آمار
| تعداد نشریات | 22 |
| تعداد شماره‌ها | 485 |
| تعداد مقالات | 5,045 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,290,919 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,370 |
معناکاوی نوسانات مذهبی نمود یافته در نگارکندهای صخره ای ساسانی | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| مقاله 7، دوره 7، شماره 14، آذر 1396، صفحه 103-122 اصل مقاله (1003.91 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2017.7757.1341 | ||
| نویسندگان | ||
| شکوه خراشادی* 1؛ حسن باصفا* 2 | ||
| 1دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه نیشابور | ||
| 2استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه نیشابور | ||
| چکیده | ||
| نگارکندهای صخره‌ای ساسانی مصادیقی از تجلی آرمان سیاسی پیوستگی دین و شاهی‌اند. باوجود اصرار ساسانیان مبنی‌بر وحدانیت زرتشتی‌گری، شاهان این سلسله در مراسم دیهیم‌ستانی‌شان تثلیث اهورامزدا، میترا و آناهیتا را به تصویر کشیده‌اند. اردشیر، شاپور و بهرام یکم حلقه‌ی سلطنت را از دست اهورامزدا می‌ستانند؛ نرسه مقام شاهی خویش را مرهون اهورامزدا و آناهیتا است که هر یک جداگانه به وی دیهیم شاهی می‌بخشند؛ اردشیر دوم حلقه‌ی شاهی را در حضور میترا از دست اهورامزدا می‌ستاند و پیروز یکم مفتخر به اهدای دیهیم شاهی از سوی اهورامزدا و آناهیتا توأمان با یکدیگر و در یک مجلس است؛ هرچند دست را به‌سوی حلقه‌ی اهدایی از سوی اهورامزدا دراز کرده است. نظر به این که بخشنده‌ی اصلی دیهیم شاهی در نگارکندهای ساسانی، اصولاً خدای بزرگ اهورامزدا است، این پرسش به میان می‌آید که حضور میترا و آناهیتا در این مراسم چه توجیه مذهبی می‌تواند داشته باشد؟ نتیجه‌ی مطالعات حاکی از آن است که حضور این ایزدان بیش از آن که معرف نوسانات مذهبی در مقاطع مختلف تاریخ عصر ساسانی باشد، بازتابی از مسائل سیاسی و اجتماعی این دوران بوده است. روش پژوهش، مطالعه‌ی تطبیقی میان منابع تاریخی و شواهد باستان‌شناختی (رهیافت تاریخی) با رویکرد تحلیل تاریخی است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نگارکندهای ساسانی؛ مذهب ساسانیان؛ اهورامزدا؛ آناهیتا؛ میترا | ||
| مراجع | ||
|
- افشار‌مهاجر، کامران، 1379، «حضور نمادها در هنرهای سنتی ایران»، فصل‌نامه‌ی علمی-پژوهشی دانشگاه هنر، سال دوم، شماره‌ی 6، صص:63-51. - امام‌شوشتری، محمدعلی، 1350، تاریخ شهریاری در شاهنشاهی ایران، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر. - آورزمانی، فریدون، 1371، «نقش‌های دره چوگان»، مجله فروهر، سال 27، شماره‌ی پیاپی 9 و10، صص: 27-22. - پور‌شریعتی، پروانه، 1393، «مهرپرستی و ساختارهای اجتماعی و آرمانی عیاری در "حماسه‌ی" سمک عیار»، ترجمه‌ی حسام‌الدین شافعیان، ایران‌نامه، سال 29، شماره‌ی 2، تابستان، صص: 103-84. - جکسن، ویلیام آبراهام، سفرنامه: ایران در گذشته و حال، ترجمه‌ی منوچهر امیری و فریدون بدره‌ای، چاپ اول، تهران: انتشارات خوارزمی. - خُراشادی، سُرور، 1389، «پژوهشی بر آثار منسوب به صاحب‌‌منصبان دوره‌ی ساسانی براساس مطالعه‌ی تطبیقی منابع تاریخی با شواهد باستان‌شناختی»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد، زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان دانشکده