
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,052 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,296,974 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,139,823 |
داده های تاریخی در سفال نوشته های نسا | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 4، دوره 7، شماره 14، آذر 1396، صفحه 59-78 اصل مقاله (814.71 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2017.8970.1398 | ||
نویسندگان | ||
صهیب محمدی نوسودی؛ نازنین تمری* | ||
کارشناسی ارشد تاریخ ایران باستان، دانشگاه ارومیه | ||
چکیده | ||
شاهان اشکانی از حدود سال 247 ق.م. تا 224 م. بهتدریج بر امپراتوری عظیم چند فرهنگی و چند قومی سلطنت کردند. از سال 1948 م. بهبعد، در پی حفاریهایی که در اقامتگاه اصلی و اولیهی شاهان اشکانی، در نسا (در ترکمنستان، نزدیک عشقآباد کنونی)، توسط گروهی از باستانشناسان و کاوشگران شوروی و ایتالیایی صورت گرفت، بیش از 2500 قطعه خرده سفالهای شکسته با 2758 متن از «اداره ثبت» کشف شد. سفالها عمدتاً جزییاتی دربارهی تحویل شراب به کاخها از تاکستانهای بخشهای مختلف، معابد یا مردم عادی را در اختیار قرار میدهند. این کشف درحالی صورت گرفت که دادههای تاریخی در باب دوران آغازین و میانی اشکانی، اغلب دادههایی بسیار اندک و سردرگم کنندهای بهشمار میرفتند که بیشتر برگرفته از آثار نویسندگان کلاسیک بودند. جایگاه ویژهای که سفال نوشتههای نسا در تاریخ پژوهش پارتی به خود اختصاص داده، حاکی از اطلاعات گرانبهایی است که در آنها نهفته است. در پژوهش حاضر، نگارندگان تلاش دارند تا به این پرسش که مهمترین دادهها و آگاهیهای تاریخی که از سفال نوشتههای نسا استخراج و استنباط میگردد، کداماند؟ پاسخی شایسته و مستند ارائه دهد. این اسناد به منزلهی اسنادی پارتی که به زبان پارتی نگاشته شده و بهعنوان کهنترین شواهد نگارشی این زبان محسوب میگردند، دادههای تاریخی فراوانی نظیر: سیستم مالیاتگیری، ساختار نظامی، امور مذهبی و مهمتر از همه تبارشناسی و گاهشماری شاهان اولیهی پارتی را در اختیار پژوهشگران قرار میدهد. شمار زیادی از اسامی و عناوین کارگزاران، امکان آشنایی با سیستم اداری و نظام درباری مربوط به دوران پادشاهان اولیهی این دوره از تاریخ ایران را فراهم میسازد. بر این اساس، نگارندگان تلاش دارند تا با بازکاوی دادههای تاریخی سفالنوشتههای نسا، گامی دیگر در تأیید این اسناد بهعنوان مهمترین مدارک دست اول، موثق و ایرانی مربوط به شاهنشاهی اشکانی بردارند و میزان راهگشایی این دادهها را در بازسازی تاریخ اشکانی مورد آزمون قرار دهند. پژوهش حاضر با تکیه بر دادههای بهدست آمده از سفالنوشتههای نسا و تطبیق آن با مدارک سکهشناسی شاهنشاهی پارتی، به اثبات نقش اشراف و خاندانهای مهم درباری در جدایی مناطق شرقی از شاهنشاهی پارتی پرداخته و این امر را بهعنوان فرضیهای در باب علل سقوط شاهنشاهی اشکانی ارائه و از آن دفاع نموده است. | ||
کلیدواژهها | ||
داده های تاریخی؛ سفال نوشته؛ نسا؛ اشکانیان | ||
مراجع | ||
- آلرام، میشائیل، 1392، «چگونگی و وظایف سکهشناختی اشکانیان»، امپراتوری اشکانی و اسناد و منابع آن، تهران: نشر فرزان روز، صص: 582-563. - اشمیت، رودیگر،1382، راهنمای زبانهای ایرانی، ترجمهی حسن رضایی باغبیدی، ج 1، تهران: انتشارات ققنوس. - اشمیت، رودیگر، 1392، «مدارکی دربارهی زبان و نامهای پارتی از عهد اشکانیان»، امپراتوری اشکانی و اسناد و منابع آن، تهران: نشر فرزان روز، صص: 290- 223. - اینورنیتزی، آنتونیو، 1392، «نسا در دورهی اشکانی: پرتوهای تازه در پژوهش»، امپراتوری اشکانی و اسناد و منابع آن، تهران: نشر فرزان روز، صص: 70- 57. - بیوار، ا. د. اچ، 1389، «تاریخ سیاسی ایران در دورهی اشکانیان»، تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، ج 1/3، تهران: انتشارات امیرکبیر، صص: 200- 123. - پریخانیان، ا.