
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 490 |
تعداد مقالات | 5,109 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,394,080 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,205,182 |
آنالیز پتروگرافی و XRF سفال های دوره ی باکونِ تل مش کریم شهرستان سمیرم | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 4، دوره 7، شماره 15، اسفند 1396، صفحه 65-80 اصل مقاله (775.56 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2018.9909.1429 | ||
نویسندگان | ||
علی رضا سرداری* 1؛ محمدحسین طاهری2؛ سید ایرج بهشتی3 | ||
1استادیار پژوهشکده باستان شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری | ||
2دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه تهران | ||
3کارشناس ارشد زمین شناسی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی پژوهشگاه میراث فرهنگی | ||
چکیده | ||
مطالعات آزمایشگاهی برای تحلیل سفالهای دورهی پیشازتاریخی ایران، موجب فهم دقیقتر ما نسبت به فرایند تولید و توزیع آن خواهد شد. در این بین، سفال دورهی باکون مربوط به هزارهی پنجم پیشازمیلاد در گسترهی جغرافیایی جنوب زاگرس و استان فارس، پدیدهای مهم در درک گسترش فرهنگ این دوره در درهی رود کُر در مرکز فارس و پراکنش آن تا سرحدات شمالی در شهرستان سمیرم است. این سفالها که اغلب نخودیرنگ و منقوش هستند، بهنظر میرسد که مهارت زیادی در ساخت آنها بهکار رفته است؛ لذا در این تحقیق، تلاش شده تا با انتخاب 10 قطعه از این سفالها از محوطهی کاوش شده تل مشکریم در سمیرم جهت انجام این آزمایشها، تبیینی دقیقتر از فناوری سفالگری داشته باشیم. پرسشهای اصلی مورد تحقیق، شامل بررسی چگونگی ترکیب و ساختار سفالها، تفاوتها و تشابهات آنها، میزان درجهی پخت در کوره و نیز آگاهی از وضعیت بومی یا وارداتی آنها است. این آزمایشها که شامل آنالیز XRF و پتروگرافی میشود، هر دو در پژوهشکدهی حفاظت و مرمت پژوهشگاه میراثفرهنگی انجام گرفته که بر پایهی آنالیز پتروگرافی و مطالعات زمینشناسی منطقهی سمیرم، میتوان نتیجه گرفت که سفالها تولید داخلی و محلی بوده و مربوط بهخود منطقه هستند. در این نمونهها، بافت سیلتی (ریزبلور) و بافت پورفیری دیده میشود و این نتایج نشان میدهد که در تمام نمونهها، بهجز دو مورد 7 و 8، دمای پخت کوره بیش از 800 درجهی سانتیگراد نبوده است. مطالعات زمینشناسی نشان میدهد ارتفاعات و رسوبات منطقه از سنگ آهک تشکیلشده که در سفالهای مورد بررسی، کانی کلسیت بهوفور مشاهده گردید. آنالیز XRF نیز وجود کانی کلسیت را تأیید نمود. در این آنالیز، کمترین میزان اکسیدکلسیم مربوط به نمونههای 8 و 9 است و بیشترین مقدار مربوط به نمونههای 10 و 11 است که با نتایج آزمایش پتروگرافی کاملاً همسان است. | ||
کلیدواژهها | ||
دوره ی باکون؛ تل مش کریم؛ سفال؛ پتروگرافی؛ XRF | ||
مراجع | ||
- آقانباتی، سیدعلی، 1383، زمینشناسی ایران، تهران: سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور. - امامی، سید محمدامین، آریانسب، سیمین، احمدی، حسین، عسکریچاوردی، علیرضا، و کالیری، پیر فرانچسکو، 1393، «روشهای باستانسنجی بهمنظور ساختارشناسی آجرهای کشف شده از تل آجری تختجمشید»، مطالعات باستانشناسی، دورهی 6، شمارهی 2، صص: 1-19. - امانالهی، حمید، 1388، «پتروگرافی و کاربرد آن در شناسایی مواد باستانی (مطالعهی موردی سنگ)»، مجلهی پیام باستانشناس، دانشگاه آزاد ابهر، سال ششم، شمارهی 12، صص: 121-140. - زارع، اعظم، 1383، «مطالعه پتروگرافی تختجمشید»، کارنامه بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد، شیراز، سال اول، شمارهی اول، صص: 97-107. - سحابی، فریدون، 