ادبیات و علوم انسانی. - خُراشادی، سُرور، 1394، «نگارکند بهرام دوم در برم‌دلک: تقسیم قدرت در لوای نیایش»، چکیده‌مقاله‌های همایش بین‌المللی باستان‌شناسان جوان، به‌کوشش: محمدحسین عزیزی‌خرانقی، مرتضی خانی‌پور و رضا ناصری، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری: دانشگاه تهران، انجمن علمی دانشجویان باستان‌شناسی، ص 96. - خُراشادی، سُرور، 1394، «ایزد بهرام در مراسم دیهیم‌ستانی اردشیر یکم: بازتابی مذهبی یا ترفندی سیاسی؟»، چکیده‌مقاله‌های همایش بین‌المللی باستان‌شناسان جوان، به‌کوشش: محمدحسین عزیزی‌خرانقی، مرتضی خانی‌پور و رضا ناصری، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری: دانشگاه تهران، انجمن علمی دانشجویان باستان-شناسی، ص 95. - خُراشادی، سُرور و وحدتی‌نسب، حامد، 1393، «راز جدال نرسه با بهرام‌ها از نگاه انسان‌شناسی فرهنگی»، فصلنامه جامعه‌شناسی تاریخی دانشگاه تربیت مدرس، دوره‌ی 6، شماره‌ی 3، صص: 263-211. - خُراشادی، سُرور، موسوی‌کوهپر، مهدی، نیستانی، جواد و موسوی‌حاجی، سید رسول، 1394، «نمود عناصر یونانی در نگارکندهای صخره‌ای ساسانی»، زیر چاپ. - خُراشادی، سُرور، موسوی‌کوهپر، مهدی، نیستانی، جواد و موسوی‌حاجی، سید رسول، 1394، «کرتیر چگونه کرتیر شد؟»، جستارهای تاریخی پژوهشگاه علوم انسانی کشور، زیر چاپ. - دادور، ابوالقاسم، و غربی، عادله، 1391، مطالعه‌ی تطبیقی نقوش‌برجسته‌ی هخامنشی و ساسانی در ایران، ناشران: دانشگاه الزهرا و انتشارات پشوتن. - دریایی، تورج، 1392، شاهنشاهی ساسانی، ترجمه‌ی مرتضی ثاقب‌فر، چاپ ششم، تهران: ققنوس. - دوشن‌گیمن، ژاک، 1375، دین ایران باستان، ترجمه‌ی رؤیا منجم، تهران: فکر روز. - زاره، فریدریش، 1387، هنر پیکرتراشی ساسانی، در سیری در هنر ایران از دوران پیش‌ازتاریخ تا امروز، ترجمه‌ی پرویز مرزبان، جلد دوم: دوره‌ی ساسانی، زیر نظر آرتور اپهام پوپ و فیلیس اکرمن، ویرایش زیر نظر: سیروس پرهام، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. - زنر، آرسی، 1388، زروان یا معماری زرتشتی‌گری، ترجمه‌ی دکتر تیمور قادری، تهران: نشر مهتاب. - سودآور، ابوالعلاء، 1383، فره ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، بی‌جا: میرک. - شاپور‌شهبازی، علیرضا، 1393، تاریخ ساسانیان: ترجمه‌ی بخش ساسانیان از کتاب تاریخ طبری و مقایسه‌ی آن با تاریخ بلعمی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - شیپمان، کلاوس، 1386، مبانی تاریخ ساسانیان، ترجمه‌ی کیکاووس جهانداری، چاپ دوم، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز. - عاصمی، محمد، 1350، «کرتیر و صورت او در نقش‌برجسته‌های ساسانی»، مجله‌ی کاوه، بی‌جا، شماره‌ی 4، جلد 9، صص: 51-46. - عفیفی، رحیم، 1373، اساطیر و فرهنگ ایران در نوشته‌های پهلوی، چاپ دوم، تهران: توس. - کرزن، جرج، 1373، ایران و قضیه‌ی ایران، ترجمه‌ی غلامعلی وحید مازندرانی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. - کریستن‌سن، آرتور، 1387، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه‌ی رشید یاسمی، چاپ دوم، تهران: انتشارات زرین. - کوریاجی‌کویاجی، جهانگیر، 1362، آیین‌ها و افسانه‌های ایران و چین باستان، ترجمه‌ی جلیل دوستخواه، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی. - گیرشمن، رومن، 