، 1389، «جامعه و قانون ایرانی»، تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، ج 2/3، تهران: انتشارات امیرکبیر، صص: 69- 11. - تفضلی، احمد، 1378، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: انتشارات سخن. - دوبواز، نلسون، 1342، تاریخ سیاسی پارت (اشکانیان)، تهران: انتشارات کتابخانه ابنسینا. - دیاکونوف، ای. م. و لیوشیتس، و. آ.، 1383، کتیبههای اشکانی نیسا (اسناد اقتصادی)، ترجمهی شهرام حیدرآبادیان، تهران: کلام شبدا. - سرفراز، علیاکبر و آورزمانی، فریدون، 1388، سکههای ایران از آغاز تا دوران زندیه، تهران: انتشارات سمت. - سلوود، دیوید، 1389، «سکههای پارتی»، تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، ج 1/3، تهران: انتشارات امیرکبیر، صص: 400-381. - شیپمان، کلاوس، 1390، مبانی تاریخ پارتیان، ترجمهی هوشنگ صادقی، تهران: نشر فرزان روز. - فرای، ریچارد نلسون، 1388، تاریخ باستانی ایران، ترجمهی مسعود رجبنیا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. - کالج، مالکوم، 1388، اشکانیان (پارتیان)، ترجمهی مسعود رجبنیا، تهران: انتشارات هیرمند. - گوتشمید، آ. ف.، 1356، تاریخ ایران و ممالک همجوار آن از زمان اسکندر تا انقراض اشکانیان، ترجمهی کیکاووس جهانداری، تهران: شرکت سهامی چاپ و انتشار کتاب ایران. - گیرشمن، رومن، 1388، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمهی محمد معین، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. - لوکونین، و. گ.، 1389، «نهادهای سیاسی، اجتماعی و اداری، مالیاتها و دادوستد»، تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، ج 2/3، تهران: انتشارات امیرکبیر، صص: 148-71. - مشکور، محمدجواد، ۱۳۶۷، تاریخ سیاسی و اجتماعی اشکانیان، پارتیان یا پهلویان قدیم، تهران: انتشارات دنیای کتاب. - مهرآبادی، میترا، 1372، خاندانهای حکومتگر ایران باستان، تهران: انتشارات فتحی. - نولدکه، تئودور، 1358، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ترجمهی عباس زریابخویی، تهران: انجمن آثار ملی. - وانگ تائو، 1392، «پارت در چین: بازبینی اسناد تاریخی»، شاهنشاهی اشکانیان، وستا سرخوش کرتیس و سارا استیوارت، ترجمهی مانی صالحیعلامه، تهران: نشر هزارههای دنیای باستان، صص: 155-135. - ولسکی، یوزف، 1383، شاهنشاهی اشکانی، ترجمهی مرتضی ثاقبفر، تهران: انتشارات ققنوس. - ویزههوفر، یوزف، 1390، ایران باستان از 550 ق.م. تا 650 پس از میلاد، ترجمهی مرتضی ثاقبفر، تهران: انتشارات ققنوس.
- Assar, G. R. F., 2006a, “A Revised Parthian Chronology of The Period 91-55 B.C.,” Parthica 8, 55-104.
- Assar, G. R. F., 2006b, “Arsaces IV (c. 170-168 B.C.) the 1st “Missing” Parthian King”, Nāme-ye Irān-e Bāstān 6/1 & 2, 3-14.
- Bader, A., 1996, “Parrhian Ostraca from Nisa: Some Historical Data”, In: La Persia el'Asia Centrale,da Alessandro al X solo , 251-76.
- Bigwood, Joan. M., 2008, “Some Parthian queens in Greek & Babylonia documents”, Iranica Antiqua, vol. XLIII, 235-274.
- Boyce, M., 1986, “Arsacids iv. Arsacid religion”, In” E.Yarshater (ed.), Encyclopadia Iranica, Vol .1, 540-541.
- Chaumont, M. L., 1971, “Etudes d’histoire parthe. I. Documents royaux ὰ Nisa”, Syria 48, 143- 164.
- Dabrowa, E., 2009, “Mithradates I & the Beginning of the Ruler-cult in Parthia”, Electrum 15, 41-49.
- Dabrowa, E., 2013, “The Parthian Aristocracy: its Social Position & Political Activity”, Parthica 15, pp. 53-62.
- De Jong. Albert., 2013, “Religion in Iran: The Parthian & Sasanian Periods (247 BCE - 654 CE)”, In: Salzman M.R., Adler W. (Eds.) The Cambridge History of Religions in the Ancient World II: From the Hellenistic Age to Late Antiquity, 23-53.