1388، سنگشناسی رسوبی، چاپ ششم، تهران: انشارات دانشگاه تهران. - سرداریزارچی، علیرضا، و طاهری، محمدحسین، 1394، «گزارش کاوش باستانشناسی تل مشکریم شهرستان سمیرم»، تهران: پژوهشکدهی باستانشناسی (منتشر نشده). - سرداریزارچی، علیرضا، و طاهری، محمدحسین، 1394، «کاوش باستانشناسی تل مشکریم، شهرستان سمیرم»، چهاردهمین گردهمایی سالیانه باستانشناسی ایران، تهران: انتشارات پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری، صص: 242-245. - سلمانزاده، حسین، کاوش، حسینعلی، فاضلینشلی، حسن، و بهشتی، سید ایرج، 1392، «نتایج آزمایشات پتروگرافی نمونههای سفالی تپه گراتزیانی»، مطالعات باستانشناسی، دورهی ششم، شمارهی 1، صص: 55-66. - گلستانیفرد، فرهاد، 1383، روشهای شناسایی و آنالیز مواد، تهران: دانشگاه علم و صنعت. - محمدیفر، یعقوب، و عرب، احمدعلی، 1392، «مطالعه ترکیب سفال کلینکی دورهی اشکانی منطقهی همدان با استفاده از سه روش: PIXE, XRF و XRD با هدف تعیین میزان تشابه و تمایز»، پژوهشهای باستانشناسی ایران، سال سوم، شمارهی 4، صص: 57-76. - نقشهی زمینشناسی 000 250: 1 بروجن، انتشارات شرکت ملی نفت. - نقشینه، امیرصادق، حاتمی، الناز، و نیکروانمتین، هومن، 1393، «مطالعه پتروگرافی سفال عصر آهن غارهاتو»، پژوهشهای باستانشناسی ایران، سال سوم، شمارهی 5، صص: 63-78. - ویت، مری، و رابرت دایسون، 1382، گاهنگاری ایران از هشتهزار تا دوهزار قبلازمیلاد، ترجمهی احمد چایچیامیرخیز و اکبر پورفرج، تهران: انتشارات سمیرا (میراث مکتوب). - Alizadeh, A., 2006, The Origins of State Organizations in Prehistoric Highland Fars, Southern Iran: Excavations at Tall-e Bakun, Oriental Institute Publications, Vol.128. The Oriental institute of the University of Chicago: Chicago.
- Marghussian, A. K., Fazeli Nashli, H. & Sarpoolaki, H., 2008, “Chemical-Mineralogical Analyses and microstructural studies of Prehistoric pottery from Rahmatabad, South-west Iran”, Archaeometry, 50: 1-15.
- Sardari, A., Fazeli Nashli, H., Hejebri Nobari, A., Khatib Shahidi, H.& Rezaei, A., 2011, “Northern Fars during the Bakun Period: Archaeological Evidence from the Eghlid District”, Journal of Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan (AMIT), Vol. 43.
- Shepard, A. O., 1956, Ceramics for the Archaeologist (No. 609, p. 1971). Washington, DC: Carnegie Institution of Washington.
- Sumner, W. M., 1994, “The Evolution of Tribal Society in the Southern Zagros Mountains, Iran”, In Stein, G. & Rothman, M.S. (eds), Chiefdoms and Early States in the Near East: The Organizational Dynamics of Complexity. Pp. 47-65. Prehistory Press: Madison.
- Taylor, H., 2007, The Stein Collection: Periodisation of Bakun period survey material collected by Sir Marc Aurel Stein in Highland Fars, Iran, Unpublished MA dissertation, Institute of Archaeology, UCL.
- Tite, M. S., 1972, Methods in physical examination in archaeology, Seminar Press.
- Weeks, L., Petrie, C.A. & Potts, D. T., 2010, “Ubaid- Related- Related? The “Black-On-Buff” Ceramic Traditions of Highland Southwest Iran”, In: Robert A. Carter & Graham Philip, (ads) Beyond the Ubaid, Studies in Ancient Oriental Civilization, No. 63, Oriental Institute of University of Chicago, Chicago. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,100 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,352 |