1386، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه‌ی محمد معین، تهران: مؤسسه انتشارات نگاه. - گیرشمن، رومن، 1370، هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی، ترجمه‌ی بهرام فره‌وشی، چاپ دوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - لوکونین، ولادیمیرگریگورویچ، 1372، تمدن ایران ساسانی، ترجمه‌ی عنایت‌الله رضا، چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. - مختاریان، بهار، «اردوی‌سور آناهیتا و آتشکده‌ها»، انسان شناسی و فرهنگ، http://anthropology.ir. - محمدی، محمد، 1374، فرهنگ ایران پیش از اسلام و آثار آن در تمدن اسلامی و ادبیات عربی، چاپ اول، تهران: توس. - مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین مسعودی، 1365، التنبیه‌و‌الاشراف، ترجمه‌ی ابوالقاسم پاینده، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - مصطفوی، سید محمدتقی، 1343، «نقوش ساسانی در فارس»، مجله انجمن فرهنگ ایران باستان، شماره‌ی 3، دوره اول، صص: 32-29. - موسوی‌حاجی، سید رسول، 1374، «پژوهشی در نقش‌برجسته‌های ساسانی»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، تهران: دانشگاه تربیت مدرس. - مهرآبادی، میترا، 1382، تاریخ کامل ایران باستان از پیش‌ازتاریخ تا پایان سلسله‌ی ساسانی، تهران: دنیای کتاب. - نصرالله‌زاده، سیروس، 1384، نام‌تبارشناسی ساسانیان از آغاز تا هرمزد دوم، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری، پژوهشکده‌ی زبان و گویش. - واندنبرگ، لویی، 1348، باستان‌شناسی ایران باستان، ترجمه‌ی عیسی بهنام، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - هرتسفلد، ارنست، 1381، ایران در شرق باستان، ترجمه‌ی همایون صنعتی‌زاده، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و کرمان: دانشگاه شهید با هنر. - هینتس، والتر، 1385، یافته‌هایی تازه از ایران باستان،ترجمه‌ی پرویز رجبی، تهران: ققنوس. Choksy, J., 1988, “Sacral Kingship in Sasanian Iran”, In: Bulletin of the Asia Institute: 2.35-52.
Gignoux, Ph., 1984, “Church-State relations in the Sasanian period”, In: Monarchies & Socio-Religious Traditions in the Ancient Near East, ed. H. I. H. Prince T. Mikasa. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
Hermann, G., 1969, “The Darabgird Relief-Ardashir or Shapur?” Iran, Vol. VII. 63-88.
Jafarey, A. A., 1975, “Mithra Lord of the Lands”, R. Hinnells (ed). Mithraic studies: Proceding of the First International Congress of Mithraic Studies, 54-61.
Pourshariati, P., 2008, Decline & Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian Parthian Confederacy & the Arab Conquest of Iran, Published by I. B. Tauris&CoLtd.
Shapur Shahbazi, A., 1985, “Studies in Sasanian Prosopography, The relief of Ardašer II at Tāq- I Bustān”, In: ArcheologischeMiteilungenaus Iran, 18. Berlin. 181-85.
Shapur Shahbazi, A.,1993. “Crown Prince”, Encyclopaedia Iranica, ed. E. Yarshater, Vol. VI. Costa Mesa, California, 430-432. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 871 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,915 |
||