- Durkin-Meisterernst. D., 2004, “Huzwāreš”, Encyclopaedia Irianica XII, 585 – 588.
- Eiland, Murray. L., 1999, “The Parthian "Dark Age": History from Coins”, The Celator 13:3, 38-42.
- Gignoux, Ph., 1972, Glossair des Inscriptions Pehlevies et Psrthes, London.
- Gregoratti, L., 2012, “Parthian Women in Flavius Josephus”, In: Jüdisch-hellenistische Literatur in ihrem interkulturellen Kontext, Hirschberger, pp. 183-192.
- Harmatta, J., 1981, “Mithridates I & the rise of Parthian writung system”, Acta Antiqua Academiae Dientiarum Hungarica 29, 219-225.
- Hauser, S., 2012, “The Arsacid (Parthian) Empire”, A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East 53, 1001-1020.
- Henning, W. B., 1958, “Mitteliranisch, Handbuch der Orientalistik I/IV: Iranistik”, I: Linguistik, 20-130.
- Invernizzi, A., 1997, “Parthian Nisa: New Lines of Research”, Iran & The Caucasus, vol. I, 107-119.
- Invernizzi, A., 1998, “New Archaeoogical Research in Old Nisa, The Art & Archaeology of Ancient Persia”, (Curtis, V. S) ed., Hillenbrad, 8-13.
- Invernizzi, A., 2004, “Thoughts on Parthian Nisa”, Parthica 6, 133- 141.
- Invernizzi, A. 2011, “Parthian Art – Arsacid Art”, Topoi 17, 189-206.
- Invernizzi, A. & Koshelenko, V. N., 1990, “Soviet-Italian Excavations in Old Nisa (Season 1990)”, Mesopotamia XXV, 47-50.
- Jakubiak, K.,2009, “A Persian Respose. The Organization of Defence in Mesopotamia under the Parthians & Sasanians”, Understanding the Past, Jan Michal Burdukiewicz & others (eds.), pp. 155 – 163.
- Koshelenko, G. A. & Pilipko, V. N., 1994, “Parthia”, History of civilizations of Central Asia, vol. II, 131-150.
- Lippolis, C., 2010, “Parthian Nisa, Some Considerations Based on New Research”, South Asian Archaeology 2007, vol. II, 165-170.
- Livshits, V. A. & Pilipko, V. N., 2004, “Parthian Ostraca From The Central Building Complex Of Old Nisa”, Ancient Civilizations 10, 139-178.
- Mackenzie, D. N., 1986, “Some names from Nisa”, Peredneaziatskii sbornik 4, 105-115.
- Manassero, N., 2010, “Tamga-like images on sealings from Old Nisa”, Parthica 12, 17-28.
- Morano, E., 2013, “On Some Recently Found Ostraca from Old Nisa”, Commentationes Iranicae, 111-116.
- Nikitin, A. B., 1992, “Middle Persian Ostraca from South Turkmenistan”, East & West, vol. 42, No. 1, 103-129.
- Olbrycht, M. J., 2003, “Parthia & Nomads of Central Asoia”. Elements of Steppe Origin in the Social & Military Developments of Arsacid Iran, Orientwissenschaftliche Hfte, 69-100.
- Pilipko, V. N., 1988, “Die Reiter von Nissa”, Wissenschaft in der UdSSR (Akademie der Wisswnschaften der UdSSR) 1, 50-55.
- Rawlinson, G., 1873, Sixth great monarchy, London.
- Sellwood, David., 1976, “The drachms of the Parthian Dark Age”, Journal of the Royal Asiatic Society, 1, 2-25.
- Shayegan, M. Rahim., 2011, Political Ideology in Post-Hellenistic & Late Antique Persia, Cambridge, Cambridge University Press.
- Simonetta, Alberto. M ., 2001, “A Proposed Revision of the Attributions of the Parthian Cons Struck during the So-called 'Dark Age' & Its Historical Significance”, East & West, Vol. 51, No. 1/2 , pp. 69-108.
- Sommer, M., 2004, “A map of meaning: Approaching cultural identities at the middle Euphrates (1st to 3rd centuries A.D.)”, Egitto e Vicino Oriente 27, pp. 153-183.
- Strabo, 1930, The Geography, Horace Leonard Jones (transl.), vol. VII, London.
- Tacitus, 1994, The Annals & the Histories, Great Books of the Western World, (M. J. Adler) ed, Chicago.
- Weber, D., 1974, “Zur Interoretation der Pahlavi-Ostraca, Mémorial J. De Menasce”, (Gignoux. Ph & Tafazzoli. A) eds., Louvain, 227-233.
- Wolski, J., 1974, “Arsace Ier, fondateur de l’État parthe”, Acta Iranica 3, 159-199.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,862 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3,107 |