرسمرکزی»، فصلنامه علمی-پژوهشی دانشکده ادبیات و علومانسانی دانشگاه تهران، شمارهی 184.صص: 212-193. - هژبرینوبری، علیرضا، و عفیفی، ریحانه، 1388، «مطالعه و توصیف آجرهای لعابدار مکشوف از سه فصل کاوش محوطه ربط»، پیام باستانشناس، شمارهی 11، صص: 47-68. - نقشینه، امیرصادق، طلایی، حسن، و نیکنامی، کمالالدین، 1391، «گورستان عصر آهن چنگبار»، پژوهشهای باستانشناسی ایران، سال اول، شمارهی 1، صص: 105-122.
- Afifi, R. & Heidari, R., 2010, “Reflections on glazed bricks from Rabat Tepe II, Iran”, Aramazd: Armenian Journal of Near Eastern Studies, Vol. 5[2]: 152–187.
- Binandeh, A., Nobari, A. H., Neyestani, J. & Vahdati Nasab, H., 2012, “New Archaeological Research in North West of Iran, Prehistoric Settlement of Little Zab River Basin”, International Journal of Humanities, Vol. 19(2): 27-42.
- Binandeh, A., Kargar, B. & Khanmohamadi, B., 2017, “Mannaean Art: Some Glazed Bricks from Qalaichi, Iran”, Aula Orientalis 35(2): 213-222.
- Dyson, R. H. Jr., 1971, “Excavations at Tepe Hasanlu, Iran”, American Journal of Archaeology 75 (2): 200.
- Dyson, R. H., Jr., & Young, T. C., 1960, “The Solduz Valley, Iran: Pisdeli Tepe, Antiquity, Vol. 40: 19–27.
- Hamlin, C., 1975, “Dalma Tepe”, Iran British Institute of Persian Studies, Vol. 13: 111-127.
- Jakubiak, K., 2004, “Some Remarks on Sargon II,s Eighth Campaign of 714 B.C., Iranica Antiqua, Vol.39: 191-202.
- Kargar, B. & Binandeh, A., 2009, “A preliminary report of excavations at Rabat tepe (NW-Iran)”, Iranica Antiqua, Vol. XLIV: 113-129.
- Khatib-shahidi, H., 2006, “Recent Investigations at Hasanlu and Reconsideration of its Upper Strata”, International Journal of Humanities, Vol. 13: 17-28.
- Levin, L.D., 1974, “Geografical studies in the Neo-Assyrian Zagros”, Iran British Institute of Persian Studies,Vol. 12: 99-124.
- Marf, Dlshad A., 2014, “The temple and the city of Musasir/Ardini: New aspects in the light of new Archaeological Evidence”, Subartu Journal Vol. VIII: 13-29.
- Matney, T., MacGinnis, J., Wicke, D. & Köroğlu, K., 2015, “Sixteenth Preliminary Report on Excavations at Ziyaret Tepe (Diyarbakır Province)”, 2013 Season, Kazı Sonuçları Toplantısı 36(1): 255-272
- Muscarella, O. W., 1971b, “Qalatgah: An Urartian Site in Northwestern Iran”, Expedition, Vol. 13(3-4): 44-49.
- Muscarella, O. W., 1968, “Excavation at Dinkha Tepe 1966”, Metropolitan Museum of Art Bulletin, Vol. 27(3): 96-187.
- Muscarella, O. W., 1969, “The Tumuli at Se Gridan: A Preliminary Report”, Metropolitan Museum Journal, Vol. 2: 5-25.
- Muscarella, O. W., 1971a, “Sé Girdan”, Iran British Institute of Persian Studies, Vol. 9: 169-70.
- Muscarella, O. W., 1973, “Excavation at Agrab Tepe”, Metropolitan Museum Journal, Vol. 8: 47-76.
- Muscarella, O. W., 1974, “The Iron Age at Dinkha Tepe, Iran”, Metropolitan Museum Journal, Vol. 9: 35-90.
- Muscarella, O. W., 2003, “The Chrnology and Culture of Se Gridan: Phase III”, Ancient Civilizations from Scythia to Siberia, International journal of Comparative Studies in History and Archaeology, Vol. 9: 31-117.
- Nobari, A. H., Binandeh, A., Neyestani, J. & Vahdati Nasab, H., 2012, “Excavation in Lavin Tepe in Northwest Iran”, Ancient Near Eastern Studies, Vol.49: 95-117.
- Reade J. & Finikel, I., 2014, “Between Carchemish and Pasargadae: Recent Iranian Discoveries at Rabat, in From Source to History: Studies on Ancient Near Eastern Worlds and Beyond Dedicated to Giovanni Battista Lanfranchi on the Occasion of His 65th Birthday on June 23”, S. Gaspa, A. Greco, D. Morandi Bonacossi, S. Ponchia, R. Rollinger eds., Münster, AOAT 412: 581-596.
- Reade, J., 1995, “Iran in Neo Assyrian Geography, In: Neo Assyrian Geography, ed by Mario Liverani, Roma: 31-44.
- Voight, M. M, 1983, Haji Firouz Tepe the Neolithic Settlement, The University Museum, University of Pennsylvania.
- Zimanesky, P.E, 1990, “Urartian Geography and Sargon Eighth Campign”, Journal of Near Eastern Studies, Vol.46: 1-21. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 961 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,808 |